Матчын дар

Да вас, паны, што голасна крычыце
Аб прыязьні сваёй да «беднага народу»,
Што раіце па-лісьсяму: «Маўчыце,
Нядоўга вам дамо багацтва, волю, згоду», —
Да вас мой гэты верш і словы ўсе благія,
Бо слова вы адны, а справамі — другія.
        «Багацтва вам»… Няма вам нашай веры!
        Бо ў той жа год ліхі, як ў полі не ўрадзіла,
        Галоднаму на прокарм хлеба меры
        Аднэй ня далі вы. I злаялі няміла…
Калі для нас жадаеце багацтва,
Нашто зь бяздольнага зьдзіраеце апратку?
Нашто ж тагды вы плодзіце жабрацтва,
Дамы пустошачы бязь ліку, без астатку?
        «Мы волю вам»… Пракляцьце вам і зь ёю!
        Чаму ад волі вашай мы стагнаць павінны?
        Яна ланцуг над нашаю зямлёю;
        Астрог на наш народ, спакойны і бязьвінны.
Ня вюля гэта! Што нам ні цьвярдзіце,
Мы вольнымі былі за даўнімі часамі.
Ідзіце ж проч! I з воляю ідзіце!
Да волі знанае хутчэй мы прыйдзем самі.
        «Мы згоду вам»… Пакіньце ашуканства!
        Вы — бойкі братняе чарнейшыя прарокі,
        Бяз звады вам, нашэптаў, падтыканства
        Нямілы Божы сьвет, ня ясны, не шырокі.
Ня просім вас! Ня трэба вашай згоды!
Свае вялікае дзядоўскае багацьце
Хаваем мы; ад Бога ўсе народы
I бацькі аднаго ўсе дзеці — людзі, брацьця.
        Адкуль вы к нам? Чыйго племя і роду?
        Зь якіх краёў прыйшлі бяз праўды і бяз сэрца?
        І што вам з нас, ад нашага народу?
        Чаму так жычыце яму хутчэй памерці?
Га! Знаем вас, атручаньня найміты:
Вы — служкі чорныя Ясьнейшага Мамона,
Вы — мора бруд ля берагу намыты;
Бяз дум і без мазгоў, вы — золата бяз звона.
         Зь якіх краёў прыйшлі бяз праўды бяз сэрца?
         Чаргою воўчаю зьяўляецесь усюды,
         Дзе клічуць вас для крыўды, для націску
         На праўду вечную… Вы… імя вам Іуды!
Ідзіце ж проч! Бясплодна ваша трата
На ласкі лісьсія. Пакіньце слова «брат»!
Вы цяжкі сон. Каты… Вы горай ката!
Кругом праклятыя, вам бацька, брат — дукат!

11. Песьня-звон

Гэй ты, маці, родна мова,
Гэй ты, звон вялікі, слова,
               Звон магучы,
               Звон бліскучы,
               З срэбра літы,
               З злота зьбіты,
               Загрымі ты,
                     Загрымі!
Гэй, званар, званар, мой пане,
Бій у звон, як змогі стане,
               Без спачынку,
               Безупынку,
               Потам зьліты,
               Ім умыты, —
               Бій, звані ты,
                     Бій, звані!
Гэй, гусьляр, пясьняр, мой браце,
Грай, сьпявай у полі, ў хаце,
               Дзе гарота,
               Дзе галота,
               Дзе нясыты,
               Дзе няўмыты.
               Ім спыні ты,
                     Жаль спыні!
Струны хай грымяць і рвуцца,
З болю, з гневу. Хай сьмяюцца
               Разам зь імі,
               Не чужымі,
               Голас чысты,
               Залацісты,
               Зь імі зьлій ты,
                     Зь імі зьлій!..

12. Я. Коласу