I ў тую ж самую хвiлiну
Агнём апёк Алесю спiну.
Алесь заенчыў праразлiва,
Упаў i зноў схапiўся жыва,
А дзецi ў плач, у енк, у слёзы,
I ўсе разбеглiся, як козы;
А бацька, страшны, поўны злосцi,
Алеся лупiць без лiтосцi;
I мацi рады даць не можа
Так моцна бацька абурыўся.
Даў Бог, Ксавэры налучыўся.
- Пакiнь, Мiхал! пакiнь, нябожа!
Апамятуйся, цi так можна?
Насмерць заб'еш неасцярожна!
Прыбег i дзядзька на падмогу,
Насiлу вырвалi нябогу.
А бацька сек, пытаў скрозь гнеў:
- Куды 'начаткi', гад, задзеў?
Алесь без вопраткi i босы
Бяжыць у снег, проставалосы,
За хлеў ён чэша без аглядкi:
- А во яны! а во 'начаткi'!
I мушу я адно зазначыць,
Няхай тут праўду кожны ўбачыць,
Што гэта прыкрае здарэнне
Пайшло яму на паляпшэнне.
ХVI. ВЕЧАРАМI
Малюнкi родныя i з'явы!
Як вы мне любы, як цiкавы!
Як часта мiлай чарадою
Вы ўстаяце перада мною!
I так панадна смеяцеся
Жывою баграю на лесе,
I златаблескiмi снапамi
Праменняў-стрэлаў над палямi,
I брыльянцiстаю расою,
Калi гарачаю касою
Скрозь лiсцяў сетачкi-аконцы
На ёй заззяе цiха сонца,
Яе так песцiць, так кахае,
Па ёй вясёлкi рассыпае!
Я бачу роўныя пакаты
Палёў за Нёмнам i iх шаты
Аўсоў палоскi, лавы жыта,
Што морам золата разлiта;
I грэчак белыя абрусы,
I лесу два крылы, як вусы,
I цёмны роў, вадой прабiты,
Такi зацяты i сярдзiты;
Ялоўцаў шэрыя аблогi,
Дзе белы мох, сiвец убогi
Пясочак жоўты засцiлаюць
I дзе зайцы прыпынак маюць.
Я чую шум рознагалосы
Лясоў, лугоў, дзе звоняць косы
У часе дружнай касавiцы;
Я чую громы навальнiцы,
I шум глухi буйных дажджоў,
I песнi звонкiя палёў,
I цiхi плач ускрай магiлы.
Даўно зацiх iх голас мiлы,
Даўно ўсё змоўкла i прапала,
Iх толькi памяць захавала.
Але нявiднымi нiцямi
Я моцна-моцна звязан з вамi,
Малюнкi роднае краiны!
Эх, зараслi вы, пуцявiны
У гэты мiлы мой куточак,
Дзе ные жоўценькi пясочак
Пад летнiм сонцам, пад спякотай
I ззяе смутнай пазалотай
Над самым Нёмнам срэбраводным,
Так сэрцу блiзкiм-блiзкiм, родным.
I зараслi не палынамi,
Не крапiвой, не драсянамi,
Не чаратом, не лебядою
А беларускаю бядою.
Ды покi будзе сэрца бiцца,
Яно не зможа пагадзiцца
Нi з гэтым гвалтам, нi з бядою
Над нашай роднаю зямлёю...
Эх, мiлы край адвечнай мукi!
Пракляты будзьце, вусны, рукi,
Што на цябе ланцуг кавалi
I ў твар зняважлiва плявалi!
Няхай агонь i жар пакуты
Навекi спалiць здзек той люты,
Якi спрадвеку там пануе,
Над тым, хто родны скарб шануе
I хто ўсiм сэрцам i душою
Астацца хоча сам сабою.
Жывi ж, наш край! Няхай надзея
Гарыць у сэрцы i мацнее,
Што хоць не мы, дык нашы дзецi
Убачаць цэльным цябе ў свеце!
Алесь на дзеле праканаўся,
Што ён дарэмна марнаваўся
I што ўжо больш няма збавення,
Як толькi ўзяцца за вучэнне,
Як гэты клопат не марудны.
I што ж? закон быў не так трудны,
Ужо па той адной прычыне,
Што ён запiсан быў на спiне
(А ў сэрца ўложан сам сабою),
I ўсё пайшло сваёй чаргою.
Цяклi дзянькi ды йшлi нядзелi,
