хацелi толькi вады. Вось цяпер мы адчулi сябе па-сапраўднаму няшчаснымi. Мы ледзь варушылi перасмяглымi вуснамi. Сонца пачало садзiцца, наблiжаўся вечар. Мы з жахам падумалi пра сваё будучае.
I раптам мы пачулi, як нехта ахрыплымi, гугнявымi галасамi выводзiць песню.
Нас падкiнула, як на спружынах. Людзi!
- Гэй! Гэй! - закрычалi мы i прыцiхлi, прыслухваючыся.
I тады мы, забыўшы пра ўсё на свеце, кiнулiся на песню i адчайна закрычалi:
- Людзi! Пачакайце! Людзi! Родненькiя! Сюды!..
I здаецца, я нават крыкнуў ганебнае: 'Ратуйце!' - дакладна ўжо не прыпомню.
Песня перарвалася.
- Родненькiя! Пачакайце! - праверашчалi мы i змоўклi, чакаючы адказ.
I недзе зусiм блiзка пачулi галасы:
- Гука-ае нехта...
- А, пайшлi!
- Не! Крык-чыць нехта... Каб я так бога бачыў!
Мы так i прыселi. Вось бяда, дык гэта ж Бурмiла! I Кныш.
- Ды пайшлi! - кажа Кныш. - Гэта нехта жартуе.
- Не, не жартуе. Ратуйце крык-чыць. Агу! Хто тут ёсць? Дзе вы? - загукаў Бурмiла.
Ява глянуў на мяне i прыклаў палец да вуснаў: 'Цс!' Але ўжо было позна.
- Тут, - пiснуў я. Яно неяк само вырвалася, я не хацеў.
Кукуруза над намi рассунулася, i мы ўбачылi чырвоныя насы Кныша i Бурмiлы.
- Го-го! Дык гэта вы? Галубчыкi! - расплыўся ў яхiдна-радаснай усмешцы Кныш i падмiргнуў Бурмiлу. - Што я табе казаў. I заблудзiлiся? У кукурузе? Га-га! Го-го! Ге-ге-ге!
Ён аж надвое перагiнаўся, трымаючыся за жывот, так рагатаў. Бурмiла смяяўся толькi праз пэўныя прамежкi часу. Ён быў п'янейшы за Кныша. Смех булькаў у яго недзе ўсярэдзiне, а на паверхню вырываўся невялiкiмi порцыямi, як пара з iмбрыка, якi вось-вось закiпiць.
- Гы-ш... Гы-ш... Гы-ш!..
- Эх, вы... с-смаркачы! - нарагатаўшыся, сказаў Кныш. - Ну, трымайцеся за дзядзькавы штаны, бо зноў згубiцеся.
I, абняўшы Бурмiлу, ён павярнуўся да нас спiною.
РАЗДЗЕЛ ХII
'Не завi мяне больш - Ява, завi мяне - Кукуруза!'
Я iду ў сельмаг. Мацi паслала. Па алей. Гэта на наступную ранiцу пасля трагедыi ў кукурузе.
У краме i каля крамы поўна людзей - сёння нядзеля. Хто купляе, хто пiва п'е, хто проста гамонiць, семкi лузгае. Сельмаг у нас насупраць клуба - тут заўсёды людна, а ў нядзелю тым больш.
Заўважыўшы мяне, людзi адразу пачынаюць усмiхацца, перашэптвацца, перамiргвацца.
А дзед Салiвон кажа:
- А, здароў, хлопец! Штосьцi я цябе даўно не бачыў?
- Дык яго ж не было ў вёсцы, - падкiдвае Грыць Кучарэнка.
- А дзе? - 'здзiўляецца' дзед Салiвон.
- Ды ў кукурузе блукаў... тыдзень цi два.
- Га-га-га! - рогатам выбухнуў сельмаг. Тут i прадавец дзядзька Кузьма не вытрымаў, усунуў свае тры грошы:
- Мы нядаўна компасы атрымалi... Не трэба?
- Га-га-га!
- От хлопцы!
- От артысты!
- I кiна не трэба...
Узяў я алей i як ашпараны на вулiцу. За мной услед рогат коцiцца. Хто б нi сустрэў, слоўца кiне:
- Прывiтанне кукурузнiку!
