kvadratnyja skrynacki. Pazniej mnie stuknula u halavu, sto heta mahla byc pasieka.
Kamisija: Pazniej stuknula tabie u halavu? A chiba nie u toj momant, kali ty ubacyu?
Biertan: Nie, bo usio heta bylo jak z hipsu. Ja bacyu i insyja recy.
Kamisija: Jakija recy?
Biertan: Nie mahu skazac jakija, ja nie paspieu ich jak sled razhledziec. Zdajecca, pad niekatorymi kustami lazali niejkija pradmiety, dauhavatyja, z zubami, jany byli padobny na hipsavyja zlepki z malenkich sadovych masyn. Ale u hetym ja nie upeunieny. A u tym, sto kazau raniej, nie sumniavajusia.
Kamisija: A ty nie dumau, sto u ciabie halucynacyi?
Biertan: Nie. Ja dumau, sto heta miraz. Pra halucynacyi nie moza byc i havorki: pa-piersaje, ja adcuvau siabie narmalna, pa-druhoje, ich u mianie naohul nikoli nie bylo. Kali ja padniausia na vysyniu 300 mietrau, tuman unizie pada mnoj, pranizany lejkami, byu padobny na syr. Adny z hetych dzirak byli pustyja, praz ich bacny chvali Akijana, u insych niesta klubilasia. Ja zniziusia u adnu z lejek i z vysyni saraka mietrau ubacyu, sto pad pavierchniaj Akijana — zusim niehlyboka lazyc jak byccam sciana vielmi vialikaha budynka; jana vyrazna bacylasia praz chvali, u joj znachodzilisia radki pravilnaj formy adtulin, padobnych na vokny; u niekatorych voknach, pa-mojmu, niesta ruchalasia, ale u hetym ja nie calkam upeunieny. Sciana stala pakrysie padymacca i vystupac z Akijana, z jaje celymi vadaspadami sciakala sliz i zvisali niejkija prazylki. Raptam sciana razvalilasia na dzvie castki i pacala chutka apuskacca u hlybiniu, a pasla znikla. Ja znou nabrau vysyniu i lacieu prosta nad tumanam — sasi amal dakranalisia da jaho. Nastupny lejkapadobny prasviet byu u niekalki razou bolsy za piersy. Jasce zdaloku ja ubacyu: tam plavaje niesta svietlaje, amal bielaje, abrysy nahadvali fihuru calavieka. Ja padumau — mo heta skafandr Fiechniera? Bajucysia zhubic hetaje miesca, ja kruta razviarnuu masynu. Fihura krychu pryuznialasia: zdavalasia, jana plyvie abo staic da pojasa u chvalach. Ja zanadta paspiesna likvidavau vysyniu i adcuu, jak sasi zacapilisia za niesta miakkaje — napeuna, za hrebien chvali, davoli vysokaj u hetym miescy. Calaviek — tak, mienavita calaviek — byu biez skafandra, i usio adno jon savialiusia.
Kamisija: Ty bacyu jaho tvar?
Biertan: Bacyu.
Kamisija: Chto heta byu?
Biertan: Dzicia.
Kamisija: Jakoje dzicia? Ty bacyu jaho kali-niebudz raniej?
Biertan: Nie. Nikoli. Va usiakim vypadku ja hetaha nie pamiataju. Jak tolki ja nabliziusia — napacatku mianie addzialala ad jaho mietrau sorak, a mo krychu bols, ja adrazu zrazumieu, sto tut stosci nie tak.
Kamisija: Sto ty majes na uvazie?
Biertan: Zaraz rastlumacu. Spacatku ja razhubiusia, a pasla zrazumieu: dzicia bylo niezvycajna vialikaha rostu. Mala skazac — vielikan. Jano bylo mietry catyry. Pomniu dakladna: kali sasi stuknulasia ab chvalu, tvar dziciaci znachodziusia krychu vysej za moj tvar, a ja, choc i siadzieu u kabinie, byu, vidac, mietry za try ad pavierchni Akijana.
Kamisija: Kali jano bylo takoje vialikaje, camu ty licys, sto heta dzicia?
Biertan: Tamu, sto jano bylo zusim malenkaje.
Kamisija: Ci nie zdajecca tabie, sto tvoj adkaz nielahicny?
Biertan: Nie. Nie zdajecca. Ja bacyu jaho tvar. Dy i sklad ciela byu dziciacy. Jano zdalosia mnie amal… amal hrudnym. Nie, nie toje. Jamu mahlo byc dva albo try hady. U jaho byli cornyja valasy i blakitnyja vocy — vializnyja! Jano bylo holaje, zusim holaje, nibyta tolki sto naradzilasia. I mokraje, a bols dakladna pakrytaje slizziu, skura jaho bliscala.
