астатнiя: i кароль, i славалюб, i п'янiца, i дзялок. А па-мойму, ён адзiны з iх усiх, хто не смешны. Мабыць таму, што думае не толькi пра сябе'.
Ён з жалем уздыхнуў i падумаў яшчэ:
'Бадай, адзiны чалавек, з кiм я мог бы пасябраваць. Але яго планета сапраўды надта маленькая. На двух не хопiць месца'.
Маленькi прынц нават сабе не асмелiўся прызнацца, што яму шкада было пакiдаць гэтую блаславёную планету больш за ўсё з-за тысячы чатырохсот сарака захадаў сонца!
ХV
Шостая планета была ў дзесяць разоў большая за папярэднюю. На ёй жыў дзядуля, якi пiсаў таўшчэзныя кнiгi.
- Эге! А вось i падарожнiк! - узрадаваўся ён, калi заўважыў Маленькага прынца.
Маленькi прынц сёў на стол, каб аддыхацца. Ён ужо так здарожыўся!
- Адкуль ты? - спытаў яго дзядуля.
- Што гэта за кнiга, такая тоўстая? - пацiкавiўся Маленькi прынц. - Што вы тут робiце?
- Я географ, - адказаў стары.
- А што такое - географ?
- Гэта вучоны, якi ведае, дзе знаходзяцца моры, рэкi, гарады, горы i пустынi.
- От цiкава! - адразу ажывiўся Маленькi прынц. - Вось нарэшце сапраўдны занятак!
I ён акiнуў вачыма планету географа. Нiколi яшчэ ён не бачыў такой велiчнай планеты.
- У вас вельмi прыгожая планета. Тут ёсць акiяны?
- Не магу гэтага ведаць, - адказаў географ.
- Ну-у... - Маленькi прынц быў расчараваны. - А горы?
- Не магу гэтага ведаць, - адказаў географ.
- Але ж вы географ!
- Правiльна, - адказаў географ, - але не падарожнiк. Мне так не хапае падарожнiкаў. Геаграфiя не займаецца падлiкам гарадоў, рэк, гор, мораў, акiянаў i пустынь. Географ - надта важная асоба, географу няма часу на пагулянкi. Ён не выходзiць са свайго кабiнета i толькi прымае падарожнiкаў. Падарожнiкi расказваюць пра свае вандраваннi, а географ запiсвае пачутыя навiны. Калi якое-небудзь паведамленне выклiкае iнтарэс, географ наводзiць даведкi, цi прыстойны чалавек гэты падарожнiк.
- Гэта навошта ж?
- Ды калi ж падарожнiк пачне хлусiць, то ў падручнiках геаграфii не разбяры-бяры што будзе! Або калi ён ласы да чаркi - таксама бяда.
- А чаму? - не зразумеў Маленькi прынц.
- Таму што ў п'янiц дваiцца ў вачах. I дзе на самой справе адна гара, там географ адзначыць дзве.
- Я знаёмы з адным чалавекам, - задуменна сказаў Маленькi прынц, - з яго атрымаўся б кепскi падарожнiк.
- Усё магчыма. Ну, а калi прыстойнасць падарожнiка не выклiкае падазрэнняў, тады правяраюць яго адкрыццё.
- Iдуць глядзець?
- Ну не. Гэта надта складана. Проста ад падарожнiка патрабуюцца доказы. Калi, да прыкладу, справа ходзiць пра адкрыццё якой-небудзь вялiкай гары, яму неабходна прынесцi вялiкiя камянi. Але ж ты, - нечакана ўсхваляваўся географ, - ты ж прыйшоў сюды здалёк! Ты ж падарожнiк! Хутчэй апiшы мне сваю планету!
Географ разгарнуў кнiгу запiсаў, завастрыў аловак. Расказы падарожнiкаў запiсваюцца спачатку алоўкам. А потым ўжо, калi падарожнiк доказамi пацвердзiць сваё адкрыццё, тыя расказы перапiсваюць чарнiлам.
- Ну? - падахвоцiў географ.
- Ды на маёй радзiме няма нiчога асаблiва цiкавага, - сказаў Маленькi прынц. - Яна зусiм маленькая. Ёсць у мяне тры вулканы. Два вулканы дзейнiчаюць, а адзiн патух. Але ж да прыгоды не тры годы.
- Праўда, цi мала што можа стацца, - згадзiўся географ.
- А яшчэ ёсць у мяне кветка.
- Мы не запiсваем кветак, - папярэдзiў географ.
- Гэта чаму ж?! Гэта ж сама прыгожае!
- Таму што кветкi эфемерныя.
- Як гэта - эфемерныя?
- Кнiгi па геаграфii, - важна растлумачыў географ, - сама каштоўныя кнiгi на свеце. Яны нiколi не выходзяць з моды. Амаль не здараецца, каб гара пераходзiла з месца на месца. Амаль не здараецца, каб акiян высыхаў. Мы пiшам пра вечнае.
