на сваечасовыя ста-лаванні: як мага часцей і гусцей).
Нарэшце яны вырашылі спыніцца на ноч якраз там, дзе стаялі. Пасунуліся да купкі дрэў — пад імі трошкі сушэй, але ж вецер страсаў кроплі з лістоў, і заўсёднае «кап-кап» вельмі злавала. I вогнішча не змаглі запаліць. Гномы здольныя запаліць амаль усё амаль паўсюль, вецер альбо ціша, дождж ці не, аднак жа гэтай ноччу нічога не атрымлівалася нават у самых здольных Ойна з Глойнам.
Потым адзін з поні без нічога ніякага спалохаўся ды пабег, і злавіць яго не паспелі — зваліўся ў раку. Ратуючы коніка, ледзь не ўтапіліся Філі і Кілі, а ўся паклажа сплыла. Зразумела ж, атрымалася, што ў паклажы была збольшага ежа, і на вячэру засталіся крыхі, а на заўтрашні сняданак яшчэ менш.
Сядзелі ўсе мокрыя і змрочныя, бурчэлі і сварыліся, пакуль Ойн з Глойнам пакутавалі над агнішчам. Більба сумна разважаў пра тое, што прыгоды — гэта не толькі прагулка верхам на поні пад травеньскім сонейкам, і тут Балін, які заўсёды назіраў за наваколлем, сказаў: «Паглядзіце, вунь там святло!» Непадалёк, на схіле пагорка, густа парослага дрэвамі, віднелася святло, чырванаватае, утульнае, быццам зіхацела паходня ці вогнішча.
Калі яны нагледзеліся на святло, пачалі спрачацца. Некаторыя казалі «так», некаторыя — «не». Некаторыя — што трэба ісці і што гэта ўсяляк лепей, чым убогая вячэра, яшчэ бяднейшы сняданак і мокрая вопратка ўсю ноч.
Іншыя казалі: «Месцы тут не надта знаёмыя, горы паблізу. Падарожнікі з'яўляюцца тут рэдка. Ад старых мапаў карысці мала: шмат што змянілася да горшага, дарогу не ахоўваюць. Тут пра каралёў чуць не чулі, і чым менш пытанняў задаеш, тым менш клопату маеш». Некаторыя казалі: «Аднак жа нас чатырнаццаць!» А астатнія: «Куды ж Гэндальф падзеўся?» Гэта паўтараў кожны. Потым дождж паліў як з вядра, а Ойн з Глойнам пачалі біцца.
На тым спрачацца скончылі. «У рэшце рэшт, з намі ўзлом-шчык!» — сказалі яны і пайшлі да святла, трымаючы поні за аброць- Хутка дайшлі да пагорка і зайшлі ў лес. Сталі ўздымацца па схіле, але ж добрай сцежкі ці шляху, якія маглі б весці да хаты ці фермы, не ўбачылі. Прадзіраючыся ў паўнюткай цемры праз лес, шоргату, хрусту ды грукату (ды буркацення з праклёнамі) нарабілі яны безліч.
Раптам чырвонае святло зырка палыхнула паміж дрэваў зусім побач.
«Зараз — чарга ўзломшчыка», — сказалі гномы, маючы на ўвазе Більба. «Вы павінны пайсці ды выведаць пра святло: і чаму яно, і дзеля чаго, і ці бяспечна там і добра, — сказаў Торын хобіту. — Наперад! Калі ўсё добра, вяртайцеся хутка. Калі не, вяртайцеся, калі здолееце. Калі не здолееце, прагукайце двойчы як сыч і раз як пугач, і мы паспрабуем зрабіць што-небудзь».
I скіраваўся Більба на разведку, не паспеўшы нават рас-тлумачыць, што гукаць як пугач ці сыч ён можа не лепш, чым лётаць як кажан. Аднак жа перасоўвацца па лесе цішком хобіты надта здольныя. Яны гэтым ганарацца, і Більба не аднойчы пасмейваўся з таго, што зваў «гномавым грукатам». Аднак не думаю, што мы з вамі ў ветраную ноч заўважылі б хоць нешта, нават калі б уся кавалькада прамаршыравала за два крокі. А што датычыцца Більба, які набліжаўся да чырвонага святла, — і сабака б вухам не варухнуў. Так што, вядома, пракраўся ён да самага вогнішча (бо тое ж было менавіта вогнішча) нікога і нічога не патурбаваўшы. I вось што ён пабачыў.
Вакол вогнішча, складзенага з бярозавага палення, сядзелі тры бамбізы. Яны смажылі бараніну на доўгіх драўляных пожагах і аблізвалі з пальцаў тлушч. Водар плыў апетытны. Побач стаяла бочка з нечым вадкім. Яны чэрпалі адтуль вялікімі куфлямі. I былі гэтыя бамбізы тролямі. Відавочна, тролямі. Нават Більба, няіледзячы на сваё не надта вандроўнае жыццё, іх пазнаў. Вялізныя, фубыя твары, памеры, форма ног, што ж тычыцца мовы, яна, мякка кажучы, асаблівай вытанчанасцю не выдзялялася.
— Бараніна ўчора, бараніна сёння, і трасца мне ў бок, калі тое самае не паўторыцца заўтра, — сказаў адзін з троляў.
— Хоць бы на зуб чалавечыны, — сказаў другі. — Якой халеры Вільям нас зацягнуў сюды, ашалець, і чьш толькі думаў? Вось і піць хутка не будзе чаго, — сказаў ён, піхаючы за локаць Вільяма, які толькі глынуў са свайго куфля.
