АЛЬБЕРТ. Царква Хрыстовая ёсць слова i воля Ягоныя на зямлi. Улада Царквы ёсць улада Бога Нашага Iсуса Хрыста, якi пацярпеў за людзей на крыжы i ўзнёсся на Нябёсы, каб, калi надыдзе час, вярнуцца зноў i чынiць суд над кожным. Пакуль жа Царква - перст Божы на зямлi i чынiць суд (з) iмем Ягоным над усякiм : над высакародным i простым чалавекам, iмператарам i рабом. Сёння я, уладаю Бога Нашага, бiскуп Альберт выклiкаю на суд манашку Невельскага манастыра Iаану. Увядзiце падсудную.
(Уводзяць Iаану. Яна ў адной кашулi, басанож).
СЯСТРА IААННА. (Напявае):
Птушкi боскiя лятаюць
I шчабечуць, i ляпечуць.
Залацiстымi крыламi
Б'юцца з чорнымi арламi.
СЯСТРА БЕРНАРДА. Яна зусiм звар'яцелая...
СЯСТРА ГАННА. Няшчасная. Розум пакiнуў яе.
БIСКУП АЛЬБЕРТ. Бог пакiнуў яе!
СЯСТРА IААННА. Бог любiць дудачкi. Не чытайце Яму малiтваў. Малiтвы словы. Не рабiце яму пастоў. Пасты - гардыня. Не ўтаймоўвайце дзеля яго сваю плоць. Плоць - марнасць. Грайце яму на дудачцы, на чарацiне. Толькi грайце радасна, Ён любiць, калi радасна... Ён любiць танцы.... (Танцуе). Ну чаму ж вы не танцуеце? Бог любiць, калi яму танцуюць. Танцуюць i спяваюць. (Спявае).
Птушкi боскiя б'юцца храбра:
Крылы з золата, дзюбы цвёрдыя,
Вырываюць сэрцы гордыя,
Кроў хлябтаюць, быццам воду п'юць...
СЯСТРА МАРЫЯ. Спынiце яе. Гэта невыносна! Матушка... (Мацi-Iгумення маўчыць).
БIСКУП АЛЬБЕРТ. Сястра Iаана, адкажы шчыра, як будзеш адказваць перад Богам Нашым, цi забiла ты траўнымi зёлкамi або вядзьмарскiм чараўнiцтвам высакароднага рыцара, якi пацярпеў за веру, сiра Жафрэя Гi, графа Дзюмалон?
СЯСТРА IААННА. Дайце чалавеку кветачку, а можа, ён Гасподзь. Вы дадзiце кветачку, ён усмiхнецца. Гасподзь усмiхнецца: i стане неба золатам, вада срэбрам, лiстце - малахiтам, зямля - сурмою. Людзi стануць анёламi i паляцяць ва ўсе бакi, як райскiя птушкi... Паляцяь i ўбачаць зверху, што зло малае, а дабро вялiкае. I палюбяць божаньку. Дайце чалавеку кветачку...
БIСКУП АЛЬБЕРТ. Якiя травы ты дала параненаму рыцару Жафрэю Гi?
СЯСТРА ГАННА. Яна нiчога не разумее. Нашто яе пытацца?
СЯСТРА IААННА. А раптам я ведаю адказ? Я яму травак не давала. Я яго дала травкам. Ён лёг у зямельку i стаў ён улоннем жыватворным для ўсялякага насення, i з яго праратуць верас духмяны i казялец, i макi, i цэлы луг, i цэлы лес... Дзеля таго, каб стварэннi божыя ласкай боскаю ўзрадавалiся...
БIСКУП АЛЬБЕРТ. Гэта дарэмна. Яна не хочы адказваць.
СЯСТРА IААННА. Адказваць? А навошта? Хiба ёсць справядлiвасць на гэтай зямлi? Калi самы блiзкi чалавек табе здраджвае, а ты яму, а ён зноў табе? Цi ёсць дабро? Не! Не! Не! Што, радуецеся? Па мордах бачу, радуецеся! Толькi вы рана радуецеся! Рана! Бо драконавы зубы сееце. Я ведаю таямнiцу. Чуеце мяне? Я ведаю таямнiцу! I сказаў мне ЁН!
СЯСТРА МАРЫЯ. Гасподзь?
СЯСТРА IААННА. Д'ябал! Д'ябал! Сатана! Вельзевул! Люцыфер! Ён тут, чуеце мяне? Тут! З намi, сярод вас. Вы самi вырасцiлi яго ў вашых каменных сэрцах. Як скарлупаю абаранiлi iмi зародкi зла. Але ўзмацнеў Сатана. I валадарства ягонае блiзка!
СЯСТРА ВЕНТУРЫЯ. Яна апантаная...
СЯСТРА IААННА. Маўчаць! Бо кожнае слова ваша - змяя. I распаўзаюцца яны па зямлi. I джаляць, i пажыраюць адзiн аднаго, i пладзяць новых гадоў, а тыя новых... I пакрыюць яны зямлю, ад пекла да неба! А вы ўсё вырыгваеце змеяў, жабаў, каб была пажыва чортам!
