pachodzannia. Ty, vidac, zauvazyu heta?
— Tak, zauvazyu. Ale… jaki heta maje vyhlad?
— Jany rehienierujuc u nievierahodnym tempie. U niemazlivym tempie, prosta na vacach, pavier mnie, i znou pacynajuc pavodzic siabie jak… jak…
— Jak?
— Jak ich vobrazy, jakija zyvuc u nasaj pamiaci, na asnovie jakoj…
— Tak, heta prauda, — zhadziusia ja.
Na maich abharelych scokach rastavala maz i kapala na ruki. Ja nie zviartau na heta uvahi.
— A Hibaryjan viedau?.. — niecakana spytausia ja.
Snaut zirnuu na mianie uvazliva.
— Ci viedau jon toje, sto i my?
— Aha.
— Ja amal sto upeunieny.
— Adkul ty viedajes? Jon tabie kazau?
— Nie. Ale ja znajsou u jaho adnu knihu…
— „Maly Apokryf”?! — zakrycau ja i sarvausia z miesca.
— Tak. A adkul ty viedajes? — zaniepakojena spytausia Snaut i vylupiusia na mianie.
Ja admouna pakivau halavoj.
— Nie chvalujsia. Ty z bacys, sto ja apiecany i zusim nie rehienieruju, — supakoiu ja. — Viedajes, jon pakinuu mnie pismo. Jano bylo u kabinie.
— Heta prauda?! Pismo? Sto u im napisana?
— Nie nadta smat. Heta chutcej zapiska, a nie pismo. Biblijahraficnaja daviedka da „Salarystycnaha dadatku” i da hetaha „Apokryfa”. Sto heta takoje?
— Dauniaja historyja. Mo jana nam sto-niebudz dasc. Trymaj.
Snaut dastau z kiseni tonienkuju knihu u skuranym pieraplocie z patrapanymi vuhalkami i praciahnuu mnie.
— A Sartoryus?.. — spytausia ja, chavajucy knihu.
— Sto Sartoryus? U takoj situacyi kozny pavodzic siabie jak… umieje. Jon imkniecca trymacca narmalna, dla jaho heta aznacaje — aficyjna.
— Nu, ty viedajes!
— Ale z heta tak. Ja adnojcy trapiu z im u situacyju, padrabiaznasci jakoj nie majuc asablivaha znacennia, dastatkova skazac, sto u nas na vosiem calaviek zastalosia piacsot kilahramau kislarodu. Adzin za adnym pakidali my svaje zvyklyja stodzionnyja zaniatki, u rescie rest my usie chadzili niaholenyja, tolki jon haliusia, cysciu tufli. Taki uzo jon calaviek. Viadoma, sto b zaraz ni zrabiu Sartoryus, usio budzie abo prytvorstvam, abo kamiedyjaj, abo zlacynstvam.
— Zlacynstvam?
— Nu niachaj nie zlacynstvam. Mozna prydumac jakoje-niebudz insaje slova. Napryklad, „reaktyuny razvod”. Padabajecca?
— Ty vielmi dascipny, — pramoviu ja.
— A ty chacieu, kab ja plakau? Prapanuj sto-niebudz sam.
— At, nie capaj ty mianie.
— Nie, ja surjozna: ty viedajes ciapier amal toje, sto i ja. U ciabie josc jaki-niebudz plan?
— Jaki tam plan? Ja nie uiaulaju, sto budu rabic, kali… znou zjavicca. Pavinna z zjavicca?
— Vidac, pavinna.
— A jak jany traplajuc na Stancyju, Stancyja z zacyniena hiermietycna? A mo absyuka…
Snaut pakruciu halavoj.
— Sprava nie u absyucy. Nie maju paniaccia jak. Casciej hosci zjaulajucca, kali pracynajessia, ale z cas ad casu treba i paspac.
— A kali zamknucca?
— Dapamahaje nie vielmi douha. Josc insyja sposaby… sam viedajes jakija.
Snaut ustau. Ja taksama.
— Pasluchaj, Snaut… Ty hatovy likvidavac Stancyju, ale chocas, kab takaja prapanova zychodzila ad mianie?
