Ks. VI w. 525:
Bronic pana Pocieja...
Aleksander hrabia Pociej, wrociwszy po wojnie do Litwy, wspieral rodakow udajacych sie za granice i znaczne sumy przeslal do kasy Legionow.
Ks. VIII w. 77:
Nieco wyzej Dawida woz, gotow do jazdy.
Woz Dawida, konstelacja zwana u astronomow: Ursa maior.
Ks. VIII w. 97-98:
Podobnie pleban mirski zawiesil w kosciele
Wykopane olbrzymow zebra i piszczele.
Bylo zwyczajem zawieszac przy kosciolach znajdywane zabytki kosci kopalnych, ktore lud uwaza za kosci olbrzymow.
Ks. VIII w.109:
Byl to kometa pierwszej wielkosci i mocy.
Pamietny kometa roku 1811.
Ks. VIII w. 145:
Ksiadz Poczobut, czlek slawny, byl obserwatorem.
Ksiadz Poczobut, eks- jezuita, slawny astronom, wydal dzielo o zodiaku w Denderah i obserwacjami swemi pomogl Lalandowi do obrachowania biegow ksiezyca. Ob.
przez Jana Sniadeckiego.
Ks. VIII w. 233:
W swicie Ksiecia byl ksiaze niemiecki Denassow.
Wlasciwie ksiaze de Nassau-Siegen. Slawny podowczas wojownik i awanturnik. Byl admiralem moskiewskim i pobil Turkow na Lemanie, potem sam na glowe pobity od Szwedow. Bawil czas jakis w Polszcze, gdzie otrzymal indygenat. Pojedynek ksiecia de Nassau z tygrysem brzmial wowczas po wszystkich gazetach europejskich.
Ks. IX w.165:
'A czy Sedzia - rzeki Major - zolta ksiege czytal?'
'Zolta Ksiega', od okladek tak nazwana, ksiega barbarzynska praw wojennych rosyjskich. Nieraz w czasie pokoju rzad oglasza prowincje cale za bedace w stanie wojny i na mocy zoltej ksiegi oddaje dowodcy wojskowemu zupelna wladze nad majatkami i zyciem obywateli. Wiadomo, ze od roku 1821 az do rewolucji Litwa cala podlegala zoltej ksiedze, ktorej egzekutorem byl wielki ksiaze carewicz.
Ks. IX w. 456-457:
Ciagnie za soba dlugie, sazniowate drzewo,
Uzbrojone w krzemienie i w guzy, i seki.
Maczuga litewska robi sie tym sposobem: wypatruje sie mlody dab i nacina sie od dolu do gory siekiera tak, azeby kore i miazge rozerznawszy, drzewo z lekka poranic. W te karby wtykaja sie ostre krzemienie, ktore z czasem wrastaja w drzewo i tworza guzy twarde. Maczugi stanowily za czasow poganskich glowna bron piechoty litewskiej; dotad uzywaja sie niekiedy i zowia sie nasiekami.
Ks. IX w. 468-469:
I jak jeden mieszczanin, zwany Czarnobacki,
Zabil Dejowa i zniosl caly pulk kozacki.
Po powstaniu Jasinskiego, kiedy wojska litewskie ustepowaly ku Warszawie, Moskale zblizyli sie do opuszczonego Wilna. Jeneral Dejow na czele sztabu wjezdzal przez Ostra Brame. Ulice byly puste, mieszkancy zamkneli sie w domach. Jeden mieszczanin, spostrzeglszy armate porzucona w zaulku, kartaczami nabita, wymierzyl ja w Brame i zapalil. Ten jeden wystrzal ocalil wowczas Wilno: jeneral Dejow z kilku oficerami zginal, reszta, lekajac sie zasadzki odstapila od miasta. Nie wiem z pewnoscia nazwiska onego mieszczanina.
Ks. IX w. 762:
Taki mial koniec zajazd ostatni na Litwie.
Bywaly i pozniej jeszcze zajazdy, lubo nie tak slawne, dosyc jednak glosne i krwawe. Okolo roku 1817 obywatel U... w wojewodztwie nowogrodzkim pobil na zajezdzie caly garnizon nowogrodzki i dowodcow zabral w niewole.
Ks. X w. 111:
Ten za bitwe pod Nowi, ten za Prejsiz-Ilow.
Zapewne Preussisch-Eylau.
Ks. X w. 810:
Targowiczanie potem chcieli mnie zaszczycic.
Zdaje sie, ze Stolnik zabity zostal okolo roku 1791, za czasow pierwszej wojny.
