Massa perditionis, одно из любимых выражений Августина.
De praedest. sanct., с. 10 (или §19, tom. ?, f. 803): «Inter gratiam et praedestinationem hoc tantum interest, quod praedestinatio eat gratiae praeparatio, gratia vero jam ipsa donatio. Quod itaque ait apostolus: Non ex operibus ne forte quis extollatur, ipsius enim sumus figmentum, creati in Christo Jesu in operibus bonis (Eph. ii. 9), gratia est; quod autem sequitur: Quae praeparavit Deus, ut in Ulis ambulemus, praedestinatio est, quae sine praescientia non potest esse». Далее в той же главе: «Gratia est ipsius praedestinationis effoetus».
De praed. sanctorum, cap. 10: «Praedestinatio… sine praescientia non potest esse; potest autem esse sine praedestinatione praescientia. Praedestinatione quippe Deus ea praescivit, quod fuerat ipse facturus… praescire autem potens est etiam quae ipse non facit, sicut quae cumque peccata». См. также De dono perseverantiae, с. 18 (f. 847 sq.).
De anima et ejus origine (написано в 419 г.), 1. iv, с. 11 (или §16, tom. ?, f. 395): «Ex uno homine omnes homines ire in condemnationem qui nascuntur ex Adam, nisi ita renascantur in Christo… quos praedestinavit ad aeternam vitam misericordissimus gratiae largitor: qui eat et Ulis quos praedestinavit ad aeternam mortem, justissimus supplicii retributor». См. также Tract, in Joann. xlviii. 4: «ad sempiternum interitum praedestinatos», и подобные отрывки.
De praed. sane t., с. 18 (§37, ?, f. 815): «Elegit ergo nos Deus in Christo ante mundi constitutionem, praedestinans nos in adoptionem filiorum: non quia per nos sancti et immaculati futuri eramus, sed elegit praedestinavit que ut essemus». Далее Августин критикует пелагианскую и полупелагианскую теорию о предопределении, зависящем от предвиденной святости творения. Сар. 19 (§38): «Nec quia credidimus, sed ut credamus, vocamur».
На эту теорию нескольких монахов из Адрумета в Тунисе Августин отвечает в специальном трактате De correptione et gratia (427), где показывает, что не только gratia и liberum arbitrium, но также correptio и gratia, увещевание и благодать, никоим образом не исключают друг друга, но, скорее, обуславливают одно другое.
De corrept. et grat., с. 7 (§14): «Nemo eorum [electorum] perit, quia non fallitur Deus. Horum si quisquam perit, vitio humano vincitur Deus; sed nemo eorum perit, quia nulla re vincitur Deus». Ibid., с. 9 (§23, f. 763): «Quicunque ergo in Dei providentissima dispositione praesciti, praedestinati, vocati, justificati, glorificati sunt, non dico etiam nondum renati, sed etiam nondum nati, jam filii Dei sunt, et omnino perire non possunt». Здесь он ссылается на Рим. 8:31 и далее; Ин. 6:37,39 и т. д.
De corrept. et gratia, с. 9 (§23, ?, f. 763): «Ab illo [Deo] datur etiam perseverantia in bono usque in finem; neque enim datur nisi eis qui non peribunt: quoniam qui non perseverant peribunt». Ibid., с. 11 (§36, f. 770): «Qui autem cadunt et pereunt, in praedestinatorum numero non fuerunt».
Opus imperf., iv, 124; De corrept. et gratia, i, 28; De praed. sanct., 8; Enchir., c. 103; Epist., 217, c. 6. См. также Wiggers, l. c, pp. 365, 463 ff.
Виггерс (ii, pp. 359–364) приводит сопоставление трех систем в соответствующих колонках. См. также критику Баура (Baur, Die christliche Kirche vom vierten bis zum sechsten Jahrhundert, p. 181 ff.). Последний, со своей знаменитой критической проницательностью, очень неблагоприятно отзывается о полупелагианстве в целом. «Это половинчатая и нейтрализующая система, — говорит он (р. 199 ff.), — это попытка равномерно распределить элементы двух учений, не только разделяя их, но и стараясь уравновесить одно другим, так что иногда преобладает одно, иногда другое, а в целом все произвольно и случайно, разнообразно и неопределенно в зависимости от обстоятельств и личностей, и это характерно для полупелагианства вообще. Если две противоположные теории не могут быть примирены внутренне, они, по крайней мере, должны быть объединены так, чтобы из каждой были взяты специфические элементы; в ней пелагианской свободе и августиновской благодати должно было отдаваться равное предпочтение, но этот метод дает нам лишь внешнее наложение одного на другое».