чтобы получившие мудрость философы знали нечто об этой истине вне зависимости от того, спасутся они или нет, так как они подготовили и расположили мир к этой совершенной истине: так, чтобы он легче воспринял ее, когда придет время. И более подробно об этом было сказано выше, а здесь достаточно и общих слов, так как из опыта мы знаем, что философы постигли много прекрасного о Христе и славной Деве Марии. И ранее в разделе, посвященном астрономии, было приведено высказывание Абу Машара из VI книги его
Et quia notitia Antichristi pertinet ad fidem de Christo, quia fides Christiana tenet Antichristum fore venturum, quem Christus destruet; ideo annexum est articulis fidei quod credatur Antichristus venturus; ideo unum principium istius scientiae est de adventu Antichristi in confirmationem eorum quae pertinent ad fidem Christi. Dicit igitur Ethicus philosophus quod circa tempora Antichristi erit una gens de stirpe Gog et Magog contra ubera Aquilo nis circa portum Euxinum, pessima inter omnes nationes quae cum semine eorum pessimo recluso post portas Caspias facient multam huius mundi vastationem, et occurrent Antichristo et vocabunt eum Deum Deorum. Et Albumazar in libro Coniunctionum verificat similiter hoc principium, dicens et ostendens quod veniet princeps cum lege foeda et magica post legem Machometi, qui destruet alias leges ad tempus. Sed parum durabit propter malitiae magnitudinem; hoc superius expositum est.
И поскольку знание об Антихристе относится к христианской вере, ибо она учит о грядущем Антихристе, который будет уничтожен Христом, поэтому вера в грядущего Антихриста связана с [другими] положениями [христианской] веры. В силу этого одно из начал этой [т. е. моральной] науки относится к приходу Антихриста — в подтверждение того, что относится к вере Христовой. Итак, Этик говорит, что незадолго до времен Антихриста будет одно племя из рода Гога и Магога с севера, у врат Черноморских, злейшее из всех народов, которое вместе со своими злосчастными отпрысками [до того] запертыми за вратами Каспия, произведет грандиозное опустошение в мире, и встретит Антихриста, и назовет его богом богов, И Абу Машар в книге
Et procul dubio multum considerandum est hoc principium huius scientiae. Nam gens Tartarica exivit de locis illis, ut certum est, quoniam habitabant post portas illas, inter aquilonem et orientem, inclusi in montibus Caucasi, et Caspii et secum ducunt populos qui iam a montibus dictis dominantur usque ad finem Poloniae, Boemiae et Hungariae quae sunt longe citra ubera Aquilonis. Verum enim est quod aliae exiverunt gentes de locis illis, et mundum invaserunt meridianum usque ad terram sanctam, sicut nunc Tartari faciunt, ut Hieronymus scribit in epistolis et historiae narrant. Atque gens Gothica et Vandalorum quae postea invasit meridiem sunt de finibus Aquilonis. Et ideo discursus Tartarorum non sufficit verificare tempus de adventu Antichristi, sed alia exiguntur ut se quentia explicabunt ...
И, несомненно, это начало моральной науки должно быть тщательно рассмотрено. Ибо род татар определенно пришел из тех мест, поскольку они обитали за теми вратами, между севером и востоком, запертые горами Кавказа и Каспия, и они ведут с собой народы, которые получили свое имя от этих гор, и дошли вплоть до границ Польши, Богемии и Венгрии, которые далеко на юге. Но верно также, как следует из посланий Иеронима и повествований историков, что из этих мест вышли и другие народы, и наводнили юг, вплоть до Святой земли, как ныне делают татары. И племена готов и вандалов, которые после этого вторглись в южные земли, были также с севера. А потому походы татар не свидетельствуют в достаточной степени о наступлении времени Антихриста, но требуются и иные [знамения], как станет ясно из последующего. ...
De creatione vero est aliud principium, quod quia in mathematicis habet probari, notum est; ideo solum moraliter hic tangendum est. Aristoteles quidem in libro De regimine regnorum expresse ponit et nominat Adam et Enoch, et ideo primum hominem et principiuni mundi intellexerit. Quod si principium habuit, necesse est creatuni fuisse, ut superius est edoctum. Et Albumazar in libro Coniunctionum egregie serviens morali philosophiae ponit primum hominem, scilicet Adam, et docet quantum fuit ab eo usque ad diluvium, ei quantum a diluvio usque ad Christum, et quantum a Christo usqmad Machometum, er quantum ab eo usque ad legem foedam. Et Avicenna in Moralibus omnino ponit creationem. Et Ethicus philosophus dicit: 'Primum omnium Deus omnes creaturas aedificavit, et summo opere unam molem instituit, atque ea quae ex nihilo fecit multipliciter dilatavit'. Et Trismegistus in libro De divinitate ad Asclepium ait: 'In Creatore sunt omnia antequam creasset ea'; ut concordat cum Ioanne Evangelista, qui dicit: Quod factum est in ipso vita erat; cum tamem hie Trismegistus fuit circiter tempus Moysi et Iosuae, ut habetur ab Augustino libro De civitate Dei.
Другое начало [моральной философии] относится к творению, и оно, как известно, должно доказываться в математике, а потому мы затронем его только в моральном аспекте. Аристотель в книге
Circa vero primo creata, invenitur principium huius scientiae huiusmodi autem sunt angeli boni et mali. Primo igitur per motus corporum mundi, quos invenerunt cirtiter sexaginta, posuerunt angelos bonos tot esse, quia illi motus sunt voluntarii et ideo fiunt per angelos. Et istud patet ex metaphysicis Aristotelis et Avicennае. Deinde extenderunt se ad ulteriorem considerationem, invenientes quasi numerum infinitum correspondentem nobis, sicut multiplicantur individua in hoc mundo inferiori sub una specie, et distinguuntur ab invicem numero, sicut individua sensibilia, sicut in libro De causis scribitur; differenter tamen, quia angeli ita separantur ab invicem quod non corrumpuntur, sed manent in esse stabili. Haec autem individua nota separantur ab invicem ita quod aliquando corrumpuntur. Et si volumus ulterius admirari verhi Ethici, possumus dicere, sicut ipse dicit in libro suo, viginti ordines angelorum sunt. ...
А касательно первого сотворенного, каковым являются ангелы, добрые и злые, начало моральной науки обнаруживается [следующим образом]. Прежде всего, на основании движения тел этого мира, которых насчитывают около шестидесяти, полагают, что столько же имеется и добрых ангелов, поскольку эти движения суть добровольные, а потому осуществляются ангелами. И это ясно из метафизики Аристотеля и Авиценны. И затем они переходят к дальнейшему исследованию, обнаруживая, что имеется почти бесчисленное множество [ангелов], соответствующее числу людей, [и число ангелов умножается так же], как в этом мире умножаются индивиды одного вида, и они отличны друг от друга по числу, так же, как чувственно воспринимаемые индивиды, как написано в книге