кельнерам; нават у гэтых святых харомах; ты не ўбачыш на iх тварах нi следу здзiўлення, калi будзеш есцi пальцамi i гарохавы суп, хоць гэта ненатуральна i нязручна; але менавiта ненатуральнае i непрактычнае прыцягвае найменей увагi ў такiх рэстаранах; адсюль i высокiя цэны - гэтыя цэны - ад кельнераў, якiя не робяць здзiўленых фiзiяномiй; ну, а есцi хлеб пальцамi i класцi на яго пальцамi рыбу - гэта нельга лiчыць чымсьцi ненатуральным цi нязручным.
Усмiхаючыся, ён узяў апошнi кавалак ласася з талеркi i паклаў яго зноў памiж дзвюма грэнкамi. Нэтлiнгер са злосцю паглядзеў на яго.
- Напэўна, - сказаў Шрэла, - ты б цяпер ахвотней за ўсё забiў мяне; не з тае прычыны, з якой хацеў забiць тады - гэта праўда, але мэта засталася б тая самая; паслухай, што скажа табе сын кельнера: па- сапраўднаму шляхетны чалавек нiколi не схоча падпарадкоўвацца тыранii кельнераў; хоць, вядома, сярод iх ёсць i такiя, што думаюць гэтаксама, як шляхетныя людзi.
Пакуль Шрэла еў свой бутэрброд, кельнер з дапамогаю служкi, накрываў стол пад галоўную страву: на дапаможных столiках ставiлiся складаныя прылады - падагравальнiкi яды, на абрус клалася начынне i талеркi, выкарыстаная пасуда прыбiралася; Нэтлiнгеру было прынесена вiно, Шрэле пiва. Нэтлiнгер адпiў з чаркi.
- Крышачку залiшне цёплае, - сказаў ён.
Шрэла даў кельнеру магчымасць пакласцi куранят, бульбы i салаты, кiўнуў галавой Нэтлiнгеру i падняў келiх з пiвам, назiраючы, як кельнер палiвае густою цёмна-бураю падлiвай кавалак паляндвiцы на Нэтлiнгеравай талерцы.
- А Вакера цi жывы яшчэ?
- Натуральна, - адказаў Нэтлiнгер, - яму ж толькi пяцьдзесят восем, i ён - ад мяне пачуць гэтае слова табе будзе напэўна смешна, - ён належыць да непапраўных.
- Ды што ты? - спытаў Шрэла. - Цi такое напраўду мажлiва - непапраўныя немцы?
- Ну, ён шануе тыя самыя традыцыi, якiя шанаваў i ў 1935 годзе.
- Гiндэнбург i гэтак далей? Прыстойнасць, адданасць, гонар - цi так?
- Менавiта. Гiндэнбург бы i цяпер быў ягоным лозунгам.
- А якi твой лозунг?
Нэтлiнгер падняў вочы ад талеркi, затрымаў вiдэлец, уваткнуты ў кавалак мяса, якi ён толькi што адрэзаў.
- Калi ты ўсё ж здолееш мяне зразумець? - сказаў ён. - Я дэмакрат, дэмакрат паводле сваiх перакананняў.
Ён зноў нахiлiўся над паляндвiцаю, падняў вiдэлец з наколатым на яго кавалкам мяса, засунуў мяса ў рот, абцёр губы сурвэткаю i, пахiтваючы галавою, працягнуў руку па чарку з вiном.
- А што сталася з Трышлерам? - спытаў Шрэла.
- Трышлер? Hе прыпамiнаю нешта.
- Стары Трышлер жыў у Нiжнiм Порце - там, дзе карабельныя могiлкi! Хiба ты не памятаеш таксама Алоiса; ён вучыўся з намi ў адным класе?
- Ага, - адказаў Нэтлiнгер, накладваючы сабе на талерку сельдэрэевай салаты, - цяпер прыгадваю: гэтага Алоiса мы шукалi колькi тыдняў запар i не здолелi знайсцi, старога ж Трышлера дапытваў сам Вакера, але не выцягнуў з таго нiчога, зусiм нiчога - гэтаксама як i з ягонай жонкi.
- Hе ведаеш, цi яны яшчэ жывыя?
- Hе ведаю. Але раён, дзе яны жылi, моцна бамбардзiравалi. Калi хочаш, я магу высветлiць, дзе яны i што з iмi. О Божа, - дадаў ён цiха, - што такое, што ты збiраешся рабiць?
- Я хачу пайсцi, - адказаў Шрэла, - прабач, але я мушу iсцi.
Ён падняўся; стоячы дапiў пiва, махнуў рукой кельнеру i, калi той цiха падышоў да стала, паказаў на падагравальнiк з срэбнай талеркай, дзе астатнiя тры кавалкi курынага мяса скварчэлi ў распушчаным тлушчы.