Hety malunak strasna padziejnicau na mianie. Bols ja nie vieryu nijakim mirazam. Bo ja razhledzieu dzicia nadta dobra. Chvali chistali jaho, i, akramia taho, jano samo ruchalasia, heta bylo ahidna!
Kamisija: Camu? Sto jano rabila?
Biertan: Jano bylo padobna na muziejny ekspanat, na niejkuju lalku, tolki zyvuju. Adkryvala, zapluscvala vocy, vykonvala roznyja ruchi — ahidnyja ruchi! Vos imienna, ahidnyja. Bo ruchi byli nie jaho.
Kamisija: Jak heta zrazumiec?
Biertan: Ja byu mietrau za piatnaccac ad jaho, nu mo za dvaccac. Ja uzo kazau, jakoje jano vialikaje, tamu ja vielmi dobra jaho bacyu. Vocy jaho bliscali, jano zdavalasia zyvym, ale vos ruchi… Nibyta niechta sprabavau… byccam niechta pravodziu vyprabavanni…
Kamisija: Sto ty majes na uvazie? Pastarajsia rastlumacyc dakladna.
Biertan: Nie viedaju, ci udasca. Tak mnie padalosia. Intuityuna. Ja nie imknuusia razabracca u svaich urazanniach. Ruchi byli nienaturalnyja.
Kamisija: Ty majes na uvazie, sto ruki, napryklad, ruchalisia tak, byccam u ich naohul nie bylo sustavau?
Biertan: Nie. Nie toje. Prosta… Ruchi nie mieli nijakaha sensu. Bo kozny ruch maje svoj sens, niecamu sluzyc…
Kamisija: Ty tak licys? Ruchi hrudnoha dziciaci nie zausiody metanakiravanyja.
Biertan: Viedaju. Ale ruchi niemaulaci biazladnyja, nie skaardynavanyja. A hetyja… tak, hetyja ruchi byli mietadycnyja. Jany carhavalisia, pautaralisia. Niby niechta sprabavau vysvietlic, sto imienna dzicia moza zrabic rukami, a sto — tulavam i rotam. Ale strasniej za usio byu tvar, vidac, tamu, sto tvar zvycajna nadta vyrazny, a tut jon byu jak… nie, nie mahu rastlumacyc. Tvar byu zyvy, ale nie calaviecy, razumiejecie, rysy tvaru, vocy, skura — usio jak u calavieka, a vyraz, mimika — nie.
Kamisija: Mo dzicia korcyla hrymasy? Ci viedajes ty, jaki vyhlad maje tvar calavieka pad cas prystupu epilepsii?
Biertan: Viedaju. Ja nazirau taki prystup. Razumieju pytannie. Nie, tut bylo insaje. Pad cas epilepsii — sutarhi i kanvulsii, a tut — absalutna plaunyja i biespierapynnyja ruchi, z pieralivami, kali tak mozna skazac. I tvar, z tvaram bylo toje samaje. Nie byvaje tak, kab adna palova tvaru byla viasiolaja, a druhaja samotnaja, adna castka vyjaulala pahrozu abo spaloch, a druhaja uracystasc abo sto-niebudz padobnaje, a tut bylo mienavita tak. Akramia taho, i ruchi, i mimika zmianialisia niezvycajna chutka. Ja byu tam nie vielmi douha, siekund dziesiac. Nie viedaju navat, ci dziesiac.
Kamisija: I ty zajaulajes, sto usio razhledzieu za niekalki siekund? Darecy, jak ty vyznacyu, kolki minula casu? Ty hladzieu na hadzinnik?
Biertan: Nie. Na hadzinnik ja nie hladzieu. Ale ja lotaju uzo sasnaccac hadou. U majoj prafiesii halounaje — umiec adcuvac cas z dakladnasciu da siekundy, ja maju na uvazie chutkasc reakcyi. Heta patrebna pad cas pasadki. Pilot, jaki nie moza, niezalezna ad abstavin, zaryjentavacca, kolki minula siekund — piac abo dziesiac, nikoli nie stanie majstram svajoj spravy. Heta datycyc i naziranniau. Calaviek z hadami pryvykaje usio lavic na chadu.
Kamisija: Heta usio, sto ty bacyu?
Biertan: Nie. Ale astatniaha ja dakladna nie pomniu. Vidac, usio tak padziejnicala na mianie, sto moj mozh prosta vyklucyusia. Tuman pacau nasouvacca, i mnie davialosia nabirac vysyniu. Jak i kali ja nabrau jaje, nie pamiataju. Upiersyniu u zycci ja ledz nie kapatavau. Maje ruki kalacilisia, ja nie moh jak sled trymac rycah kiravannia. Zdajecca, ja niesta krycau i vyklikau Bazu, choc i viedau, sto suviazi niama.
