- Нас чацвёра мужчын, - адказаў Том. - А праца цяжкая?
- Збор персiкаў. Аплата здзельная. Пяць цэнтаў за скрыню.
- Можна i дзецям збiраць?
- Чаму ж не. Толькi каб акуратна.
У дзвярах паказалася мацi.
- Вось прыбяру i таксама пайду памагу. Нам няма чаго есцi, мiстэр. Нам заплацяць адразу?
- Не, грошай адразу не дадуць. Але можна браць у крэдыт у краме на тое, што вам налiчаць.
- Дык хадзем, чаго марудзiць, - сказаў Том. - Я сёння да ночы хачу мяса з хлебам паесцi. Куды нам iсцi, мiстэр?
- Я сам iду туды. Iдзiце са мной.
Том, бацька, Эл i дзядзька Джон пакрочылi следам за канторшчыкам па пясчанай вулачцы, увайшлi ў сад i апынулiся сярод персiкавых дрэў. Вузкае лiсце ўжо зажаўцелася. Персiкi абсыпалi галiны маленькiмi залацiста-чырвонымi шарыкамi. Сярод дрэў узвышалiся пiрамiды пустых скрынь. Людзi снавалi па садзе - рвалi персiкi ў вёдры, з вёдраў перакладалi ў скрынi, адносiлi поўныя скрынi на прыёмачны пункт, а там, каля грузавiкоў, iх чакалi прыёмшчыкi, якiя ставiлi адзнакi супраць прозвiшча зборшчыка.
- Яшчэ чацвярых прывёў, - сказаў канторшчык у акулярах.
- Добра. Раней калi-небудзь збiралi?
- Не, нiколi, - адказаў Том.
- Рабiце ўсё акуратна. Каб не было нi пабiтых, нi ападу. А самi паб'яце не прымем. Вунь вёдры, бярыце.
Том падняў трохгалонавае вядро i агледзеў яго.
- Усё дно дзiравае.
- Правiльна, - сказаў блiзарукi канторшчык. - Гэта каб не кралi. Ну, вунь ваш рад, пачынайце.
Чацвёра Джоўдаў узялi па вядру i пайшлi да персiкавых дрэў.
- Яны тут марна час не трацяць, - сказаў Том.
- Прасвяты божа! - прастагнаў Эл. - Я лепш у гаражы працаваў бы.
Бацька пакорлiва iшоў за Томам, але тут ён раптам рэзка павярнуўся да Эла.
- Кiнь ты гэтыя штучкi! - сказаў ён. - I енчыш, i жалiшся, i стогнеш. Працаваць трэба. Глядзi, не такi ты ўжо вялiкi, магу i адлупцаваць.
Кроў кiнулася ў твар Элу. Ён увесь кiпеў ад злосцi.
Том падышоў да яго:
- Перастань, Эл. Хлеб i мяса. Трэба на iх зарабiць.
Яны абiралi з дрэў персiкi i кiдалi ў вёдры. Том вельмi спяшаўся - не хадзiў, а бегаў. Адно вядро да верху, яшчэ адно. З вядра ён высыпаў персiкi ў скрыню. Трэцяе вядро. Скрыня напоўнiлася да краёў.
- Пяцiцэнтавiк зарабiў, - сказаў Том весела, падняў на плечы скрыню i панёс на прыёмачны пункт. - Тут на пяць цэнтаў, - абвясцiў ён прыёмшчыку.
Той зазiрнуў у скрыню, перавярнуў некалькi персiкаў.
- Стаў вунь туды. Не пойдуць, - сказаў ён. - Казаў табе - не пабi. Ты проста з вядра ў скрыню вывальваў? Амаль усе да аднаго пабiтыя. Прыняць не магу. Iх трэба класцi асцярожненька, а так толькi марна час трацiш - нi цэнта не атрымаеш.
- Як гэта так?.. Во халера...
- Лягчэй, лягчэй. Цябе з самага пачатку папярэдзiлi.
Том панурыўся.
- Добра, - сказаў ён. - Добра. - I паспешлiва вярнуўся да сваiх. - Можаце ўсё выкiдаць, што сабралi. У вас не лепшыя, чым у мяне. Такiх не прымаюць.
- Якога чорта... - пачаў быў Эл.
- З iмi трэба асцеражней. Не кiдаць у вядро, акуратна класцi.
Джоўды пачалi ўсё спачатку i цяпер абыходзiлiся з персiкамi далiкатна. Скрынi напаўнялiся ўжо не так хутка.
