карцiны мастака былi ёй, вядома, знаёмыя развярэджвала памяць, падказвала нешта звязанае з Марсэлем, штосьцi пачутае зусiм нядаўна?..
Больш таго: яна магла паклясцiся, што менавiта Марсэль i прамовiў перад ёю гэтае iмя. Але калi? Дзе? З якой нагоды?
Таксi спынiлася, i яна ўбачыла святло ў вокнах сваёй кватэры. Пачала шукаць у сумачцы кашалёк... Грошай было вельмi мала. Пра ўсё ж думала раней, толькi не пра гэта.
- Пачакайце мяне, калi ласка, хвiлiнку. Я падымуся, вазьму грошы...
Пабегла па лесвiцы. Чырванела пры адной толькi думкi, што аддала ўчора шпалершчыку ўсе грошы, якiя толькi мела...
- Слухай, Iвэтачка, дарагая...
Ёй было сорамна, як нiколi яшчэ ў жыццi. Iвэта, якая, каб адчуваць сябе ямчэй, раздзелася да камбiнацыi, чытала, лежачы на канапе ў зале.
- У цябе ёсць грошы?
- Многа трэба?
- За таксi заплацiць... Не ведаю, колькi... Марсэля няма, а ў яго ўсе нашы грошы...
Iвэта пашукала, дастала чатырыста франкаў.
- Думаеш, хопiць? - спытала яна.
- Здаецца...
Жэрмэн спусцiлася ўнiз, размаўляючы сама з сабою: рэпецiравала размову з шафёрам. Якую ж страшэнную спляжанасць адчувала яна сёння ў душы - быццам перад усiм светам была вiнаватая.
Паволi паднялася наверх. Стамiлася ўжо, цяжка дыхала. Iвэта надзела сукенку i з капелюшом у руцэ iшла да дзвярэй.
- Думаю, я табе больш не патрэбна?
Жэрмэн хацела сказаць, што, наадварот, неабходная, што ёй страшна заставацца тут адной, але не асмелiлася.
- Дзякуй табе, Iвэтачка... I прабач яшчэ раз... Праўда, ты можаш зрабiць мне яшчэ адну паслугу... Калi а восьмай я не прыйду ў краму, будзь ласкавая, скажы тады патранэсам, што я кепска сябе адчуваю, з'яўлюся пазней, а можа, i зусiм мяне не будзе... Добра?.. Я табе калi-небудзь растлумачу... Гэта шмат страшней, чым ты думаеш...
- Усе замужнiя так кажуць!.. Дый незамужнiя таксама...
- Ты не зразумееш...
- Ведаю... Нiхто нiколi нiчога не разумее...
Пасля, надзяваючы палiто, дадала:
- Можа, хочаш, каб я засталася?
- Дзякуй... Гэта вельмi далiкатна з твайго боку... Я паспрабую крыху паспаць...
- Ну, добра... Усё будзе ў парадку... Я табе пакiнула трохi каньяку... Раю выпiць калiва...
Бледны твар, чырвоныя павекi - рыхтык клоўн, як паглядзець на яе цяпер. А грымаса, дзiўнаватая ўсмешка, якой яна, мусiць, думала падбадзёрыць сяброўку, адно павялiчвала гэтае падабенства.
- Дабранач, цётка...
Жэрмэн ледзь ужо была не паклiкала Iвэту назад, бо, толькi засталася адна, здалося, што яе клiча Марсэль, якi меў дзесьцi патрэбу ў ёй, чакаў жончынай дапамогi.
Але дзе?
Праз паўгадзiны развiднела, зазiхацелi дахi дамоў, з усiх гарадскiх комiнаў пацягнуўся ў неба дымок, ажывалi вулiцы, пад'езды, пайшлi аўтобусы, тысячы людзей рушылi на працу халоднай снежаньскай ранiцай...
Марсэль быў недзе ў гэтым вялiкiм горадзе... Жэрмэн, трымаючыся рукамi за мокрыя парэнчы балкона, глядзела ва ўсе бакi гiганцкай панарамы, нiбы спадзеючыся ўбачыць у ёй яго...
Раздзел трэцi
ВЯЛIКАЯ СЭЎРСКАЯ ВАЗА I ГРАФIНIН ДЗЯДЗЬКА
Палова восьмай ранiцы. З балкона бачны быў грузавiчок паштовай службы, якi развозiў газеты i спынiўся цяпер каля шынка насупраць iх дома. Шафёр у скураной кепачцы выйшаў на ходнiкi з тоўстым стосам пошты.
Жэрмэн збегла па лесвiцы з непакрытаю галавою. Брамнiца якраз мыла калiдор. Жэрмэн яшчэ мала ведала гэтую крыху касавокую жанчыну. Вось ужо з месяц, як яна ўлашчвала кансьержку: у Парыжы з iмi трэба ладзiць. У брамнiцы, можа, таму, што яна касавурыла, позiрк быў поўны падазрэння.
