Як зусім сьцямнелася і над астылымі папялішчамі ўста-лявалася ветраная ноч, Серафімка наважылася. Страхавіта, бы зладзейка, падабралася ў цемры да чужога падворку, узьлезла на гарэлішча да жорнаў. Дужа сьмярдзела чымсьці гаркотным і ёлкім, бы ад сажы з коміну, але тое яе не палохала. Найболей ёй было страшна ад цішыні ночы, і яна не адважвалася першы раз пакруціць жорны, – здавалася, іхні грукат будзе чуваць аж на тым канцы вёскі. Але пакру-ціла, тоячы страх, пачала малоць і азірацца. Навакол было пуста і ціха, толькі шумелі дрэвы ў садку і чарнелася аса-дзістая печ побач. І тады ёй прыпомніўся колішні год,
як амаль гэтаксама, на тых самых жорнах яна малола і баяла-ся, баялася і малола. Але тады была не адна, у двары пільнаваў Пятрусь. Пасьля, як змалола, малоў ён на сваю па-трэбу, а ля весьнічак на падворку стаяла яна. Малолі тайком, процізаконна, баючыся, бо яшчэ тыдзень таму сельсавецкія начальнікі абышлі вёску і пабілі ўсе жорны, дзе яны былі. Зьнімалі з ніжняга верхні камень, выносілі на двор і бі-лі аб вуглавы камень падмурку, – жорны развальваліся
на кавалкі. Трэба было здаць збожжа дзяржаве, а сяляне
не разумелі таго, хавалі, дзе хто ўмеў – закопвалі ў ямах на га-родзе, у гумне ці нават у лесе. Сьпярша начальства шукала жалезным прутом – тыцала ў розныя месцы па хляўках
і падворках, але ўсё знайсьці не магло, прыбаўка ад таго на-рыхтовак была мізэрная. Тады прыдумалі ўзяцца за справу з другога канца – пабіць вясковыя жорны. Меркавалі так: нямолатае збожжа есьці ня будуць, значыць, здадуць дзяр-жаве. Але гэты яе сусед Пятрусь мала таго, што быў чалавек майстравіты, дык і меў хітрую галаву на плячах. Ён змайст-раваў добры жалезны абруч, які сьцяў тыя разьбітыя кавалкі жорнаў, і ўладкаваў іх на ранейшае месца. Можна было малоць, і яны ноччу, калі выпадала горшае надвор’е, малолі па чарзе – Пятрусь, а пасьля Серафімка. Ці наадварот. Пад ранак гаспадар разьнімаў абруч і кідаў тых тры кавалкі на ранейшае месца ў крапіву: сельсавецкія актывісты рабілі рэгулярны абход вёскі і правяралі, ці ляжаць бітыя жорны там, куды яны кінулі іх. Ды Пятрусь абхітрыў усіх, і яны бы-лі з хлебам. Галавасты мужык быў, гэты Пятрусь, аж покуль аднойчы за ім не прыехалі ноччу… Дагэтуль у яе засталося ў душы даволі непрыемнае адчуваньне ад тых начных страхаў, як яны туляліся тады, як злодзеі, хоць усё тое – і збожжа, і ячмень – было сваё, ня ўкрадзенае, а сумленнаю пра-цай вырашчанае на сваіх жа надзелах. Але яны рабілі насуперак уладзе, якая, мусіць жа, мела на тое права, калі паста-навіла панішчыць іх жорны. Мабыць, так было трэба –
для ўлады ці для дзяржавы. Толькі яна з Петрусём чагосьці не разумелі, калі парушалі тую пастанову. А галоўнае – ха-целі есьці, Серафімцы дык што, яна была адна, а ў суседа расьлі трое ненажэрных хлопцаў-падлеткаў, якіх трэба было карміць кожнага ранку.
Малоць уначы бяз млёну было ня надта ўпраўна, яна на-вярэдзіла рукі шурпатаю палкай, якую прыладзіла ў пра-вушыну камня – аж гарэлі далоні. Але за пару гадзінаў ці бо-лей усё ж змалола начовачкі збожжа, і ніхто ёй не перашко-дзіў. Ноч ляжала глухая і цёмная, шумеў вецер у абпале-ным гольлі садкоў, і да гэтага пошуму глухім грукатам да-мешваўся гук яе жорнаў. Навобмацак у цемры яна старанна выграбла ня дужа мяккую цеплаватую яшчэ муку і цераз гарод пабегла дамоў расчыняць хлеб.
