- Што такое? - цiха запытаўся Кейсi.
- Не магу сказаць. Вось паслухай.
Безупыннае кваканне жаб злiвалася з цiшынёй. Сухi, рэзкi строкат цвыркуноў. Але на гэтым фоне чулiся i iншыя гукi - быццам крокi па дарозе, шэлест кустоў уздоўж рачулкi i пахрустванне пясчаных камякоў на яе беразе.
- Нешта нiчога не разбяру. Падманлiва. Гэта проста ад нерваў, - супакойваў людзей Кейсi. - У нас ва ўсiх нервы напружаныя. Не, нiчога такога не чую. А ты, Том?
- А я чую, - адказаў Том. - Ага, чую... Па-мойму, нас акружаюць. Давайце лепш пойдзем адсюль.
Маршчынiсты стары шапнуў:
- Пад мост... вунь туды. Шкада толькi палатку пакiдаць.
- Пайшлi, - сказаў Кейсi.
Яны цiха пасунулiся па беразе рачулкi да моста. Перад iмi паўстаў чорны пралёт - як пячора. Кейсi прыгнуўся i пайшоў пад арку, Том - следам. Ногi iх бязгучна ступiлi ў ваду. Яны прайшлi футаў трыццаць, дыханне iх цiхiм рэхам аддавалася пад скляпеннем. Яны выйшлi на другi бок i выпрасталiся.
Раптам крык:
- Вунь яны! - Два пучкi святла ад электрычных лiхтароў упалi на iх, уткнулiся iм у твары, асляпiлi iх. - Стой, нi з месца! - Галасы iшлi з цемры. - Гэта ён! Лабасты вырадак. Ён самы.
Кейсi, як сляпы, глядзеў на святло. Ён цяжка дыхаў.
- Паслухайце, - сказаў ён. - Вы не ведаеце, што творыце. Вы дзяцей хочаце замарыць голадам.
- Маўчаць, чырвоная сволач!
На святло выйшаў грузны, прысадзiсты чалавек. У руцэ ён трымаў новенькае белае дзяржальна ад кiркi.
Кейсi паўтарыў:
- Вы не ведаеце, што творыце.
Чалавек замахнуўся дзяржальнам. Кейсi нырнуў унiз. Цяжкая палка з глухiм трэскам ударыла яго па скронi. Кейсi адвалiўся ўбок, у цемру.
- Госпадзi, Джордж! Ты, няйначай, забiў яго!
- Пасвяцi, - сказаў Джордж. - Таму як i трэба, сволачы. - Пучок святла ўпаў унiз, пашнарыў па зямлi i асвятлiў размажджэраную галаву прапаведнiка.
Том паглядзеў на Кейсi. Вузкi пучок святла выхапiў з цемры масiўныя ногi Джорджа i новую белую ручку ад кiркi. Том скокнуў моўчкi. Ён выхапiў палку ў Джорджа з рук. Першы ўдар - ён зразумеў адразу - не трапiў у цэль, прыйшоўся па плячы, але другi раз цяжкая палка з усяе сiлы апусцiлася на галаву, i, калi чалавек павалiўся, на яе абрынулiся яшчэ тры ўдары. Пучкi святла загойсалi з боку ў бок. Пачулiся крыкi, тупат ног, трэск кустоўя. Том стаяў над распластаным на зямлi целам. I раптам - слiзгатлiвы ўдар па галаве. Тома нiбы працяло токам. Ён пабег уздоўж ручая, нiзка прыгнуўшыся. Ззаду заплёхалi па вадзе ногi. Том крута збочыў i, прадзiраючыся мiж кустоў, забраўся ў самы гушчар яданоснага сумаху. Там, прыпаўшы да зямлi, замёр. Крокi наблiжалiся, святло электрычных лiхтароў прасвечвала ручай да самага дна. Том паўзком падняўся па адхоне i апынуўся ў фруктовым садзе. Крыкi даносiлiся i сюды. Яго шукалi ўнiзе, каля ручая. Том нiзка прыгнуўся i пабег напрасткi па садовых градах, i камякi зямлi расцiскалiся пад яго нагамi, ляцелi ў бакi. Наперадзе ён разгледзеў кустоўе, якое акаймоўвала арашальную канаву. Ён пралез праз жываплот, прадраўся праз вiнаграднiк i кусты ажыны. Там, хрыпла дыхаючы, лёг на зямлю. Твар i нос у яго анямелi. Нос быў разбiты, па падбародку тонкiм струменьчыкам сцякала кроў. Ён ляжаў нiцма, пакуль не праяснiлася ў галаве. I тады паволi папоўз да краю канавы. Абмыў твар халоднай вадой, адарваў шматок ад падола сваёй сiняй кашулi i прыклаў да параненай шчакi i да носа. Востры боль апёк яго твар.
Навальнiчная хмара адплыла ўжо на край небасхiлу - чорная пляма на зорным небе. Зноў запанавала начная цiшыня.