Вільям папярхнуўся. «Закрый пашчу!» — зароў ён, яктолькі хапіла моцы. — Што, лічыш, людзі самі пабягуць сюды, каб вы з Бертам пуза напхалі? Ужо паўтары вёскі злопалі пасля таго, як з гор спусціліся. Што вам яшчэ? Сказалі б хоць «дзякуй, Біл, за такі добры шматок бараніны». Ён адкусіў вялізны шмат ад барановай нагі, якую смажыў, і выцер вусны рукавом.
На жаль, тролі звычайна паводзяць сябе менавіта так, нават аднагаловыя. Паслухаўшы ўсё гэта, Більба адразу ж вырашыў што-небудзь учыніць. Можна было б хутка вярнуцца да сяброў ды папярэдзіць: побач тры тролі, ды яшчэ ў настроі, далёкім ад зычлівага, і надта ахвочыя да смажанага гнома ці поні, каб разнастаіць меню. А можна было б хуценька зрабіць крыху ўзломніцтва. Сапраўды першакласны казачны ўзломшчык ужо абчысціў бы тролевы кішэні — туды амаль заўсёды варта зазірнуць, калі здолееш, — сцягнуў бы бараніну з пожагаў, экспрапрыяваў піва ды спакойна пайшоў бы прэч, нікога не патурбаваўшы. Іншыя, не такія прафесійныя, затое больш практычныя, кальнулі б паціху кожнага троля ножыкам. Ва ўся-лякім разе, прыемная ноч была б забяспечаная.
Більба гэта ведаў. Ён чытаў пра вялікую шлькасць рэчаў, якія ніколі ў жыцці не рабіў. Узбуджаны ён быў надзвычайна і адчуваў агіду, жадаў быць за сотню міляў адсюль і адначасова не хацеў вяртацца да Торына і кампаніі з пустымі рукамі. Так ён стаяў, схаваўшыся ў цень, і вагаўся. 3 усіх разнастайных узломшчыцкіх здзяйсненняў, пра якія хобіт чытаў, найбольш лёгкім падавалася абчысціць тролевы кішэні. Таму ён запоўз за дрэва акурат за Вільямавай спінай.
Берт з Томам падышлі да бочкі, а Вільям як раз піў. Більба набраўся смеласці ды сунуў сваю маленькую руку ў неабсяжную Вільямаву кішэню. I знайшоў там кеску, вялічынёй ледзь не з торбу. «Ха! — падумаў ён, адчуваючы смак новай працы, пакуль асцярожна цягнуў кеску вонкі. — Вось і пачатак!»
Так, і на самай справе гэта быў толькі пачатак. Тролеўскія кескі звычайна не простыя, а з рознымі кепскімі штучкамі. Гэты выключэннем не быў. «Гэй, хто гэта?!» — завішчаў ён, пакінуўшы кішэню. Вільям у імгненне вока азірнуўся і схапіў Більба за шыю. Хобіт так і не паспеў скочыць за дрэва
— Трасца мне ў бок! Глянь, Берт, каго я злавіў! — сказаў Вільям.
— Што гэта? — спыталі астатнія, падыходзячы.
— Ліха яго ведае. Што ты такое?
— Більба Торбінс, узло… э, хобіт, — сказаў небарака Більба, перасільваючы дрыжыкі, спрабуючы ўцяміць, як гэта прагукаць сычом, пакуль не скруцілі.
— Узлахобіт? — спыталі яны з апаскай. Тролі тугадумы, да новага ставяцца надта недаверліва ды падазрона.
— А што ўзлахобіту рабіць у маёй кішэні? — сказаў Вільям.
— А ці можна іх есці? — спытаў Том.
— Паспрабаваць можна, — сказаў Берт, узяўшы сякач.
— Яго на адзін зуб не хопіць, — засумняваўся Вільям, які ўжо добра павячэраў. — Калі яго абадраць ды косткі вылушчыць.
— Можа, шмат такіх паблізу бегае. Пірог з іх зрабіць, — сказаў Берт. — Гэй, ты, ці ёсць яшчэ такія, што шнараць па лесе, трусік ты гэтакі? — дадаў ён, гледзячы на хобітавы калматыя ножкі, схапіў Більба за пяткі, узняў ды патрос.
— Так, так, шмат, — правішчэў Більба перад тым, як ус-помніць, што сяброў выдаваць не варта, і адразу дадаў: Не, нікога, сапраўды, нікога.
— Як гэта? — сказаў Берт, трымаючы Більба перад сабой, гэты раз за валасы.
— Так, так! — залямантаваў Більба, спрабуючы ўдыхнуць паветра. — Не трэба мяне гатаваць, добрыя спадары! Я сам добра гатую, і магу гатоўку зрабіць лепшую, чым з мяне гатоўка, калі вы мяне разумееце. Я вам зраблю цудоўнейшы сняданак, калі вы мною не павячэраеце!
— Бедны малы паўзун, — сказаў Вільям. Ён ўжо з'еў, колькі ўлезла і нават болыы, ды запіў не меншай колькасцю піва. — Бедны малы паўзун. Няхай паўзе сабе!
— Пакуль не скажа, што значыць «шмат» і «нікога» — не! — сказаў Берт. — Не хачу, каб мне глотку ў сне перарэзалі. Па-трымай-тка яму пяткі над вогнішчам, пакуль не загаворыць!
— Не буду, — сказаў Вільям. — Я яго злавіў, мая справа.
— Ты тоўсты дурань, Вільям, ж я ўжо казаў сённяшнім вечарам.
— Быдда!
— А вось за гэта ты адкажаш, Біл Хагінс! — сказаў Берт і тыцнуў кулаком Вільяму ў вока.
