Біріншіні? ?зіні? к?з?арасынан ту?ан. Осыдан бір жыл б?рын ішкі Б?кей ордасыны? халі жайында граф П. Д. Киселевті? берген баяндамасына ол «Бір патшалы?ты? ішінде екінші патшалы? болуы м?мкін емес» деп ?ол ?ой?ан. Осы ?ол ?оюда ?аза? жеріні? кіндік ортасында Россия патшалы?ына ба?ынса да, ?лі де болса елді? ханды? бейнесін са?та?ысы келген Кенесары ?тінішіні? де та?дыры шешілген-ді. Оны? ?стіне, «онсыз да шы?айын деп т?р?ан к?з еді» дегендей, арада?ы ж?ріп жат?ан бітімні? к?рт то?татылып, Орынбор ?скери губернаторы Обручевті? Кенесары?а ?атал ?сыныс етуіне та?ы да бір ?анды уа?и?а себеп болды.
Атбасар дуанынан Сырдария?а дейін, ортада?ы ?ара?ойын, ?ашырлы, Есіл, Теріса??ан ?зендерімен Ар?ынаты, ?лытау, Кішітау, ?ара Ке?гір, Сары Ке?гір, Сарысу ?зендері бойын жайла?ан ?алы? Ар?ын, Найманны? патша ?кіметіне жа?ын?ан ата?ты екі байы бол?ан. Бірі Ба?аналы Жыры? руынан шы??ан Сандыбайды? Ердені, екіншісі — Ар?ын, ?р Алтай руыны? шонжары Кішкентайды? А??ош?ары.
Ерден ?зге ж?рттан т?бесі шо?танып биік т?ратын зор денелі, семіз, томпа? бет а? сары адам болса, А??ош?ар к?нтек ерін, аузы-басын тырби?ан келте са?ал-м?рт жап?ан, толы? денелі ?ара торы кісі екен. Жаз жайлауы мен ?ыс ?онысы шектес ?атар отыр?ан екі елді? ?ос шонжарыны? тілегі де, айласы да бір. Екеуі де бы?ып жат?ан бай.
Халы? Ерден туралы:
«Баласы Сандыбайды?, Ерден, Д?зен,
Кигені ?ызыл т?лкі, ?арса? к?зен.
Біртіндеп санай алмай біткен малын,
Толайым ?ыл?ан есеп бірден ж?зден», —
десе, А??ош?ар жайында:
?рісім ?рдегі Алтай — ?уанды?-ты,
?ркімге к?рсетіпті жуанды?ты.
А??ош?ар Сайдалыны? ауылынан
Бір к?лден ?ыры? мы? жыл?ы суарылыпты.
К?лі бар А??ош?арды? саумал ат?ан
Бір к?лден ?ыры? мы? жыл?ы ішіп жат?ан.
Байлы?ын А??ош?арды? баян ?ылсам,
Бес ж?з ат Орынбор?а бір к?н сат?ан», —
деп д?ріптеген.
Осы екі бай Кенесары мен Обручев арасында бітім с?з ж?ріп жат?анда, егер Обручев Кенесарыны? тілегін орындап о?ан ?лытаудан приказ ??рып беретін болса, бауыр бас?ан жерімізден айрылады екенбіз деп ?ор?ып ?о?анны? ??шбегі, Л?шк?рмен байланысып, мы? жыл?ылы ?ысыра?ты? ?йірлерін айдап беріп, бір т?нде салынып, бітуге айнал?ан ?лытау бекінісін шаптырады. ?дейі «Абылайлап!» тиген Ташкент ?ара?шылары ешкімді аямайды, жа?ында ?ана к?шіп келген казак-орыстарды? ?атын-баласын, кемпір- шалын ?ырады. ?лытауды? к?к орай шал?ынды етегін ?ан сасытады.
Ыр?ыз бен Тор?айда к?шіп ж?рген Кенесарыны жо? жерден б?л ара?а келе ?ояды екен деп к?тпеген патша ?скері ?апыда ?алады. Ал ?о?анды?тар бар істерлерін бір т?нде істеп тайып отырады. Б?л хабар Орынбор?а жетеді. Б?ріні? аузы жесе де ?ан, жемесе де ?ан, Кенесары б?л о?и?а мені? б?йры?ыммен істелген жо? дегенге Обручев пен былтыр Генсті? орнына келген генерал Лодыжинский нанбайды. ?алай нансын, б?гін ?арсы алдарында со?ысып ж?рген Кенесары ерте?іне желкесінен шы?ып бейсауат жат?ан бекіністеріні? талайын д?л осылай шап?ан. Е? со??ы шабуыл?а шы??ан Ембі бекінісі де апат?а д?л осылай душар бол?ан. Біра? Кенесары еш?ашан д?л м?ндай шектен шы??ан ?анішерлікті к?рсетпеген. Ал б?л жолы… «Жо?, Кенесарыны? ауруы тым ас- ?ын?ан екен. ??тыр?ан ?ас?ыр?а тек ажал мен темір тор ?ана ?ор?ан». Обручев пен Лодыжинский ?а?арына мініп, ж?ріп жат?ан бітім с?з бірден тыйылды. К?кек айыны? ая? кезінде бітім орнына б?йры? ?а?азды алып ортада ?ыры? бес к?н ж?ріп офицер Долгов Кенесарыны? аулына келді.
Б?л б?йры?та былай делінген:
1) ?аза? даласында к?шіп ж?рген Орынбор?а ?арайтын барлы? ?аза? ауылдары Россия империясыны? б?лінбес меншігі деп саналады. ?р ша?ыра?тан к?містей бір сом елу тиын салы? алынылады.