Snaut pakruciu halavoj:
— Usio nie tak prosta. Viadoma, my zausiody mozam uciacy, choc by na Sateloid, i adtul padac sihnal SOS. Nas palicac, viadoma, varjatami — jaki-niebudz sanatoryj na Ziamli, az da toj pary, pakul usie my spakojna nie admovimsia ad svaich slou, — bo zdarajucca z vypadki masavaha psichozu na hetkich izalavanych ucastkach… Heta bylo b nie sama horsaje. Sad, cisynia, bielyja pakoi, prahulki z sanitarami…
Snaut havaryu nadzvycaj surjozna, trymajucy ruki u kiseniach, upieryusysia nieviduscymi vacyma u kut. Cyrvonaje sonca uzo schavalasia za haryzontam, i hryvastyja chvali Akijana pieraplavilisia u carnilnuju pustyniu. Nieba palymniela. Nad hetym dvuchkolernym, nievyrazna zmrocnym piejzazam plyli voblaki z lilovymi bierahami.
— Ty chocas uciacy? Chocas? Ci pakul sto nie?
Snaut usmichnuusia:
— Niazlomny zavajounik… ty jasce nie usio pakastavau, inacaj ty nie prystavau by. Sprava nie u tym, caho ja chacu, a u tym, jakaja josc mahcymasc.
— Jakaja mahcymasc?
— Nie viedaju.
— Znacyc, zastajomsia tut? Ty dumajes, my znojdziem sposab…
Snaut zirnuu na mianie, chudarlavy, z marscynistym tvaram, na jakim luscylasia skura.
— Chto viedaje. A mo usio akupicca, — pramoviu narescie. — Badaj, pra Akijan my nie daviedajemsia nicoha, ale, mahcyma, pra siabie…
Snaut paviarnuusia, uziau svaje papiery i vyjsau. Ja chacieu spynic jaho, uzo i rot adkryu, ale nie pramoviu ni slova. Rabic nie bylo caho; zastavalasia tolki cakac. Ja padysou da iluminatara i pazirau na kryvava- corny Akijan, choc amal nie bacyu jaho. U mianie zjavilasia dumka — a mo schavacca u jakoj-niebudz rakiecie na kasmadromie — dumka niesurjoznaja, navat nierazumnaja: usio adno, rana ci pozna mnie davialosia b vyjsci adtul. Ja sieu kala iluminatara, dastau knihu, jakuju dau mnie Snaut. Bylo jasce davoli svietla. Uvies pakoj hareu cyrvonym sviatlom, staronki taksama pacyrvanieli. Kniha uiaulala skladzieny niejkim Ota Ravincaram, mahistram pa filasofii, zbornik artykulau i prac, pa praudzie kazucy, sumnicielnych. Koznuju navuku supravadzaje jakaja- niebudz psieudanavuka — dziunaje skazennie navuki u halovach peunaha kola ludziej: astralohija — karykatura na astranomiju, u chimii niekali byla alchimija; zrazumiela, viadoma, sto naradzennie salarystyki supravadzalasia sapraudnym vybucham vuconasci dzivakou. U knizie Ravincara bylo mienavita takoje psieudanavukovaje varyva, ad jakoha, varta pryznacca, sam skladalnik rasuca admiazouvausia u svajoj pradmovie. Jon prosta licyc, i nie biez padstau, sto taki zbornik moza sluzyc kastounym dakumientam epochi jak dla historykau, tak i dla psicholahau navuki.
Rapart Biertana zajmau u knizie znacnaje miesca. Jon skladausia z niekalkich castak. Spacatku isli nadta lakanicnyja zapisy u bartavym zurnale.
3 14.00 da 16.40 umounaha casu ekspiedycyi zapisy byli karotkija i adnastajnyja.
Vysynia 1000 — albo 1200 — albo 800 mietrau — nicoha nie zauvazana — Akijan pusty.
Zapis pautarausia niekalki razou.
16.40: padymajecca cyrvony tuman. Bacnasc 700 mietrau. Akijan pusty.
17.00: tuman zhuscajecca, styl, bacnasc 400 mietrau, josc prajasnienni. Znizajusia da 200 mietrau.
17.20: znachodzusia u tumanie. Vysynia 200 mietrau. Bacnasc 20–40 mietrau. Styl. Padymajusia na 400.
17.45: vysynia 500. Sucelny tuman da samaha haryzontu. U tumanie lejkapadobnyja adtuliny, praz jakija trochi bacna pavierchnia Akijana. U ich niesta adbyvajecca. Sprabuju uvajsci u adnu z lejkapadobnych adtulin.
17.52: bacu padabienstva viru — jon vykidaje zoutuju pienu. Vir akruzaje sciana tumanu. Vysynia 100. Znizajusia da 20.
Na hetym kancausia bartavy zurnal Biertana. Praciah tak zvanaha raparta skladali vytrymki z historyi chvaroby, a bols dakladna — tekst pakazanniau Biertana i pytanni siabrau kamisii.
