Рукi мацi ўсё яшчэ плюхалiся ў вадзе, але позiрк яе скiраваўся ў спiны мужчын, i яна з гордасцю сказала Тому:
- Ён малайчына. Трымаецца яшчэ. У яго рукi свярбяць даць мне лупцоўкi.
Том засмяяўся:
- Ты што ж гэта - наўмысна яго раз'ятрываеш?
- А што ж ты думаў? Мужчына iншы раз мучыцца, мучыцца, усе пячонкi сабе выгрызае, потым кладзецца i памiрае з тугi. А калi яго як след раззлаваць, тады ўсё добра. Бацька слова грубага не вымавiў, але аж ашалеў ад злосцi. Цяпер ён мне пакажа.
Эл падняўся са скрынi:
- Пайду крыху прайдуся па лагеры.
- Лепш машыну праверыў бы перад дарогай, - напомнiў яму Том.
- Ужо ўсё праверана.
- Калi не так, маму на цябе напушчу.
- Ну праверыў я яе. - Эл пакрочыў мiж палатак.
Том уздыхнуў:
- А я нешта стамiўся, ма. Можа, i мяне ты раззлуеш?
- Ты разумнейшы, Том. Злаваць цябе без толку. Ты мая апора. Астатнiя... што тыя госцi... усе, акрамя цябе. А ты не здасi, Том.
Увесь цяжар клаўся на яго плечы.
- Не па нутры мне гэта, - сказаў ён. - Я пагуляць хачу, як Эл. I ўзлавацца хачу, як тата, альбо напiцца, як дзядзька Джон.
Мацi пакруцiла галавой:
- Нiчога ў цябе не выйдзе, Том. Я ведаю. З тае пары ведаю, як ты яшчэ маленькi быў. У цябе не атрымаецца. Ёсць людзi, якiя заўсёды застаюцца самi сабой, больш нiчым. Вось Эл - малец, на ўме ў яго адны дзяўчаты. Ты нiколi такiм не быў, Том.
- Быў, быў. I цяпер такi.
- Не. Што б нi рабiў, ты застаешся самiм сабой. Я гэта заўсёды ведала. Ты толькi языком iншы раз любiш памалоць.
- Не, ма, ты гэта кiнь. Усё не так. Табе толькi здаецца.
Мацi паклала нажы i вiдэльцы на груду талерак.
- Магчыма. Можа, i здаецца. Разашарна, вытры посуд i прымi яго.
Ружа Сарона цяжка паднялася з месца, выпнуўшы свой вялiкi жывот. Яна лянiва падышла да скрынi i ўзяла ў рукi памытую талерку.
Том сказаў:
- Так разадзьмулася, што нават вочы ў бакi палезлi.
- Не трэба пакеплiваць з яе, - сказала мацi. - Яна ў нас малайчына. А ты пайшоў бы развiтаўся з кiм трэба.
- Ага. I пайду даведаюся, цi далёка туды ехаць.
Мацi сказала Ружы Сарона:
- Ён усё гэта кажа не з жадання пакрыўдзiць цябе. А дзе Руцi з Уiнфiлдам?
- Я бачыла, яны пабеглi за татам.
- Ну i няхай.
Ружа Сарона ўпраўлялася з посудам. Мацi непрыкметна прыгледзелася да яе.
- Як ты сябе адчуваеш? Шчокi ў цябе нешта запалi.
- Мне сказалi, малако трэба пiць, а я не п'ю.
- Ведаю, што трэба. Ды яго няма.
Ружа Сарона паныла сказала:
- Каб Конi не пайшоў ад нас, мы б цяпер з iм жылi ў сваiм домiку, ён вучыўся б i ўсё такое. I малако б мы куплялi. I дзiця здаровым нарадзiлася б. А цяпер здаровым не будзе. Малако мне пiць трэба. - Яна засунула руку ў кiшэню фартуха i нешта паклала ў рот.