- Наша вам ад каралевы палёў!
Можа, хто проста так вiтаецца, а мне здаецца, што глумлiва, насмешлiва. I, магчыма, нехта смяецца зусiм па iншай прычыне, а я ўсё на сябе пераводжу.
Каля клуба агромнiстая рэклама кiнафiльма 'Тарас Шаўчэнка' (сягоння будзе iсцi). Намалявана, як праз строй гоняць салдата.
I адразу мне здаецца, што ажываюць навокал ценi i шпiцрутэны свiшчуць у паветры. I гаршкi, i гладышы на платах - ужо не гаршкi i не гладышы, а салдацкiя галовы ў бесказырках... Як той салдат, бягу я праз строй - вулiцу...
Ускочылi мы ў пекла. Некалькi дзён будуць смяяцца, не меней. Хоць на вулiцу не выходзь. У нас такiя!
Занёс я алей, пайшоў да Явы душу адвесцi. Сустрэў яго ў садзе - ён да мяне якраз накiроўваўся.
- Здароў, Паўлуша! - сур'ёзна-сур'ёзна сказаў ён. - Я да цябе.
- Здароў, а я да цябе!
- Развiтацца iшоў, - адвёў Ява вочы ўбок.
- Што, пасылаюць кудысьцi? - здзiвiўся я.
- Ат! - махнуў рукой Ява. - Зусiм з хаты ўцякаю.
- Куды?
- На якi-небудзь бязлюдны, незаселены востраў.
- Ды ну цябе, дурны! Мелеш такое, абы-што. Дзе ты возьмеш такi востраў? Цяпер такiх астравоў не бывае.
- Бывае. Гэта ты не ведаеш.
- Як ты ўцячэш, калi мы з табой нават да мора не змаглi даехаць? Цябе ж на першай станцыi зловяць.
- А я i не пайду на станцыю. Навошта мне станцыя?
- А што?
- У плаўнi падамся. Колькi там астравоў бязлюдных...
- А як жа ты там жыць будзеш? Прападзеш, як мыш рудая.
- Не прападу, - упэўнена сказаў Ява i выцягнуў з-пад сарочкi кнiжку. - Жыў вось чалавек на бязлюдным востраве - i нiчога. Не прапаў.
- Што гэта за кнiжка? - пытаю.
- 'Прыгоды Рабiнзона Круза'. Чытаў?
- Кнiжка кнiжкай, а плаўнi плаўнямi. Ты падумай лепш.
- Я ўжо думаў. I вырашыў канчаткова. Ты мяне знаеш. Я толькi хачу, каб ты мне трошкi дапамог.
Я быў абяззброены.
I надоўга ты збiраешся на той востраў?
- Рабiнзон прабыў на бязлюдным востраве дваццаць восем гадоў два месяцы i дзевятнаццаць дзён, - уздыхнуўшы, сказаў Ява.
- Ого-го! - я ажно рот разявiў. - Гэта ж колькi табе будзе? Сорак з гакам. Гэта ж мы ўжо i школу, i iнстытуты паканчаем. Карафолька акадэмiкам стане, Грабянючка аграномам. Я лётчыкам - калi атрымаецца. А ты...
- Што ж зробiш, - зноў уздыхнуў Ява.
- Слухай, а хто ж будзе за Кнышом i Бурмiлам сачыць? Хто будзе iх выводзiць на чыстую ваду? Можа, яны i сапраўды вельмi небяспечныя шпiёны i злачынцы? Га? Ты што, забыў пра тую таямнiчую размову? I акваланг? I торт, i ўсё астатняе? Забыў?
Ява адразу пачырванеў, няйначай я злавiў яго за руку. Я ўжо думаў, што ён адмовiцца ад сваёй прыгоды. Але ён сказаў:
- Не, нiчога я не забыў. Але давядзецца табе аднаму сачыць за iмi i выкрываць iх. Ты хлопец кемлiвы, смелы, сам управiшся. I станеш вядомым. I пра цябе ў газетах напiшуць, i па радыё, i па тэлевiзары. А я не магу тут больш жыць. Не магу. Праз некалькi дзён прыедзе мацi i... хоць - куды вочы глядзяць!
Я ўздыхнуў.