„Biertan: Kali ja zniziusia na tryccac mietrau, trymacca na takoj vysyni stala ciazka, bo u kruhlym, volnym ad tumanu prasviecie dzmuu paryvisty viecier. Mnie davialosia uvazliva sacyc za kiravanniem, tamu ja niejki cas — chvilin 10 abo 15 — nie vyhladvau z kabiny. U vyniku ja, sam taho nie zadajucy, uvajsou u tuman, mianie zahnau tudy mocny paryu vietru. Heta byu nie zvycajny tuman, a niesta nakstalt kaloidnaj suspienzii: usie vokny byli zaciahnuty joj. Ich bylo vielmi ciazka acyscic. Suspienzija vielmi lipucaja. Tym casam u vyniku supraciulennia taho, sto ja nazyvaju tumanam, abaroty vinta zmiensylisia adsotkau na tryccac, i ja pacau hublac vysyniu. Lacieu zusim nizka i bajausia, kab nie kapatavac na chvalu, tamu dau pouny haz. Masyna pierastala znizacca, ale vysyni nie nabirala. U mianie zastavalasia jasce catyry patrony rakietnych paskaralnikau. Ja nie skarystau ich, bo licyu, sto situacyja moza uskladnicca i jany mnie jasce spatrebiacca. Na pounych abarotach uznikla vielmi mocnaja vibracyja, vidac, niezvycajnaja suspienzija ablapila vint, adnak strelka zamieru vysyni pa- raniejsamu stajala na nuli, i ja nicoha nie moh zrabic. Sonca ja nie bacyu z toj chviliny, jak uvajsou u tuman, ale tam, dzie jano pavinna bylo znachodzicca, tuman cyrvona sviaciusia. Ja rabiu kruhi, spadziejucysia u rescie rest vyjsci u prasviet, svabodny ad tumanu, i sapraudy, prykladna praz pauhadziny mnie heta udalosia. Ja apynuusia na cystym ucastku u formie amal sto pravilnaha kruha dyjamietra niekalki socien mietrau, vakol jakoha klubiusia tuman, byccam tam byli mocnyja pavietranyja strumieni. Tamu ja imknuusia, jak heta dazvalali abstaviny, trymacca u centry „dzirki”: tam bylo cisej. Ja zauvazyu, sto pavierchnia Akijana zmianilasia. Chvali amal znikli, a vierchni sloj vadkasci, z jakoj skladajecca Akijan, stau napalovu prazrystym, z dymcatymi plamami. Jany pastupova znikali. Nieuzabavie vierchni sloj stau zusim prazrystym, i praz jaho touscu, jakaja miela niekalki mietrau, ja moh zazirnuc uhlybiniu. Tam zbiralasia niesta nakstalt zoutaj kalamuci, jakaja tonkimi viertykalnymi strumieniami padymalasia uhoru; kali jana usplyvala na pavierchniu, to hetaja substancyja pacynala bliscac, burlila, pienilasia i zastyvala, nahadvajucy husty padharely cukrovy sirop. Hetaje recyva — ci to hraz, ci to sliz — utvarala patauscenni, narasty na pavierchni, jakija byli padobny na kalarovuju kapustu, i pastupova prymala sama raznastajnyja formy. Mianie pacalo znosic u tuman, ja musiu zaniacca vintom i rulom, a kali praz niekalki chvilin vyhlanuu, to ubacyu unizie niesta nakstalt sadu. Tak, nakstalt sadu. Ja bacyu karlikavyja drevy, zyvy plot, sciazynki — nie sapraudnyja, a z taho z samaha recyva, jakoje, kali zusim zastyla, nahadvala zautlavy hips. Tak heta vyhladala; usia pavierchnia ilsnilasia, ja apusciusia, jak tolki zdoleu, kab daskanala usio heta ahledziec.
Kamisija: Ci bylo na drevach i raslinach, jakija ty bacyu, liscie?
Biertan: Nie. Heta bylo niesta nakstalt makieta. Tak, heta nahadvala makiet. Ale badaj sto makiet u naturalnuju vielicyniu. Minula chvilina, i usio pacalo krysycca i lamacca, praz absalutna cornyja trescyny na pavierchniu palezla hustaja sliz, castka jaje sciakala, a castka zastavalasia i zastyvala, usio zaburlila, pakrylasia pienaj, ja nicoha bols nie bacyu, akramia pieny. Adnacasova na mianie pacau nastupac tuman, ja pavialicyu abaroty i padniausia na trysta mietrau.
Kamisija: Ty cviorda pierakanany, sto ubacanaje taboj nahadvala sad — i bols nicoha?
Biertan: Tak. Ja z zauvazyu tam roznyja detali: napryklad, u adnym kutku, pamiataju, stajali pobac
