не павышаюць. - Яна пачала наступаць на яго з патэльняй у руцэ. Ён расшпiлiў кабуру. - Страляй, - сказала мацi. - Жанчын запалохваеш? Добра, што мужчын нашых тут няма. Яны б цябе на шматкi разадралi. У нашых краях такiя, як ты, не вельмi плешчуць языком.
Чалавек адступiў назад на два крокi.
- Краi вашы засталiся далёка. Цяпер вы ў Калiфорнii, i ўсякiм Окi мы не дазволiм тут затрымлiвацца.
- Окi? - цiха перапытала мацi. - Окi?
- Ага, Окi! I калi я заўтра вас тут застану, не мiнуць вам турмы. Чалавек крута павярнуўся, падышоў да суседняй палаткi i паляпаў далонню па брызенце:
- Ёсць тут хто-небудзь?
Мацi не спяшаючыся вярнулася пад брызент. Паклала патэльню назад у скрыню. Потым паволi апусцiлася на зямлю, села. Ружа Сарона ўпотайкi сачыла за ёю. Убачыўшы, што мацi стараецца стрымаць слёзы, яна заплюшчыла вочы i прытварылася, што спiць.
Сонца ўжо добра схiлiлася на захад, а спёка не спадала. Том прачнуўся пад вярбой. У роце ў яго засмягла, цела змакрэла ад поту, галава была цяжкая пасля сну. Ён вяла падняўся на ногi i пайшоў да берага. Скiнуў з сябе адзежу, палез у рэчку. Ледзь толькi вада абняла яго, смага знiкла. Ён лёг на мелкiм месцы, упёршыся локцямi ў пясчанае дно, i цела яго плавала ў вадзе. I так ён ляжаў, пазiраючы на пальцы ног, якiя пагойдвалiся над паверхняй.
Бледны хударлявы хлопчык выпаўз, як звярок, з чароту i хуценька раздзеўся. Ён шмыгнуў у ваду, як хахуля, i, як хахуля, паплыў, пакiнуўшы толькi вочы на паверхнi. Раптам ён убачыў над вадой галаву Тома, заўважыў, што за iм сочаць. Хлопчык кiнуў сваю гульню i сеў на дно.
Том сказаў:
- Хэло!
- Хэло!
- У хахулю гуляеш?
- Ага. - Хлопчык пасоўваўся ўсё блiжэй да берага, быццам проста так, незнарок, i раптам выскачыў з вады, згроб у ахапак сваё адзенне i знiк у вербалоззi.
Том цiха засмяяўся i раптам пачуў рэзкi крык:
- Том! Гэй, Том!
Ён сеў на дно i свiснуў праз зубы, пранiзлiва, з хвацкiм прысвiстам у канцы. Кусты варухнулiся, i з iх выйшла Руцi. Спынiлася, пазiраючы на яго.
- Цябе мама клiча, - сказала яна. - Iдзi хутчэй.
- Зараз. - Том падняўся i пайшоў па вадзе да берага, а Руцi глядзела на яго голае цела са здзiўленнем i цiкавасцю.
Заўважыўшы на сабе яе позiрк, Том сказаў:
- Ну бяжы. Давай адсюль!
I Руцi ўцякла. Том пачуў, як яна ўсхвалявана клiча Ўiнфiлда. Ён нацягнуў гарачае адзенне на сваё халаднаватае, мокрае цела i няспешнай хадою пайшоў праз лазняк да палаткi.
Мацi расклала агонь з сухога вярбовага голля i кiпяцiла на iм ваду ў рондалi. Убачыўшы Тома, адразу адчула палёгку.
- Што тут у вас, ма? - запытаўся Том.
- Я баялася за цябе, - адказала яна. - Тут палiсмен прыходзiў. Нам, кажа, нельга тут заставацца. Я баялася, каб ён з табой не загаварыў. Баялася, ты наб'еш яго, як толькi ён рот расчынiць.
Том сказаў:
- Чаго гэта я раптам палiсменаў бiць буду?
Мацi ўсмiхнулася:
- Ну... ён тут такога нагаварыў... я сама ледзь не набiла яго.
Том схапiў яе за плячо i размашыста i грубавата трасянуў яе i засмяяўся. I яшчэ смеючыся, апусцiўся на траву.