Ks. XI w tresci:
Wrozby wiosenne.
Jeden historyk rosyjski w podobny sposob opisuje wrozby i przeczucia ludu moskiewskiego przed wojna 1812.
Ks. XI w. 12:
Nie bieglo na run...
Run jest to zieleniejaca sie ozimina.
Ks. XI w. 43:
Wszyscy na polnoc! Rzeklbys, ze wonczas z wyraju.
Wyraj w mowie gminnej znaczy wlasciwie czas jesienny, kiedy ptaki wedrowne odlatuja; leciec na wyraj - jest to leciec w kraje cieple. Stad przenosnie nazywa lud wyrajem kraje cieple i w ogolnosci jakies kraje bajeczne, szczesliwe, za morzami lezace.
Ks. XI w. 117:
Ksiega ta miala tytul:
.
Ksiazka teraz bardzo rzadka, przed stu kilkudziesiat laty wydana przez Stanislawa Czernieckiego.
Ks. XI w. 121:
Ktorym sie Ojciec Swiety Urban Osmy dziwil.
Opisywano wielekroc i malowano owa legacja rzymska. Obacz:
, przemowa:
'Ta legacya, wszystkiemu zachodniemu panstwu wielkiem bedac podziwieniem, oglosila w rozum nieprzebranego Pana jako i splendor domu, i apparament stolu... ze jeden z ksiazat rzymskich rzekl : Dzis Rzym szczesliwy, majac takiego posla'.
Nb. Czerniecki sam byl kuchmistrzem Ossolinskiego.
Ks. XI w. 218:
Zgodnie konfederackim marszalkiem obrany.
W Litwie za wkroczeniem wojsk francuskich i polskich zawiazano po wojewodztwach konfederacje i obrano poslow na sejm.
Ks. XI w. 246:
On to pod Hohenlinden...
Wiadomo, ze pod Hohenlinden korpus polski pod dowodztwem jenerala Kniaziewicza zdecydowal wygrane.
Ks. XII w. 28:
Jest podanie, ze ksiaze Radziwill-Sierota.
Radziwill-Sierota odbyl dalekie podroze i wydal opis peregrynacji swojej do Ziemi Swietej.
Ks. XII w. 159:
Ale tymczasem wielki serwis barwe zmienil.
W szesnastym i na poczatku siedmnastego wieku w epoce kwitnienia sztuk, uczty nawet byly przez artystow urzadzane, pelne symbolow i scen teatralnych. Na slawnej uczcie danej w Rzymie dla Leona X znajdowal sie serwis przedstawiajacy z kolei cztery pory roku, ktory sluzyl zapewne za wzor Radziwillowskiemu. - Zwyczaje stolowe zmienily sie w Europie okolo polowy wieku osmnastego; w Polszcze najdluzej przetrwaly.
Ks. XII w. 189:
Czy to Pinety Panu dal w sluzbe swe bisy?
Pinety, slawny na cala Polske kuglarz. Kiedy u nas goscil, nie wiemy.
Ks. XII w. 356- 357:
'Czy ja Cybulski? - rzecze na to Klucznik z zalem -
Co zone przegral, grajac w mariasza z Moskalem...'
Znajoma na Litwie piesn zalosna o pani Cybulskiej, ktora maz w karty przegral Moskalom.
Ks. XII w. 405:
Warunkiem intercyzy wyrzec sie kontusza.
Moda przebierania sie w suknie francuskie grasowala na prowincjach od roku 1800 do 1812. Najwiecej mlodziezy przebralo sie przed ozenieniem na zadanie narzeczonych.
Ks. XII w. 480:
I o klotni Rejtana z ksiazeciem Denassow.
Historia sporu Rejtana z ksiazeciem De Nassau, przez Wojskiego nie doprowadzona do konca, wiadoma jest z tradycji. Umieszczamy koniec jej kwoli ciekawemu czytelnikowi.
Rejtan, obruszony przechwalkami ksiazecia De Nassau, stanal obok niego na przesmyku; wlasnie ogromny odyniec, rozjuszony strzalami i szczwalnia, lecial na przesmyk. Rejtan wyrywa ksiazeciu z rak strzelbe, swoja ciska o ziemie, a ujawszy oszczep i podajac drugi Niemcowi: 'Teraz - rzekl - obaczym, kto lepiej robi spisa'. Juz odyniec wpadal, kiedy Wojski Hreczecha, opodal stojacy, trafnym strzalem zwierza powalil. Panowie zrazu gniewali sie, potem pogodzili sie i hojnie wynagrodzili Hreczeche.
Ks. XII w.
