debet scire.
Королларий 1
Польза математики в [исследовании] Божественного.
После тою, как стала очевидной необходимость математики для [исследования] вещей этою мира и для наук человеческих, ныне можно показать то же самое и по отношению к Божественному. И этому следует уделить большее внимание, поскольку человеческое имеет значение только в приложении к Божественному. И поскольку показано, что философия не может быть познана, если не познана математика, и все знают, что богословие не может быть познано, если не познана философия, то необходимо, чтобы богослов знал математику. Кроме того: Бог представил тварные вещи в Писании Своем, и только Он один знает возможности творений, которые он создал, и он не может заблуждаться и искажать свою истину. Следовательно, поскольку все вещи, — от Бога, ангелов и высших небес, и вплоть до низших пределов [мира], — представлены в Писании либо сами по себе, либо в своих подобиях, либо в своих противоположностях (а знание противоположностей есть одно и то же знание, как говорит Аристотель, и так и есть на самом деле), либо в общем, либо в частном, то богослову необходимо знать вещи этого мира, если он хочет знать Священное Писание.
Praeterea nos videmus, quod sensus litteralis stat in cognitions naturarum et proprietatum creaturarum, ut per convenientes aptationes et similitudines eliciantur sensus spirituales. Nam sic expo nunt sancti et omnes sapientes antiqui, et haec est vera et since га expositio, quam Spiritus Sanctus docuit. Quapropter oportet theologum scire optime creaturas. Sed ostensum, quod sine mathematica sciri non possunt Ergo mathematica omnino est necessaria sacrae scientiae.
Кроме того, мы видим, что буквальный смысл [Писания] зависит от познания природ и свойств творений с тем, чтобы [затем] на основании подходящих соответствий и подобий извлекались духовные смыслы. Ибо так толкуют святые и все древние мудрецы, и это — истинное и точное толкование, которому научил Дух Святой. А потому: богослов должен превосходным образом знать творения. Но показано, что они не могут быть познаны без математики. Следовательно, математика совершенно необходима для священной науки.
Et hoc tertio per propria potest ostendi. Et cum multis modis probabitur quod intendo, primo tamen per occupationes sanctorum persuadere conabor, cum exclusione infamiae mathematicae quam multi imprudenter allegant, quia sanctorum testimonia non intelligunt Patriarchae enim et prophetae ante diluvium et post invenerunt ipsam et docuerunt caeteros homines — Chaldaeos et Aegyptios; et ab Aegyptiis ad Graecos descendit; et non evidenter scribitur quod sic laboraverunt in aliis scientiis. Sed cum per istos viros data est nobis lex divina, et fuerunt sanctissimi, non occupaverunt se nisi in scientia quae maxime consona legi divinae. Minor propositio habet secum suam probationem. Maior probatur per auctoritatem triplicem. Primo per historiographos, et praecipue per maximum eorum Iosephum. Primo enim Antiquitatum libro in tribus locis de his scientiis faciens mentionem, expresse narrat totum quod propositio maior proponit. Nam dicit quod filii Adae invenerunt geometriam. astronomiam, arithmeticam, et musicam; et Noe et filii eius docuerunt Chaldaeos: deinde Abraham docuit Aegyptios.
И это третье может быть доказано на собственных [т. е. богословских] основах. И хотя я буду доказывать искомое многими способами, тем не менее, в первую очередь я попытаюсь убедить в этом, исходя из трудов святых и уничтожив «дурную славу» математики, на которую многие неблагоразумно ссылаются, поскольку не разумеют свидетельств святых. В самом деле, патриархи и пророки, жившие до и после потопа, изобрели математику и обучили прочие народы — халдеев и египтян, а от египтян математика перешла к грекам. И нет столь же очевидных письменных свидетельств, что патриархи и пророки столь же усердно занимались и прочими науками. Но поскольку через этих мужей нам дам закон Божий, и поскольку они были наисвятейшими, они могли заниматься только той наукой, которая наиболее полезна для закона Божия. Меньшая посылка заключает в себе свое доказательство. Большая доказывается тремя авторитетными суждениями. Во-первых, на основании свидетельств историков, и, прежде всею, Иосифа Флавия, наиболее значимою из них. Ибо в I книге
Secundo verificatur hoc per beatum Hieronymum et Cassiodorum et alios doctores sacros, ut vulgus etiam theologorum non ignorat; et ratificant sancti, quod Iosephus asseverat.
Во-вторых, это подтверждается блаженным Иеронимом, Кассиодором и другими святыми учителями (и это отнюдь не неизвестно основной массе богословов). И святые подтверждают то, о чем свидетельствовал Иосиф Флавий.
Tertio per philosophorum assertionem. Quoniam Albumazai quinto libro Maioris introductorii in astronomiam undecima doctrina sive undecimo capitulo refert Sem filium Noe hanc scientiam alios docuisse. ... Hoc idem indicat sanctorum nostrorum post adventum Domini occupatio, ut Augustini, Cassiodori, Isidori, Hieronymi, Orosii, Bedae, Origenis, Eusebii Caesariensis. De his enim scripserunt, et in his se et alios exercitaverunt solum, aut magis quam in aliis. Cum ergo isti fuerunt doctores sacrae scripturae et viri sancti, manifestum est, quod huiusmodi scientiae maxime valent sacrae scientiae professoribus. Quod autem ipsi de his scripserunt, manifestum est per Cassiodorum et Isidorum, qui tractatus suos de omnibus istis quatuor composuerunt. Augustinus etiam de numeris et musica libros diversos conscripsit; Hieronymus in libris diversis, et Orosius ad Augustinum et Eusebius de mundi locis, quorum certificatio eruitur ex fontibus astronomiae, sicut certum est, et sequentia declarabunt. Beda de cursu solis et lunae, et de tota temporis diversitate, atque Origenes et Eusebius, qui astromomiae subiacere noscuntur. ... Sed non tantum occupaverunt de scribendoet alios docendo, imo veritates theologicas per virtutem harum scientiarum exposuerunt; sicut per omnia originalia sanctorum sine contradictione manifestum est, ut evidenter patet in numeris et locis mundi et rebus coelestibus et aliis quae ad dictas scientias pertinere noscuntur, sicut patebit inferius.
В-третьих, это [доказывается] из утверждений философов. Абу Машар в V книге
Sed non solum sic exposuerunt sacra de facto, sed verbo asserunt has scientias per omnem modum valere rebus divinis et super alias scientias extollunt in hac parte. Cassiodorus quidem in praefatione De artibus et disciplinis saecularium studiorum sic ait 'Mathematicam Latino sermone doctrinalem possumus appellare, quo nomine licet omnia doctrinalia dicere valeamus, propter sui excellentiam proprie vindicavit'. ...
Но они не только фактически занимались разъяснением [истин богословия с помощью математики], но и прямо высказывались о том, что математические науки во всех отношениях значимы для вещей Божественных, и в этом смысле ставили их выше других наук. Так, Кассиодор в предисловии к
Augustinus autem in secundo De ordine disciplinae dicit 'Ad divinarum scripturarum neminem aspirare debere sine scientia potentiae numerorum'. Atque in secundo De doctrina Christiana dicit: 'Numerorum imperitia multa facit