- Што ты там грызеш? Пакажы, - сказала мацi.
- Нiчога.
- Але ж ты нешта грызеш, паказвай.
- Проста драбочак вапны. Я знайшла вялiкi кавалак.
- Гэта ж усё роўна, што зямлю есцi!
- Мяне цягне на яе.
Мацi доўга маўчала. Яна напяла каленямi спаднiцу. Нарэшце сказала:
- Я гэта разумею. Неяк раз я з'ела кавалак вугалю, калi хадзiла цяжарная. Вялiкi кавалак. Бабка сказала, гэтага нельга рабiць. А пра дзiця сваё ты такiх слоў не гавары. Нават думаць пра гэта ты права не маеш.
- Нi мужа. Нi малака.
- Калi б ты была здаровая, я ўсыпала б табе як след. Аплявуху заляпiла б. - Мацi паднялася i пайшла пад брызент. Неўзабаве вярнулася, падышла да дачкi i працягнула руку. - Глянь! - У руцэ ў яе былi маленькiя зялёныя завушнiцы. Гэта табе.
Вочы ў Ружы Сарона на момант пасвятлелi, але яна адразу адвяла iх убок.
- У мяне вушы не праколатыя.
- А мы iх зараз праколем. - Мацi зноў паспешлiва пайшла ў палатку i вярнулася з кардоннай скрыначкай у руках. Яна хуценька ўцягнула нiтку ў iголку, здвоiла яе i завязала на ёй некалькi вузельчыкаў. Пасля прасунула нiтку ў другую iголку, таксама завязала на ёй вузельчыкi i выняла са скрыначкi кавалак корка.
- Ой, забалiць, забалiць! - спужалася Ружа Сарона.
Мацi падышла да дачкi, паклала корак ёй пад мочку вуха i пракалола яе, канец iголкi ўпёрся ў корак.
Ружа Сарона скурчылася:
- Ой, коле! Мне будзе балець.
- Мацней балець не будзе.
- Будзе, будзе!
- Ну добра. Давай спярша глянем з другога боку. - Мацi падклала корак пад другое вуха i пракалола iголкай мочку.
- Балець будзе!
- Цiха! - сказала мацi. - Гэта ўсё.
Ружа Сарона здзiўлена паглядзела на яе. Мацi перарэзала нiткi, зняла iголкi i ўцягнула ў абедзве мочкi па вузельчыку.
- Ну вось, - сказала яна. - Цяпер будзем кожны дзень працягваць па вузельчыку, праз два тыднi загаiцца, i ты зможаш надзець завушнiцы. Вазьмi, цяпер яны твае. Схавай пакуль дзе.
Ружа Сарона асцярожна памацала вушы i паглядзела на кропелькi крывi, што засталiся на пальцах.
- Зусiм не балiць. Толькi крышачку ўкалола.
- Даўно трэба было гэта зрабiць. - Мацi глянула дачцэ ў твар i пераможна ўсмiхнулася. - Ну канчай з талеркамi. Дзiця будзе ў цябе добрае. Ледзь не забылася, што табе ўжо хутка, а вушы не праколатыя. Ну, цяпер не страшна.
- А хiба гэта мае якое-небудзь значэнне?
- А як жа. Вядома, мае значэнне.
Эл шпацырнай хадою iшоў мiж палатак у бок танцавальнай пляцоўкi. Каля адной палаткi ён цiхенька свiснуў i пакрочыў далей. За рысай лагера ён сеў на траву.
Чырвоная акаймоўка воблакаў, што сабралiся на захадзе, цяпер ужо пагасла, i асяродак у iх пачарнеў. Эл пачухваў ногi i пазiраў у вячэрняе неба.
Праз некалькi хвiлiн да яго падышла бялявая дзяўчына, мiлавiдная, з выразнымi рысамi твару. Яна моўчкi апусцiлася на траву побач з Элам. Ён абняў яе за талiю, i пальцы яго пачалi забiрацца крыху вышэй.