2) ?аза? ауылдары патша?а салы? т?лейтін бол?анды?тан, олардан зекет жинау?а сізге р??сат етілмейді.
3) Ауыр ?ылмысты істер Россия империясыны? за?ыменен сотталады. Ал елу сомнан асып т?сетін алым-беріс істер шекара комиссиясында ?аралады.
4) Орыс, татар, баш??рт ?аш?ындарына пана беруге р??сат етілмейді. ?азір к?нде Кенесары ?арама?ында ж?рген м?ндай адамдар тез Россия?а ?айтарылу?а тиіс.
5) Россия а? патшасыны? билігінде бол?анды?тан Кенесарыны? а? патша ?зіне ?ас санайтын кісілермен яки мемлекеттермен ешбір ?арым-?атынас жасау?а ?а?ысы жо?.
6) «С?лтан мырза, сізге, сізді? туыс, серіктері?ізге ?кімет ?зі бермеген д?реже, шенді ?з беттері?ізбен алу?а б?дан былай ?арай ешбір р??сат етілмейді» делінген.
Кенесарыны? ?оныс?а с?ра?ан Ыр?ыз, Тор?ай, ?лытау, Сарысу, Есіл, Н?раны? орнына Орынбор шекара комиссиясыны? т?ра?асы генерал Лодыжинский: «Сізге, ?о?сы-?оныстары?ызбен жаз жайлау, ?ыс ?ыстау?а мен ?ара ?о?а бойын белгілеймін», — деп жауап берген. Б?л б?йры?ты алып келген Долговке Лодыжинский: «Кенесары мен ?о?сы-?онысына берген жерімді ы??айлы екенін т?сіндірерсі?, ?ыс ол б?л арадан с?л о?т?стік жа??а, жаз бері ?арай к?шуіне болады. Біра? Ыр?ыз бен ?ар?ау ?зеніні? сол жа?асына шы?у?а ж?не Тор?ай мен Ыр?ыз ?зеніні? жо?ары т?сын бойлай Шет-Ыр?ыз?а дейін к?шуге ?а?ы жо?», — деп арнап тапсыр?ан.
Кенесары Орынбор басты?тарыны? б?л б?йры?тарын естігенде ж?зі ?у?ылданып, бір орында отыра алма?ан. ?айтадан «Абылайлап!» ат?а ?онба? та бол- ?ан, біра? б?л ай?ас?а ерер еліні? жо?ты?ы есіне т?сіп, ?н-т?нсіз т?нжырай ?ал?ан. «Іш ?азандай ?айнайды, к?ресуге д?рмен жо?» деген міне осы! Д?л ?азір жол таба алмайтынын т?сініп «жауабын со?ынан берермін» деп Долговты ?айтарып жіберген.
Кенесары осы к?ндері та?ы да ?атты ой?а кеткен. Орынбор басты?тарыны? айт?анына к?ну — сегіз жыл ?ан т?гіп алысып, а?ырында мойнын ?ыл ар?ан- ?а ?зі ?келіп ?сынумен те?. Ал к?нбейін десе барар жер, басар тауы та?ы жо?. Тор?ай мен ?лытауда салынып жат?ан бекіністер бітуге айнал?ан, Атбасарда Сиыр жылынан бері приказ бар, жоры?тан ?ажы?ан елді? еруі де екіталай. Жал?ыз жол Россия патшасыны? ??ры?ы ?зір жете ?ойма?ан ?лы ж?зді? жеріне к?шу. Оны? ?стіне Наурызбай ар?ылы С?йік т?рені? «к?шсін» деген с?зі де дем берді. Біра? Кенесары ?лы ж?з жерінде д?л осы кезде ?зіне ??рылып жат?ан ?а?пан бар екенін білмеді. ?а?пан мы?тап ??рулы еді. Перовский мен Генс кезіндегідей емес, ?азір Орынбор басты?тарыны? Кенесары ереуілін тек ??рту?а ?ана бет ал?анынан хабардар Батыс Сібір генерал- губернаторы Горчаков енді Кенесарымен е? а?ыр?ы ай?ас?а дайындалды. «Кенесары шын ?абылан, ж?регіне ?ор?асын о? ?адалмай, ал?ан жолынан тайынбайды. Ол о?ты Орынбор генералдары емес, мен атуым керек», — деп ойлады Горчаков «ж?не ол о? Кенесарыны? ж?регіне мені? ?арама?ыма жататын жерде тиюі керек».
?рине Кенесарыны? генерал Лодыжинский ?сын?ан шарттар?а к?нбейтіні кімге болса да ай?ын еді. «Сонда ол не істемек? Ай?асу?а к?ші жо?. ?рине ?лы ж?зді? жеріне к?шеді». Осындай шешімге келген Батыс Сібір генерал-губернаторы к?ні б?рын бар шарасын ?олдан?ан. Б?л кезде Россия империясыны? отаршылы? саясаты ке? ?анат алып, ?лы ж?зді? де жеріне ауыз сал?ан. ?азір оларды? алды??ы ?атарлы бекіністері ?апал, Лепсіге келіп то?та?ан.
Горчаков ?мірі бойынша осы Лепсі мен ?апал?а арнап келген генерал-майор Вишневский, жан- жа?ында?ы ?ар?аралы, Аяк?з, К?кпекті ?кіріктеріні? а?а с?лтандарымен к?нде м?жіліс, к?нде ?гіт ж?мысын ж?ргізумен болды. Б?л жиындар?а ?ш ?кірікті? а?а с?лтандары мен шонжарлары ??сбек, ??нанбай, Бара?,