- Зараз мы нешта прыдумаем, - сказаў Том. - Зробiм так: Руцi з Уiнфiлдам i, можа, яшчэ Разашарна будуць перакладаць iх з вёдраў у скрынi, i ў нас пойдзе як па заведзеным. - Ён панёс скрыню да прыёмшчыка. - Ну а гэтыя варты пяцiцэнтавiка?
Прыёмшчык агледзеў персiкi зверху, потым капнуў на глыбiню другога-трэцяга рада.
- Вось цяпер лепш, - сказаў ён i паставiў адзнаку ў спiсе. - Галоўнае - не спяшайцеся.
Том шпарка пайшоў назад.
- Пяць цэнтаў ужо ёсць! - крыкнуў ён. - Ужо пяць цэнтаў! Дваццаць такiх скрынь - i даляр!
Дзецi прыселi каля скрынь i пачалi вымаць персiкi з вядра i класцi iх у скрыню. Неўзабаве каля iх выстраiлiся некалькi вёдраў. Том насiў поўныя скрынi на прыёмачны пункт.
- Сёмая, - гаварыў ён. - А гэта восьмая. Сорак цэнтаў зарабiлi. За сорак цэнтаў добры кавалак мяса можна купiць.
Было ўжо далёка за поўдзень. Руцi паспрабавала ўвiльнуць ад працы.
- Я змарылася, - захныкала яна. - Пайду адпачну.
- Нiкуды ты не пойдзеш, застанешся тут, - строга сказаў бацька.
Дзядзька Джон працаваў марудна. Пакуль ён набiраў адно вядро, Том паспяваў напоўнiць два. Шпарчэй у дзядзькi Джона не атрымлiвалася.
У сярэдзiне дня цяжка прытупала мацi.
- Я раней паспела б, - сказала яна, - але Разашарна самлела. Страцiла прытомнасць. Вы, пэўна, наелiся гэтых персiкаў, дзеткi, глядзiце, панос будзе.
Прысадзiстае цела мацi рухалася жвава. Яна амаль адразу адмовiлася ад вядра i збiрала фрукты ў фартух. Да захаду сонца Джоўды сабралi дваццаць скрынь.
Том апусцiў дваццатую скрыню на зямлю.
- Даляр, - сказаў ён прыёмшчыку. - Да якой гадзiны працуем?
- Дацямна - пакуль вiдно.
- А цяпер у краме дадуць у доўг? Мацi хоча якога-небудзь харчу купiць.
- Безумоўна. Я выдам вам квiток на даляр. - Прыёмшчык напiсаў нешта на паперцы i даў яе Тому. Том панёс паперку да мацi.
- Вось квiток. Можаш набраць у краме на даляр.
Мацi апусцiла вядро i расправiла плечы.
- З непрывычкi цяжка, праўда? - сказала яна.
- Дзiва што. Нiчога, хутка прывыкнем. Ну давай, iдзi, купi чаго-небудзь паесцi.
- А чаго б ты хацеў?
- Мяса. Мяса, хлеба i кавы, кавы з цукрам. Мяса вялiкi кавалак.
Руцi заныла:
- Мы змарылiся, ма.
- Дык iдзiце са мной.
- Яны, як толькi за працу ўзялiся, ужо стамiлiся, - сказаў бацька. - Рады з iмi няма. Трэба прыструнiць iх як след, а то зусiм распусцяцца.
- Вось паселiмся дзе-небудзь стала, яны ў школу пойдуць, - сказала мацi i пайшла стомленай хадой, Руцi i Ўiнфiлд нясмела пацягнулiся за ёю.
- Мы кожны дзень будзем працаваць у садзе? - запытаўся Ўiнфiлд.
Мацi спынiлася, чакаючы, пакуль ён падыдзе, потым узяла хлопчыка за руку i павяла з сабой.
- Праца няцяжкая, - сказала яна. - Вам карысна. I нам падмога. Калi ўсе будзем працаваць, хутка ў сваiм доме жыць будзем. Усе павiнны, чым могуць, памагаць.
- Але я зусiм стамiўся.
- Ведаю. Я таксама стамiлася. Усiм нялёгка. Трэба пра iншае думаць. Думай пра школу, пра тое, як ты хадзiць у яе будзеш.
- А я ў школу не хачу, ма. I Руцi не хоча. Мы бачылi, якiя тут дзецi вучацца. Смаркачы нахабныя! Дражняць нас - Окi, Окi! Мы iх бачылi. Я ў школу не пайду.
Мацi з жалем глянула на яго белабрысую галаву.
