Заўсёды ў яго можна было папрасiць усё, што хочаш, - апошняе аддасць. I ўвесь час усмiхаецца. Сярдзiтым бывае толькi тады, калi пабачыць парваную якiм-небудзь 'юным чытачом' бiблiятэчную кнiжку.
- Эх, - кажа ён, - i якi ж гэта акадэмiк чытаў! Даў бы я яму па заходнiм паўшар'i.
Але нiхто не помнiць, калi гэта каму-небудзь ён даў па 'заходнiм паўшар'i'.
Дзяцей ён любiў страшэнна. Сваiх яны з бабай Аксанай не мелi - нi дзяцей, нi ўнукаў. Жылi толькi ўдваiх. I ўвесь ураджай свайго казачнага саду раздавалi нам - нават няёмка. Апошнiм часам, месяцы два ўжо, баба Аксана хварэла, ляжала ў раённай бальнiцы, i Фарадзеевiч праз дзень ездзiў туды. I сёння якраз паехаў - мы ведалi.
А ў гэты час Кныш...
Схаваўшыся ў кустах каля плота, мы бачым, як адчыняюцца дзверцы кабiны i адтуль вылазiць у брудных зашмальцаваных штанах Кныш, асцярожна трымаючы ў руках тую загадкавую доўгую скрынку з трубкай. Ступаючы па зямлi, як канатаходзец, ён пайшоў да форткi. Штурхнуў яе нагамi. Рраз! - фанерны чалавечак з-за кустоў: 'Добры дзень! Калi ласка!' Кныш механiчна кiўнуў яму, як жывому, i на ганачак. Рыпнулi дзверы (Фарадзеевiч нiколi не замыкае хату), i Кныш знiк унутры.
- Хоча з дымам пусцiць Фарадзеевiча, - кiнуў на мяне Ява востры позiрк.
- Навошта?
- Мабыць, Фарадзеевiч такое нешта вынайшаў, што там не спадабалася, - Ява шматзначна тыцнуў пальцам кудысьцi ўбок - за акiян.
I адразу ж маё ўяўленне малюе вялiзны цёмны злавесны кабiнет. За шырокiм сталом сядзiць страшны генерал са свастыкай на рукаве. Перад iм выцягнулiся Кныш i Бурмiла. Генерал дастае з шуфляды пачкi грошай i кiдае на стол. Кныш з Бурмiлам хапаюць грошы i прагна запiхваюць iх у кiшэнi, за пазуху. Генерал штосьцi загадвае i робiць рукамi жэст, паказваючы выбух. Кныш i Бурмiла, кiваючы, адыходзяць спiной да дзвярэй.
Узрываецца, ляцiць у паветра хацiна Фарадзеевiча...
I тут - шасэ. На крутым павароце iмчаць на матацыклах Кныш i Бурмiла. Бурмiла мокры, у масцы ад акваланга, з трубкай у зубах. А за iмi на матаролерах - мы з Явам. Раз-пораз Кныш аглядваецца i страляе ў нас з нагана. Свiшчуць кулi, шалёна равуць маторы... На нашых мужных тварах рашучасць i адвага.
Потым - хоп! - матаролеры выслiзгваюць з-пад нас, iмчаць па шасэ i знiкаюць... I вось мы ўжо на трыбуне ў акружэннi генералаў, вядомых людзей, амаль што членаў урада. На нашых грудзях паблiскваюць новенькiя медалi 'За адвагу'. Унiзе - мора людзей. Яны трымаюць нашы партрэты i транспаранты з надпiсамi: 'Слава героям!', 'Няхай жывуць Ява i Паўлуша!', 'Назавём кiеўскае метро iмёнамi герояў!', 'Назавём Паштовую плошчу плошчай iмя Явы i Паўлушы!'. Аркестр iграе туш... I раптам ззаду нехта мяне балюча-балюча - шчып! 'Ты што?' Гэта я так захапiўся, што забыў усё на свеце, пачаў мармытаць туш 'Мра-ма-рам-та-ра-ра-рай-ра-рам!' - i не заўважыў, як з хаты Фарадзеевiча выйшаў Кныш.
I як павольна пад'ехаў грузавiк, так хутка ён ад'ехаў. Мы пераглянулiся i нейкi час маўчалi.
Потым Ява гучна хукае i кажа:
- Пайшлi! Мы не можам гэтага дапусцiць!
Я таксама хукаю, але цiшэй, i кажу:
- Рызыка! Можа й сарвацца!
- Можа! - гаворыць Ява i зноў хукае. Я ўяўляю сабе пахаванне, заплаканых аднавяскоўцаў, нашы партрэты ў чорных жалобных рамках - i ў носе шчыпле, як ад цыбулi.
- Але не можам жа мы дапусцiць... - кажа Ява. - Гiсторыя нам не даруе.
Мне хочацца сказаць, што гiсторыi мы з Явам да лямпачкi, у яе больш сур'ёзныя справы, але я не асмельваюся: дужа сур'ёзны твар у Явы.
