божыя, а рабочыя-дэпоўцы...

Чуў Мiколка пра рабочых, а пра нейкiх рабоў яму чуць не даводзiлася. Тут i ўсхадзiўся поп.

- Хто, хто? - перапытаў ён, набiраючыся злосцi, i ўжо запусцiў свае пальцы ў Мiколкаў вiхор.

- Паравознiкi мы, во хто мы... - пераказаў яшчэ раз Мiколка, горка плачучы, бо поп не на жарты ўзяўся за яго чуб.

А другi раз такая дыскусiя закончылася яшчэ горш для Мiколкi. Расказваў поп, як Бог займаўся будаўнiцтвам, як будаваў i стварыў свет, неба, зямлю, раслiны i жывёлу i як урэшце ён чалавека стварыў, Адама, а з яго рабрыны жонку гэтаму чалавеку, Еву. Слухаў, слухаў Мiколка ды - у рогат. Так i пусцiўся ў смехi, аж да скамейкi прысядае. Раз'ярыўся поп, наступае грозна на Мiколку:

- Ты чаго, iрад, з Божага слова смяешся?

А Мiколка не сцiхае, рагоча, залiваецца. I як не смяяцца яму. Узгадаў ён пра Адама i Еву. Не пра тых, з якiмi Бог займаўся, а пра самых звычайных. Пра стрэлачнiка Адама i прыбiральшчыцу Еву, якая дэпо падмятала. Худзюшчыя абодва, толькi рэбры ды косцi. А 'буржуй' вунь тоўсты-тоўсты, ледзь у дзверы пралазiць, калi ходзiць па складу. А поп ужо за вуха Мiколкава ўзяўся:

- Кiнь смяяцца, кажу!

- То як жа кiнуць, калi смешна... Калi Адам i Ева ў нас такiя хударлявыя, што Богу i клопату не было з iмi, цi доўга iх стварыць... А вось як гэта Бог 'буржуя' стварыў, няйначай тры днi пацеў.

- Якога 'буржуя'? - вытарашчыў поп вочы.

- Ды нашага, што складам пры дэпо i нашымi вагонамi, дзе мы жывём, загадвае... Такi ж таўшчэзны. I злосны, гад, як прыйдзе, дык усё лаецца.

Поп учапiўся, як абцугамi, за вуха i пацёг Мiколку ў кут на каленi.

- Станавiся тут i не варушыся! - i як бразне Мiколку аб падлогу, у таго аж iскры пасыпалiся з вачэй.

- А ты не бiся, чорт кудлаты! - не сцярпеў тут Мiколка ды як хопiць зубамi за папоўскую руку, той аж падскочыў на месцы.

I чаго-чаго не было тут пасля. Даўся ў знак Мiколку гэты 'буржуй'. Пацярпеў i чуб, i вушы, i каленi, хапiла яшчэ i па патылiцы. А ў дадатак да ўсяго загадалi бацьку паклiкаць у школу. I доўга ўпрошваў бацька папа, каб не злаваў ён дужа на дзiця, якое нiчога не разумее i вярзе часам тое, у чым само добра не разбiраецца. I калi iшлi са школы, бацька ўгаворваў Мiколку:

- Ты ўсё ж дужа не задзiрайся з папом... Вось выганяць са школы, дык будзе зусiм дрэнна i будзеш зусiм ты цёмным чалавекам. А што ён, поп гэты, гаворыць там, дык ты слухай i маўчы, лiха з iм.

- Калi ж гэты 'буржуй' дужа смешны... Каб Бог ды стварыў яго.

I рашыў Мiколка адпомсцiць калi-небудзь 'буржую' за ўсе непрыемнасцi, панесеныя праз яго. А тут яшчэ i прычыны былi новыя. Ужо даўно працякаў дах, прагнiлi некаторыя дошкi ў вагоне. I колькi нi прасiў бацька 'буржуя', каб той загадаў дах пафарбаваць ды вагон падправiць, 'буржуй' заўсёды аднекваўся ды лаяўся яшчэ:

- Набярэшся тут на вас на ўсiх фарбы, калi на паравозы ды на вагоны не хапае...

Адмаўляў.

А зрабiць ён быў павiнен. I ведалi ўсе, што крадзе гэты загадчык усё са склада, прэ цэлыя бочкi - алiву, фарбу, скрынкi цвiкоў, шкло, жалеза, што нi трапiць пад руку. Збывае потым, прадае гандлярам. Затое i дом, якi будаваў сабе за крадзеныя грошы, - палац цэлы. Дзе ж ты тут дапросiшся ў яго?!

- Узяў бы я яго ды з пузам у бочку, у бочку з мазутай цi з фарбай... Ведаў бы тады ён.

А што ён ведаў, Мiколка i сам добра не разумеў.

Але ў хуткiм часе Мiколка сапраўды адпомсцiў 'буржую'. I хоць помста была i нядужа вялiкай, але давялося ўсё ж 'буржую' перажыць некалькi непрыемных хвiлiн. Было гэта тады, калi 'буржуй' скончыў будаваць свой дом. Дом быў яшчэ не агароджаны, стаялi толькi некалькi сарайчыкаў з рознымi матэрыяламi, i, як падгледзеў Мiколка з групай сваiх дружбакоў, былi там i бочкi з фарбай. З прычыны завяршэння будаўнiцтва дома гаспадар наладзiў урачысты баль, склiкаў шмат гасцей. Тут быў i начальнiк дэпо, i некаторае дарожнае начальства, усе вялiкiя шышкi на чыгунцы. Госцi весялiлiся ў невялiкiм садку, выпiвалi, закусвалi. Тут жа круцiўся ля стала i вялiкi пушысты кот, любiмец 'буржуя'. Мiколкава кампанiя доўга завiхалася ля садка, пакуль iм не ўдалося заманiць ката да сябе i злавiць яго.