Kamisija: Ci sprabavau ty viarnucca?
Biertan: Nie. Kali narescie vybrausia z tumanu, ja padumau, sto Fiechnier, mahcyma, u niejkaj lejcy. Biazhluzdzica? Viadoma. Ale ja tak dumau. Kali tut hetkaje tvorycca, licyu ja, to, mazliva, mnie udasca znajsci i Fiechniera. Tamu ja vyrasyu, sto dasleduju stolki dzirak u tumanie, kolki zdoleju. Ale trecim razam ja ubacyu takoje, sto, kali nabrau vysyniu, zrazumieu: bolej ja nie vytrymaju. Nie vytrymaju! Pavinien skazac, zresty, vam heta viadoma. Mnie stala blaha, mianie vanitavala. Dahetul ja nikoli nie adcuvau nicoha padobnaha. Mianie nikoli tak nie nudzila.
Kamisija: Heta byu simptom atrucennia, Biertan.
Biertan: Mahcyma. Ale toje, sto ja ubacyu trecim razam, ja nie vydumau. Heta nie bylo simptomam atrucennia.
Kamisija: Na jakoj padstavie ty heta scviardzajes?
Biertan: Heta byla nie halucynacyja. Bo halucynacyju stvaraje moj ulasny mozh, prauda?
Kamisija: Prauda.
Biertan: Vos imienna. A takoje jon nie moh stvaryc. Ja nikoli u heta nie pavieru. Moj mozh na takoje nie zdatny.
Kamisija: Pastarajsia raskazac, sto heta bylo.
Biertan: Spacatku ja pavinien daviedacca, jak adniasiecca kamisija da taho, sto ja uzo skazau.
Kamisija: CHiba heta maje znacennie?
Biertan: Dla mianie maje. Pryncypovaje. Jak ja uzo kazau, ja bacyu niesta takoje, caho nikoli nie zabudusia. Kali kamisija pryznaje usio, sto ja paviedamiu, praudzivym choc na adzin adsotak i vyrasyc, sto treba raspacac adpaviednaje vyvucennie Akijana mienavita u hetym nakirunku, to ja raskazu usio. Ale kali kamisija maje namier palicyc maje zviestki tryznienniem, ja nie skazu bols nicoha.
Kamisija: Camu?
Biertan: Tamu sto maje halucynacyi, niachaj navat sama strasnyja, heta maja pryvatnaja sprava. Zatoje vopyt majho znachodzannia na Salarys — nie.
Kamisija: Ci pavinna heta aznacac, sto pakul kampietentnyja orhany ekspiedycyi nie prymuc rasennia, ty admaulajessia adkazvac? Ty, viadoma, razumiejes, sto kamisija nie upaunavazana prymac rasenni?
Biertan: Tak, razumieju”.
Na hetym kancausia piersy pratakol. Byu jasce frahmient druhoha, skladzienaha praz adzinaccac dzion.
„Starsynia: Bierucy pad uvahu usio skazanaje vysej, kamisija u skladzie troch lekarau, troch bijolahau, adnaho fizika, adnaho inzyniera-miechanika i namiesnika nacalnika ekspiedycyi pryjsla da vysnovy, sto padziei, pra jakija paviedamiu Biertan, ujaulajuc saboj prajavy halucynaternaha sindromu, jaki razviusia pad uplyvam atrucennia atmasfieraj planiety, z simptomami zaciamniennia sviadomasci, jakim spadaroznicala uzbudzennie asacyjatyunych zon kary halaunoha mozhu, i sto u sapraudnasci nie bylo nicoha abo amal nicoha, sto adpaviadala b hetym padziejam.
Biertan: Vybacajcie, sto aznacaje „nicoha abo amal nicoha”? Jak heta zrazumiec?
Starsynia: Ja jasce nie usio skazau. U pratakole zapisana votum sieraratum asabistaje mierkavannie fizika, doktara Arcybalda Miesiendzara, jaki zajaviu, sto raskazanaje Biertanam mahlo, jak jon licyc, adbyvacca realna i zasluhouvaje uvazlivaha dasledavannia. A ciapier — usio.
Biertan: Ja nastojvaju na svaim pytanni.
Starsynia: Usio vielmi prosta. „Amal nicoha” aznacaje, sto niejkija realnyja zjavy mahli pasluzyc zychodnym punktam tvaich halucynacyj, Biertan. Pad cas vietranaj nocy navat sama narmalny calaviek moza palicyc za calavieka kust, jaki chistajecca. A tym bols na cuzoj planiecie, kali na mozh naziralnika uzdziejnicaje jad. Heta nie paprok tabie, Biertan. Jakoje tvajo rasennie?
Biertan: Spacatku ja chacieu by daviedacca, ci budzie miec vynik votum separatum doktara