- Ну, дык на ўсякi выпадак - бывай! - уздыхаю я.
- Бывай! - уздыхае Ява, i мы стрымана, па-вайсковаму абдымаемся. Мне ў носе шчыпле яшчэ болей.
Хаця дзверы адчынены i можна спакойна зайсцi, мы лезем у акно - дзе вы бачылi, каб героi на небяспечную аперацыю хадзiлi праз дзверы!
Таямнiчая доўгая скрынка стаiць на стале.
Ява бярэ яе.
Адчыняе...
У скрынцы... сiнi тэрмас, з вечка якога тырчыць шкляная трубачка, абкручаная марляй.
Ява, адставiўшы ўбок руку i адвярнуўшыся ад тэрмаса, цiха-цiха адкрывае вечка. Яшчэ трошкi, яшчэ...
- Асцярожна... Асцярожна... Асцяр... - замiраю я, адступаючы.
Ба-ббах-х!
Я гопаюся на падлогу i заплюшчваю вочы. Усё! Нас разарвала...
Але тады чаму я чую, што нешта дзюрчыць i булькае. Няўжо гэта на тым свеце дзюрчыць i булькае?
Я расплюшчваю адно вока, потым другое.
Я сяджу на падлозе ў мокрай лужыне. Насупраць мяне сядзiць скрыўлены, з заплюшчанымi вачамi Ява. У яго ў руках сiнi тэрмас, з якога нешта льецца.
Каля мяне валяюцца чарапкi ад гладыша.
Ясна, адступаючы, я незнарок, выпадкова скiнуў з прыпечка глечык. Вось табе й 'ба-бах!'
- Ява! - гукаю я. - Адбой?
Ява ўмомант расплюшчвае вочы i падхоплiваецца.
- Глядзi, тэрмас!
Але ўжо позна - амаль што палавiна вылiлася. Дрыготкiмi рукамi Ява закручвае вечка тэрмаса i ставiць яго на стол. А потым...
Вы бачылi калi-небудзь у кiно паскораную здымку, калi людзi рухаюцца з шалёнай, невераемнай хуткасцю?
Дык вось, калi б нас з Явам хтосьцi захацеў зняць у кiно з такой мэтай, дык нiякая б паскораная здымка не спатрэбiлася б.
Мы, як мурашкi, мiтусiлiся на карачках па падлозе, лiхаманкава збiраючы чарапкi i выцiраючы лужыны сваiмi штанамi i сарочкамi. Пры гэтым мы раз-пораз стукалiся лбамi i iншымi, меней паважанымi часткамi цела...Праз хвiлiну ўсё было чыста-чысцюсенька. I, куляй вылецеўшы з хаты Фарадзеевiча (на гэты раз праз дзверы), мы штосiлы паджгалi па вулiцы.
РАЗДЗЕЛ VI
Выяўляецца, гэта глабулус! Касмiчныя мары Фарадзеевiча. 'Жыццё заблытаная i складаная рэч!'
- 'Атамная бомба'! 'На транзiстарах'! Барахольшчык! - пхыкаю я.
- Маўчы! 'Давай злезем'! 'Ногi размяць'! Герой! - пхыкае Ява.
Нам дрэнна. На душы, як кажуць, каты шкрабаюць. Гэта ж трэба так даць маху з гэтай 'бомбай'. Ды яшчэ й разлiць тое з тэрмаса. Думка пра шкоду не давала нам спакою.
Фарадзеевiч прыехаў надвячоркам, i ў той дзень мы так нiчога i не даведалiся. Не, усё ж такi даведалiся. Што Фарадзеевiч дзякаваў Кныша за вялiкую 'паслугу'. Выяўляецца, 'спецзаданне' даваў ён i Кныш па яго просьбе прывёз з аэрадрома таямнiчы сiнi тэрмас.
На наступны дзень з самай ранiцы мы пабеглi да хаты Фарадзеевiча. Там ужо было шмат юннатаў- старшакласнiкаў, з якiмi Фарадзеевiч сябраваў.
Мы прыбеглi ўчасна - Фарадзеевiч якраз выйшаў на ганак з сiнiм тэрмасам у руках. Яго адразу абступiлi юннаты.
- Антон Фадзеевiч, ну, скажыце! Антон Фадзеевiч, ну, калi ласка! Антон Фадзеевiч, ну, хоць намякнiце! - вымольвалi нецярплiвыя дзяўчаты.
- Пацярпiце, таварышы-грамадзяне, пацярпiце! Пра ўсё на месцы дазнаецеся. На Высокiм востраве.
I Фарадзеевiч, акружаны юннатамi, выйшаў на вулiцу.
Мы, вядома, таксама прысталi да грамады.
Але тут двухметровы здаравiла дзевяцiкласнiк Грышка Бардадзiм спатыкнуўся аб нас i загудзеў, як з бочкi:
