- Мiльёнаў чаго?
Дзелавы чалавек зразумеў - няма нiякай надзеi, што яго пакiнуць у спакоi.
- Мiльёнаў гэтых дробненькiх штучак, якiя часам вiдны ў паветры.
- Мух?
- Ды не, дробненькiя такiя, зiхоткiя...
- Пчолы?
- Ды не. Дробненькiя такiя, залатыя... На iх яшчэ любяць глядзець ды марыць розныя лайдакi. Але я - чалавек сур'ёзны! У мяне няма часу на мары.
- А! Зоркi?
- Во-во. Зоркi.
- I што ты робiш з пяццюстамi мiльёнамi зорак?
- Пяцьсот адзiн мiльён шэсцьсот дваццаць дзве тысячы семсот трыццаць адна. Я чалавек сур'ёзны i люблю дакладнасць.
- I што ты робiш з гэтымi зоркамi?
- Што я з iмi раблю?
- Але.
- Нiчога не раблю. Я iмi валодаю.
- Валодаеш зоркамi?
- Так.
- Але я ўжо бачыў аднаго караля, якi...
- Каралi не валодаюць. Яны толькi 'пануюць над'. Вялiкая рознiца.
- I што табе з гэтага валодання зоркамi?
- Яно прыносiць мне багацце.
- А нашто табе быць багатым?
- Каб купляць iншыя зоркi, калi хто-небудзь iх адкрые.
'Ён разважае амаль так, як той п'янiца', - падумаў Маленькi прынц.
- А як можна валодаць зоркамi?
- Зоркi чые? - нездаволена запытаўся дзялок.
- Не ведаю. Нiчые.
- Значыць, яны мае, раз я першы дадумаўся да гэтага!
- I гэтага дастаткова?
- Ну безумоўна! Калi ты знойдзеш дыямант, якi нiкому не належыць, ён твой. Калi ты знойдзеш востраў, якi нiкому не належыць, ён твой. Калi ў цябе першага ўзнiкла iдэя, ты бярэш на яе патэнт: яна твая.
- I то праўда, - згадзiўся Маленькi прынц. - I што ты з iмi робiш?
- Проста распараджаюся iмi. Лiчу i пералiчваю, - адказаў дзялок. - Цяжкая работа. Але я чалавек сур'ёзны.
Маленькi прынц усё яшчэ не быў задаволены.
- Калi ў мяне ёсць шалiк, я магу закруцiць яго на шыю i ўзяць з сабой. Калi ў мяне ёсць кветка, я магу сарваць яе i ўзяць з сабой. А ты ж не можаш пазбiраць зоркi!
- Не, але я магу пакласцi iх у банк.
- Як гэта?
- А так: пiшу на паперчыне, колькi ў мяне зорак. Потым кладу гэтую паперчыну ў шафу i замыкаю яе на ключ.
- I ўсё?
- Гэтага дастаткова!
'Займальна, - падумаў Маленькi прынц. - I досыць паэтычна. Але не так ужо гэта i сур'ёзна'.
Што сур'ёзна, а што не сур'ёзна - Маленькi прынц разумеў па-свойму, зусiм не так, як дарослыя.
- У мяне ёсць кветка, - сказаў ён. - I я штодня палiваю яе. У мяне ёсць тры вулканы, i я штодня чышчу iх. Чышчу нават той, якi даўно патух. Да прыгоды не тры годы! Гэта карысна маiм вулканам, гэта карысна маёй кветцы, каб я валодаў iмi. А якая карысць ад цябе зоркам?..
Дзялок разявiў рот, але не знайшоў, што адказаць, i Маленькi прынц пайшоў далей.
'Дарослыя сапраўды проста звышнезвычайныя людзi', - падумаў ён дарогаю.