Том ступiў у ваду i адразу страцiў апору пад нагамi. Разы два ўзмахнуўшы рукамi, ён пераплыў канаву i з цяжкасцю вылез на другi бераг. Мокрая адзежа прылiпла да цела. Ён з плёскатам зрабiў некалькi крокаў, у чаравiках хлюпала вада. Том сеў, зняў чаравiкi, вылiў з iх ваду. Потым выцiснуў ваду ўнiзе з калашын, зняў пiнжак i выкруцiў яго.
Наперадзе, каля шашы, па зямлi скакалi агнi электрычных лiхтарыкаў - яго шукалi ў прыдарожных канавах. Асцярожна ступаючы, Том пайшоў па скошаным лузе. У чаравiках ужо не хлюпала. Ён наўздагад пакiраваў на другi край пакошы i нарэшце выбраўся на грунтавую дарогу. Крадучыся, ён падышоў да прамавугольнiка лагера.
Вартавы, пачуўшы шоргат, крыкнуў:
- Хто iдзе?
Том упаў на жывот i замёр, промень святла слiзгануў над iм. Том бясшумна падпоўз да свайго домiка. Рыпнулi завесы дзвярэй. Пачуўся голас мацi спакойны, цвёрды, не заспаны:
- Хто тут?
- Я, Том.
- Ты б ужо спаць клаўся. Эла яшчэ няма.
- Пэўна, дзеўку знайшоў.
- Iдзi кладзiся, - цiха сказала мацi. - Вунь там, каля акна.
Том знайшоў свой матрац i раздзеўся дагала. Ён ляжаў пад коўдрай i калацiўся ўсiм целам. Анямеласць у разбiтым твары праходзiла, i боль цяпер разлiваўся па ўсёй галаве.
Толькi праз гадзiну вярнуўся Эл. Ён асцярожна падышоў да Тома i наступiў на яго мокрую адзежу.
- Тсс... - прашаптаў Том.
Эл шэптам запытаўся:
- Не спiш? Дзе ты так прамок?
- Тсс... Ранiцай скажу.
Бацька перавярнуўся на спiну, гучна запыхкаў i захроп.
- Якi ты халодны, - сказаў Эл.
- Тсс... Спi. - Маленькае акенца шэрым квадратам выступала з цемры.
Тома сон не браў. Нервы на твары ажылi i занылi, балела скула, разбiты нос распух, у iм затахкаў такi моцны боль, ад якога, здавалася, усё цела скаланаецца i падскоквае. Том глядзеў на маленькi квадрат акна, бачыў, як паволi праслiзгваюць i знiкаюць за аконнай рамай зоркi. Час ад часу да яго слыху даносiлiся крокi вартавых.
Нарэшце недзе далёка заспявалi пеўнi, акно крыху пасвятлела. Том дакрануўся кончыкамi пальцаў да апухлага твару, i Эл, патрывожаны гэтым рухам, застагнаў i замармытаў у сне.
I вось стала вiднець. У прыцiснутых адзiн да аднаго домiках абудзiлася жыццё - пачуўся трэск сушняку, бразганне патэльняў. Мацi раптам прыўзнялася i села на матрацы, i ў пашарэлым змроку пакоя Том разгледзеў яе твар, ацёклы ад сну. Яна скiравала позiрк на акно i доўга глядзела. Потым адкiнула коўдру i знайшла рукой сукенку. Седзячы, яна накiнула яе на галаву, падняла рукi, i сукенка ўпала да пояса. Мацi паднялася, апусцiла сукенку да шчыкалатак i, асцярожна ступаючы босымi нагамi, падышла да акна. Так, гледзячы, як паступова святлее за акном, яна спрытнымi пальцамi распляла валасы, разраўняла пасмы i зноў запляла iх. Склаўшы рукi на грудзях, яна яшчэ крыху пастаяла нерухома. Святло з акна падала на яе твар. Яна павярнулася, бязгучна прайшла мiж матрацаў i ўзяла лiхтар. Скрыгатнуўшы, падняўся шчыток, i яна паднесла запалку да кнота.
Бацька павярнуўся на бок i, жмурачыся, глянуў на мацi.
- Ты яшчэ што-небудзь атрымаў, та? - запыталася яна.
- Квiток на шэсцьдзесят цэнтаў.
- Тады падымайся, схадзi купi мукi i топленага сала. Не марудзь.
Бацька пазяхнуў.
- Крама, можа, яшчэ не адчынена.
- Дык няхай адчыняць. Трэба вас снеданнем накармiць. Ужо хутка на працу iсцi.
Бацька нацягнуў камбiнезон, надзеў парыжэлы пiнжак i, пазяхаючы i пацягваючыся, лянiва выйшаў з домiка.
Малыя дзецi прачнулiся i, як мышаняты, вызiралi з-пад коўдры. Ад шэрага перадсвiтальнага святла ў пакоi крыху парадзеў змрок. Мацi паглядзела на матрацы. Дзядзька Джон ужо прачнуўся, а Эл яшчэ моцна