- Божа мой, ма. Я такой цябе не ведаў, раней ты была больш далiкатная. Што з табою стала?
Мацi спахмурнела.
- Не ведаю, Том.
- Спярша на нас дамкратнай ручкай замахвалася, цяпер палiсмена ледзь не збiла. - Том цiха засмяяўся, выцягнуў руку i ласкава паляпаў мацi па голай ступнi. - Сапраўдная ведзьма.
- Том...
- Што?
Мацi доўга вагалася, перш чым загаварыць.
- Том, палiсмен гэты... ён абазваў нас... Окi. Кажа: 'Мы не дазволiм усякiм Окi тут затрымлiвацца'.
Том пiльна паглядзеў на мацi, рука яго ўсё яшчэ ласкава ляжала на яе ступнi.
- Адзiн чалавек нам ужо гаварыў. Сказаў, як яны вымаўляюць гэтае слова. Том задуменна памаўчаў. - Ма, як па-твойму, я ўжо зусiм адпеты? Месца маё ў турме?
- Не, - адказала яна. - Цябе давялi да забойства. Не. А чаму ты пытаешся?
- Проста так. Я палiсмену гэтаму ўляпiў бы як мае быць.
Мацi лагодна ўсмiхнулася:
- Магчыма, я цябе на гэта i падбiла б. Я сама яго ледзь патэльняй не агрэла.
- А што ён гаварыў, ма? Чаму нам нельга тут заставацца?
- Сказаў, не дазволiм усякiм Окi тут затрымлiвацца. Калi, кажа, я вас тут заўтра застану, у турму пасаджу.
- Мы не прывыклi, каб палiсмены нас у карак гналi.
- Я так i сказала яму. А ён кажа, вы тут не дома. Вы ў Калiфорнii, а тут мы гаспадары.
Том нерашуча прамовiў:
- Мне трэба табе нешта сказаць, ма. Ной... пайшоў унiз па рацэ. Далей ён з намi не паедзе.
Сэнс яго слоў дайшоў да мацi не адразу.
- Чаму? - праз нейкi момант цiха запыталася яна.
- Не ведаю. Кажа, так трэба. Што яму лепш застацца каля гэтай ракi. Прасiў сказаць табе.
- А што ён есцi будзе?
- Не ведаю. Рыбу, кажа, лавiць буду.
Мацi доўга маўчала.
- Распадаецца наша сям'я, - нарэшце прамовiла яна. - Проста не ведаю, не прыдумаю, што рабiць. У галаве ўсё перамяшалася. Гэтага мне ўжо занадта.
Том няўпэўнена сказаў:
- А нiчога з iм не зробiцца, ма. Наогул, ён у нас з дзiвацтвамi.
Мацi кiнула неўразумелы позiрк на раку.
- Проста ў галаве ўсё перамяшалася.
Том глянуў на рады палатак i каля адной з iх убачыў Руцi з Уiнфiлдам - яны стаялi каля ўвахода i з кiмсьцi далiкатна размаўлялi. Руцi мяла пальцамi сукенку, а Ўiнфiлд босай нагой калупаў пясок. Том крыкнуў:
- Гэй, Руцi! - Дзяўчынка падняла галаву, убачыла брата i падбегла да яго, за ёю - Уiнфiлд. Том сказаў: - Збегай, Руцi, паклiч нашых. Яны спяць пад вербамi. Сюды вядзi. А ты, Уiнфiлд, скажы Ўiлсанам, што мы хутка едзем, няхай збiраюцца.
Дзецi мiгам разбеглiся. Том запытаўся ў мацi:
- А як бабка, ма?
- Заснула. Здаецца, ёй лепш. I цяпер яшчэ спiць.
- То добра. Колькi ў нас свiнiны засталося?
- Малавата. Адна маленькая бочачка.
- Тады ў другую вады набяром. Ваду трэба ўзяць у дарогу.
З вербняку пачулiся гучныя крыкi Руцi, якая склiкала мужчын.
Мацi падкiнула сухога вярбовага голля ў вогнiшча, i агонь з трэскам абхапiў рондаль. Сказала:
- Дай нам, божа, хутчэй адпачыць. Дай нам, госпадзi, знайсцi сабе добры прыстанак!
Сонца хiлiлася да ламанай рысы абпаленых iм узгоркаў. Вада ў рондалi шалёна бурлiла. Мацi пайшла пад