- Сёння ноччу да вас, здаецца, прыходзiлi? - спыталася яна. - Я званiла вам тры цi чатыры разы. У вас усё ў парадку, га?
Ёсць людзi, якiя проста чуюць бяду. Вось i гэтая жанчына была такая. Нельга нiчым выдаць сябе! Жэрмэн, падабраўшыся, адказала з усмешкаю:
- Гэта муж паслаў дадому сакратарку з рэдакцыi перадаць мне, што тэрмiнова адбывае ў Лондан... Там сёння сур'ёзны матч... Марсэля паслалi ў сама апошнi момант... Мне трэба было завезцi ў рэдакцыю яго рэчы...
- Дык добра!.. А то я падумала, што ў вас хто-небудзь захварэў...
Жэрмэн выйшла на вулiцу, купiла газету. Зайшла ў бар i, нязмушана гартаючы газету, выпiла кавы i з'ела рагалiк.
Матч у зале 'Ваграм'... Рэпартаж на тры чвэрцi калонкi... Падпiсаны Марсэлем Бланам.
Гэта зрабiла на яе такое ўражанне, быццам яна атрымала раптам лiст ад чалавека, якi ўжо даўно памер, цi ўбачыла яго раптам у кiнакронiцы.
Але не! Марсэль не памёр!
Яна з'ядае яшчэ тры рагалiкi. Ёй сорамна, што так шмат есць уранку, але яна галодная. Чатыры рагалiкi!
Прачытаўшы рэпартаж, Жэрмэн адразу зразумела, што напiсаны ён не Марсэлевай рукою. Ёсць нешта ў гэтых радках не ўласцiвае яму: пабудова асобных фраз, выразы, словы... Ёй вядома, што час ад часу журналiсты робяць адзiн аднаму такiя паслугi: пiшуць за калегу i пасылаюць у газету патрэбны матэрыял.
Вярнулася ў кватэру. Глынуць, каб узбадзёрыцца, каньяку? Iвэта, аказваецца, выпiла амаль усю бутэльку. Жэрмэн заўсёды падазравала, што сяброўка не грэбуе спiртным. Яна дапiла рэшту i выпрасталася на канапе: забалелi ныркi. За тое, што выпiла, было сорамна яшчэ больш, чым за жудасны апетыт, але яна заснула.
У газеце не было паведамлення нi пра якi кватэрны ўзлом, нi пра iншае здарэнне, якое магло б датычыць мужа.
Але гэта нiчога яшчэ не значыла: не кожная ранiшняя газета газета паспявае паведамiць пра ўсе начныя здарэннi, а тут яшчэ яна чытала тую, у якое працуе сам Марсэль!
Дзесяць гадзiн. Тэлефон маўчаў. Праз паўгадзiны на Вялiкiх бульварах пачнуць прадаваць дзённыя газеты. Жэрмэн апранулася. I хоць яна i выпiла ўсяго толькi два-тры глыткi каньяку, адчуванне было такое, як пасля сапраўднай гулянкi. I як гэта Iвэта магла выпiць ажно тры чвэрцi бутэлькi?
У кашальку - троху меней за сто франкаў. Нягуста! Але ўсё ж яна ўзяла таксi!
Купiла ў вулiчнага гандляра газету. Ногi зрабiлiся проста ватныя. Яна i праўда была п'яная - i гэта нагадала ёй адзiн вечар, калi яны былi разам з Марсэлем у гасцях i выпiлi лiшняе...
Зайшла ў кавярню 'Мазарынi' - i вось там раптам убачыла на першай старонцы газеты тое, што шукала: 'Няўдалы напад на кватэру графа Ньёля'.
Граф i Маленькая Графiня - так завуць у свеце яго жонку за яе мiнiяцюрныя фiгурку, тварык i неверагодную рухавасць... Арыстакраты, якiя займаюцца ўсiм: спортам, мастацтвам, кiно... Пастаянна выбiраюцца на балi, кактэйлi i розныя iншыя вечарыны. З Енскага праспекта, на якiм знаходзяцца мастацкiя выставы-аўкцыёны, у iх кватэру шмат чаго прыбывае. Аднаго разу Жэрмэн хадзiла да iх з Марсэлем на адкрыты вечар паглядзець на калекцыю твораў жывапiсу. Было сама мала трыста чалавек: журналiсты, акторы тэатра i кiно, знакамiтыя дактары i адвакаты... Стаяў гармiдар.
'Глядзi, - сказаў Марсэль, - у iх, бадай што, сама прыгожыя Рэнуары ружовага перыяду...'
Яна амаль што нiчога не ўбачыла. Надта ўжо зашмат было народу. Слугi, падыходзячы да кожнага госця, налiвалi вiскi, шампанскае проста бесперапынна. Можна было сказаць, спiртное лiлося ракою.
Вось тое, што яна так доўга хацела ўведаць уначы: граф i графiня Ньёль. Матч па боксе яны не
