Рот Холи
Дынастаманiя (на белорусском языке)
Холi Рот
ДЫНАСТАМАНIЯ
- Ну, вось, прыехалi, - сказаў таксiст i з цiкавасцю зiрнуў у мой бок.
Я вылез з машыны, заплацiў за праезд, прайшоў дзве прыступкi, адчынiў дзверы - i спынiўся. Усё нiяк не мог перавесцi дых i супакоiць тахканне ў грудзях. Акрамя таго, мяне бянтэжыў выгляд будынка. На iм была шыльда 'Палiцэйскi ўчастак', але такой мiзэрнасцi я нiколi ў жыццi не бачыў. Потым зразумеў, што мне нiколi не даводзiлася бачыць палiцэйскi ўчастак знутры; усе мае ўяўленнi пра такiя ўстановы бралiся з кнiжак. Можа, на самай справе ўсе палiцэйскiя ўчасткi былi падобны на гэты цесны пакойчык, у якiм толькi i было, што стол i некалькi крэслаў.
Адзiны чалавек, што знаходзiўся ў пакоi, быў ужо ў гадах, па-хатняму без кiцеля, у акулярах. Седзячы за сталом, ён чытаў газету. Калi я ўвайшоў, ён апусцiў яе, зграбна варухнуў носам, каб апусцiць нiжэй акуляры i, узняўшы бровы, глянуў паверх iх у мой бок. На ўсе тры жэсты спатрэбiлася толькi частка неабходных на гэта намаганняў - i мне варта было б пазайздросцiць такой здольнасцi зберагаць сваю энергiю, калi б не той незайздросны стан, у якiм я знаходзiўся. Я ўспрыняў узнятыя бровы як запытанне i ў якасцi адказу сказаў:
- Я хачу заявiць пра забойства. Мне здаецца... Вось тут, ведаеце... - Я быў у глыбокiм шоку, але ўсё ж спакваля да мяне дайшло, што тыя блытаныя фразы, якiя я вымаўляў, гучалi не вельмi пераканаўча.
Чалавек за сталом - на маю думку - палiцэйскi - спытаў:
- Труп?
- Не. Прынамсi - не. Яго нiколi не было. Праўда, не зусiм так. Калi дазволiце...
- У нас звычайна не бывае забойстваў без трупаў. Я маю на ўвазе - у гэтым горадзе. Да таго ж, як правiла, у нас забойствы не здараюцца. Падазрэннi ўзнiкалi, але яны нiколi не спраўджвалiся. Але ж i гарадок вельмi малы. У яго ўсё яшчэ наперадзе.
- Тут, ведаеце, не да смеху.
- А я што, жартачкамi займаюся? Ваша прозвiшча?
Я адкрыў рот, каб сказаць, што не варта марнаваць часу, але потым зразумеў, што нарэшце надышоў час традыцыйных фармальнасцей, i з удзячнасцю пачаў прытрымлiвацца звыклага парадку.
- Уiльям Дэнтэл.
Палiцэйскi ўзняў бровы, i я зноў назваў сваё прозвiшча, вымаўляючы кожную лiтару паасобку.
Ён выцягнуў з шуфляды стала 'гросбух' у чорнай вокладцы i, апусцiўшыся нiжэй у крэсле, намацаў недзе ў самым канцы шуфляды шарыкавую асадку. Разгарнуў свой 'гросбух' недзе на палове i запiсаў туды маё прозвiшча. Почырк быў размашысты i гэтым самым сведчыў аб шырынi характару, пра што нельга было здагадацца па знешнасцi палiцэйскага.
- Узрост.
- Сорак год.
- Занятак.
- Камерсант, працую ў кампанii 'Сiмсан-Блюэ'.
- Што займаецца цяжкiм машынабудаваннем? У асноўным шахтавымi механiзмамi?
Я сцвярджальна кiўнуў галавой.
- Прыехалi, каб сустрэцца з клiентамi на шахтах, цi не так?
Я зноў кiўнуў галавой.
- Спынiлiся ў гатэлi 'Бентаўн'?
Гэта быў адзiны гатэль у горадзе. Я сцвярджальна кiўнуў галавой.
- Калi прыехалi?
- Сёння, у другой палове дня. У пяць гадзiн. Згодна з дамоўленасцю, мяне прымуць ва ўпраўленнi шахт заўтра ў восем гадзiн ранiцы.
- У пяць гадзiн. А ў дванаццаць - з Пiцбурга. - Гэта ўжо было не пытанне. - Такiм чынам, вы прабылi тут дзве гадзiны, i вы сведка забойства.
- Я гэтага не гаварыў.
- Так, вы гэтага не гаварылi. Наогул сказалi мала што. Можа, пачняце з чаго-небудзь? Хоць бы з таго, каго забiлi?
- Ну, зразумела, так. Але - гэта здарылася пятнаццаць гадоў назад.
Палiцэйскi паклаў на стол асадку, зняў акуляры, якiя з'ехалi на кончык носа, склаў газету i нахiлiўся ўперад, абапёршыся на складзеныя на стале рукi. У гэты момант я заўважыў на крэсле за яго спiнай кiцель. Палiцэйскi быў у званнi капiтана.