А злавiўшы, усе забралiся ў адзiн сарай i наладзiлi кату хрышчэнне ў бочцы з вадкай зялёнай фарбай, якой фарбуюць звычайна пасажырскiя вагоны. Акунуўшы ката разы са два ў бочцы так, што з яго цякла з усiх бакоў фарба, Мiколкава кампанiя задала лататы i, схаваўшыся за садком, назiрала, што будзе рабiць кот. Той адразу ж кiнуўся да гасцей i, не доўга думаючы, скочыў на каленi да свайго гаспадара i пачаў атрасацца ад мокрае фарбы. 'Буржуй' не заўважыў спачатку нiчога, усё гаварыў нешта з гасцямi. Але потым да Мiколкавай кампанii данёсся выбух рогату: то смяялiся госцi над катовымi ўчынкамi. Увесь летнi касцюм гаспадара быў канчаткова сапсуты.

Тады Мiколкава кампанiя крыкнула на ўвесь голас: 'Крадзеная, крадзеная!' i ў адзiн мiг кiнулася наўцёкi. Што было далей з 'буржуем', Мiколка не ведаў. Але быў вельмi задаволены - хоць чым-небудзь ды адпомсцiў ненавiснаму чалавеку.

- Будзе ведаць, як фарбы шкадаваць нашым людзям...

Царскiя арлы

Акрамя непрыемнасцей праз Бога, меў iх Мiколка i праз цара. Чуў ён пра яго i дома i ў школе. У школе нават спецыяльнай малiтве вучылi, дзе гаварылася аб тым, каб дапамог Бог яго iмператарскай вялiкасцi, каб захаваў яго жыццё i даў перамогу над супастатамi.

'Вось гэта дык асоба, калi ўсе моляцца аб ёй', - думаў Мiколка. Дома ён распытваў дзеда, хто такi цар.

- Ого! Цар - гэта, браце мой, цар, а не абы-што... - адказваў дзед. Ён табе сядзе вячэру спраўляць, а навокал тысячу слуг... Не менш! Адзiн каўбасу падае, другi - гарэлку, трэцi - селядца, чацвёрты, браце мой, салоныя агуркi прэ.

- А пяты? - пытае Мiколка.

- Пяты? Ну i пяты мае якую-небудзь справу, скажам, блiнцы падае, дранiкi або капусту тушаную... - прыпамiнаў дзед стравы, каб даць абавязак для кожнага слугi.

- А цi есць цар прэжаны гарох? - пытаўся Мiколка пра свой найлепшы прысмак.

Дзед доўга чухаў патылiцу, не ведаючы, як адказаць. Але потым, каб падтрымаць свой аўтарытэт, рашуча казаў:

- А што ж ты думаеш! Магчыма, есць... Ён, браце, усё можа... Захоча гароху - з'есць гароху, захоча смятаны - яму падаюць смятану... Яшчэ толькi ў думках у яго пра смятану, а тут ужо слуга перад iм з гладышом смятаны, хоць адбаўляй... Але, як мне здаецца, цару i без гароху добра жывецца... Гарох жа не панская яда.

Тады ўжо Мiколка кiдаўся ў спрэчкi з дзедам:

- Не можа быць, каб гароху не еў! Няма нiчога на свеце смачнейшага, як гарох. А цар, вiдаць, не дурны.

- Вядома, не дурны... Ён, браце, i хiтры, усё ведае, хто дзе жыве i што думае. Вось i пра нас з табой ён ведае. Сядзiць дзе-небудзь у Пецярбургу на троне, на карту зiрне, бачыць - станцыя наша... I адразу ў думках у яго: 'Ага! А ў мяне там стары герой турэцкай вайны Астап жыве з унукам Мiколкам, а паказаць iх мне перад мае царскiя вочы!' I што ты думаеш! Ён усё можа. Захоча пакараць, адразу i скажа: 'Ану, падайце мне сюды Мiколку, я яго жыцця рашу за непаслушэнства!' I чык-чырык - няма галавы ў Мiколкi... А захоча памiлаваць, скажа: 'А што табе, Мiколка, даць - залатыя палацы цi цуда-камень самацвет?'

- Мне палацы залатыя непатрэбны... - уздыхае Мiколка. - От бы далi нам, дзеду, невялiчкую хату, каб табе на падлозе не спаць ды зiмой нам усiм не прастуджвацца...

- Бачыш, куды ты хапiў! Невялiчкую хату - гэта, браце, для цара цяжэй, чым залатыя палацы... Не любiць цар такой драбязой займацца.

Мiколка ўздыхаў, не згаджаўся з такiмi парадкамi.

Так гаварылi часта памiж сабой дзед з унукам. Мiколка i ў бацькi пытаўся пра цара i пра гарох прэжаны.

Бацька пасмейваўся, на дзеда мiргаў:

- Ты яго, Мiколка, слухай, ён табе казак нагаворыць, усё роўна як пра турэцкую вайну. Цар народ кулямi частуе, вось пра якi гарох ён дбае...

Кулi i гарох - незразумела гэта крыху для Мiколкi. Распытаў бы яшчэ пра цара ў бацькi, але той не

Добавить отзыв
ВСЕ ОТЗЫВЫ О КНИГЕ В ИЗБРАННОЕ

0

Вы можете отметить интересные вам фрагменты текста, которые будут доступны по уникальной ссылке в адресной строке браузера.

Отметить Добавить цитату