- Але патухлыя вулканы могуць абудзiцца, - перапынiў Маленькi прынц. - Што такое - 'эфемерны?'
- Патух вулкан цi дзейнiчае - гэта для нас, географаў, не мае анiякага значэння, - сказаў географ. - Для нас важна адно: сама гара. Яна заўсёды нязменная.
- Але што такое - 'эфемерны'? - паўтарыў Маленькi прынц, якi нiколi не супакойваўся, пакуль не атрымлiваў адказу на сваё пытанне.
- Гэта 'тое, што можа знiкнуць у блiжэйшы час'.
- Мая кветка можа знiкнуць у блiжэйшы час?
- Безумоўна.
'Мая кветка эфемерная, - падумаў Маленькi прынц, - i ў яе ўсяго чатыры калючкi, каб абаранiць сябе ў гэтым свеце! А я пакiнуў яе зусiм адну на планеце!'
Упершыню ён пашкадаваў, што пакiнуў сваю красуню. Але ён усё-такi ўзяў сябе ў рукi i спытаў:
- Што б вы параiлi мне наведаць?
- Планету Зямля, - адказаў яму географ. - Пра яе ходзiць добрая слава...
I Маленькi прынц рушыў у дарогу, але думкi яго былi пра самотную кветку...
ХVI
Такiм чынам, сёмай планетай была Зямля.
Зямля не простая планета! Тут налiчваецца сто адзiнаццаць каралёў (i негрыцянскiх, вядома), сем тысяч географаў, дзевяцьсот тысяч дзялкоў, сем з палавiнай мiльёнаў п'янiц, трыста адзiнаццаць мiльёнаў славалюбаў, - усяго каля двух мiльярдаў дарослых.
Каб вы маглi ўявiць памеры Зямлi, дастаткова сказаць, што да адкрыцця электрычнасцi тут трэба было трымаць на ўсiх шасцi кантынентах цэлую армiю лiхтаршчыкаў з чатырохсот шасцiдзесяцi дзвюх тысяч пяцiсот адзiнаццацi чалавек.
Калi паглядзець збоку, гэта было незабыўнае вiдовiшча. Рухi гэтай армii падпарадкоўвалiся дакладнаму рытму, зусiм як у балеце. Спачатку выступалi лiхтаршчыкi Новай Зеландыi i Аўстралii. Яны запальвалi свае лiхтары i iшлi спаць. Потым наступала чарга лiхтаршчыкаў Кiтая i Сiбiры. Яны выконвалi свой танец i таксама непрыкметна знiкалi за кулiсамi. Пасля прыходзiла чарга лiхтаршчыкаў Расii i Iндыi. Пасля - лiхтаршчыкаў Афрыкi i Эўропы. Пасля Паўднёвай Амерыкi. А там - Паўночнай Амерыкi. I нiколi яны не блыталi парадку выхаду на сцэну. Гэта было проста грандыёзна.
I толькi лiхтаршчык адзiнага лiхтара на Паўночным полюсе i яго калега на Паўднёвым полюсе вялi жыццё ў гультайстве i бесклапотнасцi: iм даводзiлася запальваць свае лiхтары ўсяго двойчы ў год.
ХVII
Калi чалавек сiлiцца паказаць сваю дасцiпнасць, ён мiжволi трошкi прыхлусiць. Гэтак сталася i са мной, калi я казаў вам пра лiхтаршчыкаў. Баюся, што ў тых, хто не ведае нашай планеты, створыцца няправiльнае ўяўленне пра яе. Людзi займаюць вельмi мала месца на зямлi. Калi б два мiльярды жыхароў, якiя насяляюць зямлю, шчыльна, як на мiтынгу, пасталi адзiн каля аднаго, яны б свабодна ўмясцiлiся на прасторнай плошчы ў дваццаць мiль даўжынёй i дваццаць шырынёй. Усё чалавецтва можна было б размясцiць на сама маленькiм астраўку Цiхага акiяна.
Дарослыя, канечне, не павераць у гэта. Яны думаюць, што займаюць вельмi шмат месца. Яны здаюцца самi сабе велiчнымi, як баабабы. А вы парайце iм зрабiць дакладны разлiк. Гэта прыйдзецца iм даспадобы, яны ж без памяцi ад лiчбаў. А вы лепей не марнуйце часу на гэтую нудную работу. Яна нi да чаго. Вы i без таго мне верыце.
Маленькi прынц, трапiўшы на Зямлю, быў дужа здзiўлены, што нiкога не ўбачыў. Ён ужо засумняваўся, цi не памылiўся часам планетай, як тут у пяску заварушылася нейкае колца колеру месячнага святла.
- Добры вечар, - на ўсякi выпадак прывiтаўся Маленькi прынц.
- Вечар добры, - адказала змяя.