- Дык вы лiчыце, што мне не трэба нiкуды спяшацца? Мы - вы i я - не паiмчым пад звон капытоў на абарону законнасцi?
- Не, мы якраз i павiнны гэта зрабiць. Але я павiнен спачатку ўсё растлумачыць.
Палiцэйскi затрымаў на мне позiрк, вiдаць, на якую хвiлiну, але яна мне здалася вельмi доўгай. У капiтана ясныя карычневыя вочы, надзвычайна ясныя на чалавека яго гадоў, а яму было, вiдаць, за шэсцьдзесят - так мне здалося спачатку. Ён яшчэ не пачынаў лысець, i галаву ўпрыгожвала шапка шыкоўных, густых сiвых валасоў. Я заўважыў, што ў яго вымаўленнi не чуваць было мясцовага акцэнту, хоць жыхароў мястэчак у гэтым канцы Пенсiльванii часам нават цяжка зразумець.
- Я начальнiк палiцыi гэтага горада. Мой абавязак - забеспячэнне парадку. Адзiн са шляхоў адпаведнага выканання гэтага абавязку - гэта ашчадныя адносiны да ўласнай энергii, а не марнаванне яе на розных вар'ятаў. Я не прашу прабачэння за такiя словы, таму што вас я не назваў вар'ятам - пакуль што. Праўда, вы на яго i непадобны, хоць гаворыце як самы сапраўдны вар'ят. З другога боку, у 'Сiмсан-Блюэ', вiдаць, не трымаюць вар'ятаў. Звычайна. Ёсць што-небудзь у доказ таго, што вы - Уiльям Дэнтэл i што Ўiльям Дэнтэл працуе ў 'Сiмсан-Блюэ'?
- Вядома, - адказаў я. - А як жа.
Я пачаў выкладаць дакументы, а iх у кiшэнях аказалася значна больш, чым я думаў: вадзiцельскiя правы, вiзiтныя карткi, страхоўка на выпадак шпiталiзацыi, якая праляжала ва ўнутраным клапане партаманета не менш пяцi гадоў, пад ёй аказалася картка сацыяльнага забеспячэння. Дзве крэдытныя карткi. Я зiрнуў на капiтана, але той не падаваў знака, што гэтага дастаткова. Таму я дастаў з унутранай кiшэнi i паказаў тры лiсты. Усе яны былi напiсаны на маё iмя на адрас кампанii 'Сiмсан-Блюэ', i ўсе яны мелi дачыненне да камерцыйных заказаў.
На гэтым я спынiўся.
Палiцэйскi ўважлiва вывучыў кожную паперу. Праверыў вадзiцельскiя правы, пазiраючы раз-пораз у мой бок, калi чытаў дадзеныя наконт 'колеру вачэй, росту, дня нараджэння'. Разгарнуўшы зноў свой чорны 'гросбух', запiсаў туды мой хатнi адрас. Потым вельмi ўважлiва разгледзеў кожную вiзiтную картку i аддаў iх мне.
- Ну, добра, мiстэр Дэнтэл, - сказаў ён. - Я паспеў ужо павячэраць. Дык вы хацелi расказаць гiсторыю?
- Менавiта так, - адказаў я з удзячнасцю. - Яна доўгая, блытаная, i калi вы толькi...
- Усё роўна расказвайце, калi ласка. - Вочы ў капiтана i былi ясныя. У такiя вочы не цяжка гаварыць праўду.
Калi вайна закончылася, я, як i многiя iншыя амерыканскiя салдаты, падумаў, што прыйшоў час атрымаць кампенсацыю за страчаныя гады. Мне трэба было вучыцца яшчэ два гады ў тэхнiчным каледжы Карнегi, каб атрымаць дыплом горнага iнжынера, i я быў поўны жадання завяршыць курс. У маiм выпадку гэта было значна лягчэй здзейснiць дзякуючы фiнансавай дапамозе, прадугледжанай мне як удзельнiку вайны. Мае бацькi былi даволi заможныя людзi, але мне ўжо было дваццаць чатыры гады, i я з прыемнасцю ўсведамляў, што не давядзецца iх занадта абцяжарваць.
Але спачатку... Атрымаўшы дзембельскiя грошы, я падумаў, што наперадзе вакацыi - два тыднi за кожны з шасцi год: чатыры ваенныя i два акупацыйныя. Гэта азначала цэлых тры месяцы.
- Дзе, - спытаўся Ўiльям Дэнтэл у Ўiльяма Дэнтэла, - самае прыгожае, самае дасканалае i, апрача таго, самае вясёлае месца для адпачынку ў свеце?
Уiльям Дэнтэл знайшоў адказ на сваё пытанне i апынуўся на Блакiтным беразе Францыi.
Каны. Красавiк 1947 года. Мне дваццаць чатыры гады. Знаёмствы, мноства знаёмстваў. Горад кiшэў ад былых салдат, якiя, паразважаўшы, зрабiлi тое ж, што i я. Былi там i дзяўчаты - францужанкi, англiчанкi i