ХIV
Пятая планета была надзвычай цiкавая. Яна аказалася найменшай з усiх. Там хапала месца толькi для вулiчнага лiхтара i лiхтаршчыка. Маленькi прынц нiяк не мог дацямiць, навошта патрэбен быў у небе, на бязлюднай, пустой планеце, вулiчны лiхтар i лiхтаршчык. Аднак ён падумаў:
'Можа, гэты чалавек не ў сваiм розуме? I ўсё ж ён не такi дурны, як кароль, славалюб, дзялок i п'янiца. У яго рабоце ёсць хоць нейкi сэнс. Калi ён запальвае свой лiхтар - дык нiбыта нараджаецца яшчэ адна зорка цi кветка. Калi гасiць яго - дык нiбы зорка цi кветка засынаюць. Цудоўны занятак. Гэта сапраўды карысна, таму што прыгожа'.
Прынц ступiў на планету i з павагай павiтаўся з лiхтаршчыкам.
- Дзень добры. Навошта ты зараз патушыў свой лiхтар?
- Такi ўгавор, - адказаў лiхтаршчык. - Добры дзень.
- Якi ўгавор?
- Патушыць лiхтар. Добры вечар.
I ён запалiў яго.
- Тады навошта ж ты зноў запалiў яго?
- Такi ўгавор, - адказаў лiхтаршчык.
- Нiчога не разумею, - пацiснуў плячыма Маленькi прынц.
- А тут i разумець няма чаго, - сказаў лiхтаршчык, - угавор ёсць угавор. Добры дзень.
I патушыў лiхтар.
Потым выцер успацелы лоб чырвонай клятчастай насоўкай i сказаў:
- Цяжкае ў мяне рамяство. Колiсь гэта было разумна. Уранку я тушыў свой лiхтар, а ўвечары запальваў. I рэштка дня заставалася ў мяне, каб адпачыць, а рэштка ночы - каб выспацца...
- А што, з тае пары ўгавор змянiўся?
- Угавор якраз i не змянiўся, - уздыхнуў лiхтаршчык. - У гэтым уся бяда. Планета з году ў год абарочваецца ўсё хутчэй, а ўгавор застаецца нязменным!
- Ну i?.. - цiкавiўся Маленькi прынц.
- Ну i цяпер, калi яна робiць адзiн абарот за хвiлiну, у мяне не стала нi секунды пярэдыху. Штохвiлiны то запальвай, то гасi!
- От смешна! Днi доўжацца ўсяго хвiлiну!
- I зусiм не смешна, - запярэчыў лiхтаршчык. - Мы ўжо цэлы месяц размаўляем з табой.
- Месяц?!
- Канечне. Трыццаць хвiлiн. Трыццаць дзён! Добры вечар!
I ён зноў запалiў лiхтар.
Маленькi прынц з любоўю глядзеў на лiхтаршчыка, якi быў так шчыра верны ўгавору. На памяць прыйшло, як ён калiсьцi перастаўляў з месца на месца крэсла, каб лiшнi раз паглядзець на захад сонца... I яму захацелася памагчы сябру.
- Паслухай... я ведаю, як ты можаш адпачыць, калi захочаш...
- Я ўжо даўно, хачу, - сказаў лiхтаршчык.
Можна ж быць i верным слову i адначасова лянiўцам.
Маленькi прынц гаварыў далей:
- Твая планета настолькi маленькая, што ты трыма крокамi абыдзеш яе ўсю. I табе проста трэба iсцi з такой хуткасцю, каб увесь час быць на сонцы. Захочацца адпачыць - дык ты iдзi, iдзi... I дзень будзе працягвацца столькi, колькi захочаш.
- Ну, ад гэтага мне толку мала, - сказаў лiхтаршчык. - Больш за ўсё на свеце я люблю спаць.
- Тады дрэнна, - цяжка ўздыхнуў Маленькi прынц.
- Дрэнна, - згадзiўся лiхтаршчык. - Добры дзень.
I патушыў лiхтар.
'Гэтым чалавекам, - ужо зноў у дарозе падумаў Маленькi прынц, - гэтым чалавекам пагарджалi б усе
