Але калi цётка Ганна скажа, што ўрокi не вучыў, - атрымаеш... Двоечнiк!
Кукуруза не стаў затрымлiвацца, хуценька пабег у хату, схапiў 'Граматыку' i - да варот. Тады раптам спынiўся, аглянуўся, патупаў на месцы, уздыхнуў:
- Бывайце здаровы, дзеду. Добры вы... Я заўсёды ведаў, што вы добры...
- Iдзi-iдзi! - буркнуў дзед. Хiба ён ведаў, што Кукуруза развiтваецца з iм на дваццаць восем гадоў, два месяцы i дзевятнаццаць дзён...
На вулiцы я далучыўся да Кукурузы.
Моўчкi дайшлi мы да рэчкi, моўчкi селi ў човен i моўчкi паплылi.
Толькi Сабакевiч, калi бег за намi, гаўкаў весела i iмкнуўся схапiць за лытку то мяне, то Яву. Не разумее ўрачыстага моманту дурное сабачанё.
Не сказаўшы нi слова, павеславалi мы да вострава. Не кажучы нi слова, перанеслi ўсе рэчы на палянку.
I вось у апошнi раз стаiм на беразе каля чоўна. Насупiўшыся, дзяўбём наскамi чаравiкаў зямлю. Стаiм i ўздыхаем. Трэба развiтвацца, а мы не ведаем, што гавораць у такiх выпадках на развiтанне. Бо ж не на адзiн дзень развiтваешся, не на месяц, нават не на год. Яшчэ нiхто ў свеце не развiтваўся так надоўга.
Кукуруза нахiлiўся да Сабакевiча, пачухаў яго за вухам, узяў яго за пярэднюю лапу, пацiснуў:
- Бывай! Я б цябе тут пакiнуў, але сам не ведаю, як у мяне з харчамi будзе... Не бойся... Паўлуша цябе ў крыўду не дасць. Ты ж, Паўлуша...
- А як жа! - не даў я яму дагаварыць.
I замаўчаў, думаючы, якiм бы словам супакоiць яго на развiтанне.
- А тыя двое ўсё ж не шпiёны, - сказаў я. - Сапраўдныя шпiёны прыдушылi б нас тады ў кукурузе. I нiхто б не ведаў. Яны ж точна цяпер ведаюць, што мы за iмi сачылi. Так што яе хвалюйся - нiхто пра нас нi ў адной газеце не напiсаў бы, нi па радыё, нi тым больш па тэлевiзары...
Але Кукуруза на гэта нiчога не адказаў.
I зноў мы стаiм i маўчым.
- Ну дык што? Давай едзь ужо! - не вытрымлiвае нарэшце Кукуруза.
- А ты што, спяшаешся? - кажу я.
- Ды не, я нiчога, але наогул... Табе ж дахаты трэба. Хлопцы, мабыць, зараз у футбол на выгане гуляюць.
- Ат! - махаю рукой. Маўляў, не патрэбны мне нi футбол, нi хлопцы. А сам думаю: 'Няўжо Кукуруза нiколi не будзе ў футбол гуляць? Вось бедны хлопец!' I так мне стала яго шкада! Такi ж добры варатар быў! Сапраўдны Леў Яшын мог бы з яго вырасцi.
Уздыхнуў я, палез у кiшэню i выцягнуў адтуль сцiзорык.
- На, - кажу, - табе спатрэбiцца. Ты ж ведаеш, якi гэта сцiзорык. Як брытва. Такога нi ў кога няма.
Кукуруза ажно пачырванеў ад задавальнення. Ён заўсёды зайздросцiў мне з-за гэтага сцiзорыка i неаднойчы мяняцца прапаноўваў, ды я не хацеў.
Я яшчэ раз уздыхнуў, палез у другую кiшэню i выцягнуў карабок ад запалак. Там ляжаць кручкi для вудачак, якiя падараваў мне бацька. Цудоўныя кручкi! Цэлае багацце для рыбалкi. I маленькiя - на чырванапёрак, плотак i карасёў, i большанькiя - на яршоў, акунёў i ляшчоў, i вялiкiя - на шчупакоў, лiнкоў, i зусiм вялiкiя - трайчастыя - на самоў ды iншае рыбiнае звяр'ё.
- Лавi, - кажу, - на здароўе. Рыбай ты цяпер забяспечаны. Але знаеш, калi я да цябе як-небудзь прыеду, то i мне дасi палавiць. Добра? Вельмi прывык я да гэтых кручкоў.
Чаму я так сказаў - не ведаю. Я ж яшчэ нi разу iмi не лавiў. Мабыць, усё ж такi вельмi мне iх шкада. Нават больш, чым сцiзорыка. Кукуруза адчуў гэта:
- Ды навошта. Не трэба. У мяне ж ёсць.
Але не мог адарваць ад карабка захопленых вачэй. Хiба стане чалавек адмаўляцца ад такога падарунка? Не, не патрэбны мне кручкi. Кукуруза ж застаецца на бязлюдным востраве адзiн, як той зуб у роце дзеда Салiвона. I нiхто яго болей не ўбачыць. Нават лiст яму не напiшаш. А як жа, нельга. У яго ж няма адрасу. Ва ўсiх людзей на свеце ёсць адрасы, а ў яго няма. Гэтая нечаканая думка вельмi мяне расхвалявала.