- Калi ласка, - сказаў Шрэла, - цi не маглi б Вы запакаваць мне гэта, каб толькi тлушч не праходзiў?
- Ахвотна, - адказаў кельнер, узяў талерку з падагравальнiка, крыху быў нахiлiўся ўперад, каб iсцi, але потым выпрастаўся i спытаў: - Бульбу Вам таксама запакаваць, шаноўны пане, - i, можа, крыху салаты?
- Hе, дзякуй, - адказаў Шрэла з усмешкай, - бульба фры зробiцца мяккай, а салата не будзе ўжо мець смаку.
Ён дарэмна намагаўся ўбачыць хоць след iронii на дагледжаным твары сiвога кельнера. Нэтлiнгер, падняўшы вочы ад талеркi, зiрнуў на Шрэлу са злосцю.
- Добра, - сказаў ён, - ты хочаш мне адпомсцiць, я разумею; але хiба гэта трэба рабiць менавiта гэткiм чынам?
- А што, было б лепш, каб я цябе забiў?
Нэтлiнгер маўчаў.
- Зрэшты, гэта нiякая не помста, - сказаў Шрэла, - мне проста трэба пайсцi адсюль; не магу больш трываць; ды я да канца жыцця рабiў бы сабе папрокi, калi б пакiнуў тут гэтую страву; можа, ты наважышся прыпiсаць гэты ўчынак маёй гаспадарнасцi: каб я цвёрда ведаў, што кельнерам i служкам дазваляецца даядаць рэшткi страваў, я яе не забiраў бы, - але мне вядома, што тут гэтага рабiць не дазволена.
Ён падзякаваў служку, што прынёс i дапамог яму апрануць палiто, узяў свой капялюш, яшчэ раз сеў i спытаў у служкi:
- Цi ведаеш ты пана Фэмеля?
- Ведаю, - адказаў Гуга.
- А яго нумар тэлефона?
- Ведаю.
- Тады зрабi мне ласку i тэлефануй яму праз кожныя паўгадзiны; калi ён адзавецца, скажы яму, што яго хоча бачыць пэўны спадар Шрэла.
- Добра.
- Я не ўпэўнены, што ў тым месцы, куды мне трэба, ёсць тэлефонныя кабiны, iначай я б паспрабаваў дазванiцца сам. Цi запомнiў ты маё прозвiшча?
- Спадар Шрэла, - сказаў Гуга.
- Добра. Каля паловы сёмай я затэлефаную сюды i спытаю цябе. Як тваё iмя?
- Гуга.
- Дзякуй, Гуга.
Ён падняўся i зiрнуў зверху на Нэтлiнгера, якi акурат браў з талеркi чарговы кавалак паляндвiцы.
- Мне вельмi шкада, - сказаў Шрэла, - што ты глядзiш на мой бязвiнны ўчынак як на акт помсты. Я нiводнай хвiлi не думаў пра помсту, але ты павiнен зразумець, што я зараз хачу пайсцi адсюль; у мяне няма ахвоты занадта доўга заставацца ў гэтым гасцiнным горадзе, а мне сёе-тое яшчэ трэба тут зрабiць. Але ж дазволь яшчэ раз нагадаць табе пра тыя спiсы...
- Вядома ж, у любы час я гатовы прыняць цябе, дома цi на службе, як ты схочаш.
Шрэла ўзяў з кельнеравых рук акуратна абвязаны белы скрутак, даў кельнеру на чай.
- Тлушч не будзе праходзiць, шаноўны пане, - усё запакавана ў цэлафан i пакладзена ў нашу фiрмовую 'кардонку на пiкнiкi'.
- Да пабачэння, - прамовiў Шрэла.
Нэтлiнгер, крыху падняўшы галаву, адказаў:
- Да пабачэння.
- Вядома ж, - тлумачыў Ёхэн якраз у гэтай хвiлi, - i потым вы ўбачыце шыльду: 'Да рымскiх дзiцячых магiлак'', там адчынена да восьмай i, калi робiцца цёмна, уключаецца асвятленне, шаноўная панi. Няма за што... дзякуй.
Ён, накульгваючы, выйшаў з-за бар'ера i падышоў да Шрэлы, якому служка ўжо быў адчынiў дзверы.
- Пане Шрэла, - сказаў ён, - я зраблю ўсё, каб даведацца, дзе можна знайсцi пана доктара Фэмеля; сёе- тое я ўжо высветлiў у Кронэравай кавярнi; а сёмай там адбудзецца сямейная ўрачыстасць у гонар старога пана Фэмеля; там вы яго напэўна ўбачыце.
- Дзякуй, - адказаў Шрэла, - вялiкi дзякуй.