СЯСТРА БЕРНАРДА. Божа, уратуй...
СЯСТРА IААННА. Не ўратуе! Наблiжаецца Армагедон. Бо зло авалодала зямлёй. Праўда - здохла. Труп яе вы штурхаеце нагамi. Няма людзей на зямлi. Зверы, звяругi пазапаўзалi ў чалавечую скуру, гавораць чалавечыю моваю, суюць члены свае ў жанчын, каб тыя нараджалi iм ў слiзi i крывi новых пачвар. I маўчыць Гасподзь! Слёзы ягоныя горкiя як палын. Але вы не адчуваеце смаку. У вас у роце кроў i жабы. Жарыце iх! Жарыце! Душыце iх зубамi, каб адчуць кiшкi iх на языку! Але радуецца Сатана! Служыце яму! Малiцеся яму! Пасцiцеся! Прымайце прычасце! Абдзiрайце каменныя сэрцы вашыя. (Пераможна смяецца). Таму што хутка канец!
IЗАБЭЛА. Iаана, Iаана...
СЯСТРА IААННА. Хто клiча мяне анёльскiм голасам?
IЗАБЭЛА. Гэта я, Iзабэла. Iзабэла. Ты пазнаеш мяне?
СЯСТРА IААННА. Iзабэла.
IЗАБЭЛА. Хадзi сюды. (Бярэ яе рукi з свае). Супакойся. Супакойся.
СЯСТРА IААННА. Вакол мяне скрозь чэрцi. Яны хочуць спалiць мяне.
IЗАБЭЛА. Забудзь пра iх. Ты хворая...
СЯСТРА IААННА. Мне страшна... Я не чую песень кветак. Iх хтосьцi вытаптаў. Паглядзi. (Кленчыць i цалуе каменную падлогу). Паглядзi, зусiм няма травы... пустэча. Халодны камень... Усё памерла.
IЗАБЭЛА. Гэта тут. Але ты ж мне распавядала пра краiну, дзе заўсёды растуць цудоўныя кветкi...
СЯСТРА IААННА. Пра краiну Рэз?
IЗАБЭЛА. Так, пра краiну Рэз... Там луга i далiны Госпада, там кветкi i святло круглы год...
СЯСТРА IААННА. Там туберозы...
IЗАБЭЛА. Так, там туберозы...
СЯСТРА IААННА. I ходзiць Гаподзь?
IЗАБЭЛА. I ходзiць Гасподзь.
СЯСТРА IААННА. Я вельмi люблю краiну Рэз. Скажы, толькi не хлусi мне, я буду там?
IЗАБЭЛА. Так.
СЯСТРА IААННА. А ты?
IЗАБЭЛА. I я... Я таксама буду там.
СЯСТРА IААННА. Будзеш?
IЗАБЭЛА. Абавязкова буду. Ты мяне чакай.
СЯСТРА IААННА. Я буду цябе чакаць. Я спляту табе вянок.
IЗАБЭЛА. Добра...
СЯСТРА IААННА. Мы будзем гуляць з табою. I Гасподзь будзе гуляць з намi...
МАЦI-IГУМЕННЯ. (Бiскупу) Вашае рашэнне?
БIСКУП АЛЬБЕРТ. Яна апантаная. На агонь! (Iаану хапаюць i цягнуць прэч).
СЯСТРА IААННА. (крычыць) Ты абяцаеш, што будзеш там?
IЗАБЭЛА. Абяцаю! Чакай мяне!
(Усе выходзяць акрамя Мацi-Iгуменнi i Iзабэлы).
Сцэна 33
IЗАБЭЛА. Навошта гэта ўсё было?
МАЦI-IГУМЕННЯ. Так хацеў бiскуп.
IЗАБЭЛА. Даўно яна такая?
МАЦI-IГУМЕННЯ. Усё жыццё.
IЗАБЭЛА. Яе спаляць?
МАЦI-IГУМЕННЯ. Так.
IЗАБЭЛА. Вы нiчога не зробiце, каб уратаваць яе?
МАЦI-IГУМЕННЯ. Не.
IЗАБЭЛА. Яна зусiм, зусiм безабаронная. Яна ад любвi яго забiла, ад любвi да мяне.
МАЦI-IГУМЕННЯ. Цяпер гэта неважна. Яе сёння спаляць
IЗАБЭЛА. А мяне?
МАЦI-IГУМЕННЯ. Цябе?
IЗАБЭЛА. Калi мяне спаляць?
МАЦI-IГУМЕННЯ. Пад сцянамi манастыра стаiць войска герцага Нармандскага. Ён патрабуе, каб я выдала цябе.
IЗАБЭЛА. Дык вось чаму я яшчэ жывая. Гэта гандаль. Ну як, пашчасцiла пагандляваць?
МАЦI-IГУМЕННЯ. Пашчасцiла.