- Слухай, - кажу, - так нельга. Выходзiць, у цябе цяпер няма адрасу.
- Ну дык што?
- Як - 'ну дык што'? Адрасу няма, разумееш! Атрымлiваецца, што ты наогул на свеце не жывеш.
- А што я магу зрабiць? - разгубiўся Кукуруза.
- Трэба неадкладна неяк назваць востраў. Будзе назва, тады i адрас будзе.
- Давай. А я што - супраць? Толькi як?
- Хiба я ведаю? Астравы па-рознаму называюцца. Востраў iмя Ўрангеля, востраў Мадагаскар, востраў Таймыр. Не, гэта, здаецца, паўвостраў. Ну, як-небудзь так.
- Ну, няхай будзе востраў Мадагаскар. Прыгожая назва. Мне падабаецца.
- Ды ўжо ж ёсць Мадагаскар. Патрэбна назва невядомая.
Кукуруза задумаўся. Доўга варушыў вуснамi, мабыць, перабiраючы ў памяцi назвы. Потым сказаў:
- А ведаеш што - няхай будзе iмя Пераэкзаменоўкi. Пераэкзаменоўка мяне сюды прывяла. Такой назвы яшчэ няма - ручаюся.
Я не стаў спрачацца. Так на карце свету (хаця пра гэта яшчэ нiхто не ведаў) з'явiлася новая геаграфiчная назва - востраў Пераэкзаменоўкi. Хто ведае, можа, калi-небудзь школьнiкi будуць нават вучыць пра гэта на ўроку. 'Востраў Пераэкзаменоўкi. Вядомы тым, што на iм правёў у самоце амаль трыццаць год вучань пятага класа Рабiнзон Кукуруза'. I нейкi целяпень атрымае двойку за тое, што не будзе пра гэта ведаць.
- Не дрэйфi, Рабiнзон, усё будзе добра, - бадзёра сказаў я. - На такiм востраве не тое што дваццаць восем - сто гадоў пражыць можна. Абы рыба клявала.
- Я таксама так думаю.
- Ну, бывай!
- Бывай.
Я кiнуў у човен Сабакевiча i сеў сам. Кукуруза раптам уздыхнуў i цiха сказаў:
- Ты прабач мяне, Паўлуша, што я ў мiнулым годзе цябе пры ўсiх у лужыну штурхнуў. Прабач.
Я таксама ўздыхнуў i цiха сказаў:
- А ты прабач, што я тады, памятаеш, тваю шапку на вярбу закiнуў. I наогул, прабач, калi што не так.
- Бывай! - сказаў Кукуруза.
- Бывай! - сказаў я i нарэшце адпiхнуўся ад берага.
Апошняя сувязь Рабiнзона Кукурузы з людзьмi перарвалася. Ён застаўся адзiн на бязлюдным востраве.
Цяпер нават калi б ён i захацеў вярнуцца дадому, то не змог бы гэта зрабiць сам, без старонняй дапамогi. Бо ў яго не было чоўна. А без чоўна з нашых плаўняў выбрацца немагчыма - утопiшся, як сляпое кацяня.
Я прапанаваў, каб ён пакiнуў сабе наш 'падводны', але ён катэгарычна адмовiўся.
- Гэта несур'ёзна, - сказаў ён. - Гэта была б нiбыта нейкая прагулянка: надакучыла - вярнуўся. Калi б у Рабiнзона быў транспарт - чорта з два ён сядзеў бы так доўга на востраве! Не, трэба па-сапраўднаму. Нiякiх чоўнаў, нiякай магчымасцi вярнуцца.
Мужным чалавекам быў Рабiнзон Кукуруза.
РАЗДЗЕЛ XIV
Першы дзень на бязлюдным востраве. Раздзел, расказаны Рабiнзонам Кукурузай свайму сябру i аднакласнiку Паўлушу
Дык вось, як адштурхнуўся ты ад берага i адплыў, знiк за чаратамi, толькi бурбалкi пасля чоўна на вадзе засталiся, то такая цiшыня раптам наступiла нiколi я такой цiшынi не чуў (нават тады, калi мне вушы пасля аднаго стрэлу з бярданкi залажыла). Стаю я i не дыхаю, як скамянеў. Цiха-цiха... I толькi неба, здаецца, звiнiць, - нiбы мяне вялiзнай блакiтнай мiскай накрылi. I пад той мiскай адзiн, як мышаня пад сiтам, i нiкуды не дзенешся.
Стаю я i, што рабiць, не ведаю. I спяшацца мне не трэба, i рабiць няма чаго. Хоць стой, хоць цераз галаву куляйся - усё роўна. Нiхто не бачыць, нiкому да гэтага справы няма.
Не па сабе мне было. I галоўнае, думка гняла, што самастойна адсюль я не выберуся. Хоць крычы, хоць галавой аб дрэва бiся - нiчога не дапаможа. Я не ведаю, што i рабiў бы, калi б раптам не адчуў, што есцi
