Матчын дар

Восень халодная, чорная, хмурая
Сунецца ціха, нячутна штодзень,
Хварбы наўкола паклала панурыя,
Сонца хавае за чорную цень.
         Збожжа пажатае зь ніваў пазвожана, —
         Голыя гоні самотна ляжаць,
         Неба дажджліваю хмарай абложана,
         Траўкай ня грае сваёй сенажаць.
Кветкі ня сьвецяць галоўкамі яснымі;
Кусьцьце бязь лісту, бяз красак стаяць;
З гэтымі восені днямі бяскраснымі
Цяжкія думкі у сэрца ляцяць.
         Вольхі, рабіны, асіны зь бярозамі
         Лістам пажоўклым тужліва шумяць:
         «Хутка надыдуць завеі з марозамі,
         Ветры зь сьнягамі ізноў наляцяць».
Толькі высокія хвоі іглістыя
Вечназялёны свой кажуць убор.
Днямі зімовымі, цёмна-імглістыя,
Будуць чарнець навакол, наузгор.
         Зіму пачуўшы, мядзьведзь неспакоіцца,
         Ходзіць па лесе, шукае бярлог,
         Хмурны і злосны, пакуль супакоіцца,
         Горш на скаціну, на людзі налёг.
Гусі і качкі гуртамі зьбіраюцца;
Хутка на поўдзень саўсім паляцяць.
Хеўра за хеўрай на рэчцы зьмяняецца;
Ўранку крычаць на вадзе, лапацяць.
         Так непрыкметна часамі, дзянёчкамі
         Восень зьмяняе. аблічча зямлі…
         З гэтымі днямі асеньнімі, ночкамі
         Думкі мне ў сэрца жудосны прыйшлі.
Старое нешта усё спамінаецца,
Толькі няясна, маўляў, праз туман,
Нейкі няведамы жаль уздымаецца,
Вабіць і цягне ўспамінак-дурман.
         Сэрца баліць пад жаданьняў прымусамі,
         Што за жаданьні — ніяк не пазнаць;
         Можа, ляцеці адгэтуль за гусямі…
         Можа, заснуць, каб нічога ня знаць?..

18. Мае думкі

Па-на горах сьнягі паляглі,
I даліны убраліся ў белі.
Мае ж думкі, як толькі маглі,
Хутка зь ветрам удаль паляцелі.
         Паляцелі удаль, дзе няма
         Гэтых гор — вартаўнічых няволі,
         Дзе ня гэтак сурова зіма,
         Дзе прыняў я і жыцьце і долю.
Паляцелі спытаць, паглядзець —
Як жывецца на роднай старонцы?
Як той брат-беларус мой жывець?
Ці высока узьнялася сонца?
         Там жа ўсё, як раней, як было:
         Беднасьць, ціша кругом і цямнота.
         Дзе там шчасьце! Жыцьцё зацьвіло,
         Як наверсе якое балота.
Сонца нізка — ня грэе саўсім
I саўсім жа ня сьвеце бяз мала;
Раз блісьне дзе-нідзе — і паўсім,
I зноў сваю твар захавала.
         Колькі ж будзеш ты спаць? Не пара
         Табе часам, мой браце, праспацца,
         Каля бацькаўскіх ніў і двара
         Працаваці зноў шчыра узяцца?
I усё, што утраціў сплючы,
Пазьбіраці да роднае хаты?
Годзе спаць! I ня будзе начы,
Будзеш вольны, разумны, багаты!
         I высокае слонца тагды
         Будзе працу тваю аглядаці,
         I пазбудзесься крыўд і нуды, —
         Будуць людзі цябе шанаваці.

19. Навакол…

Сьнягі, ляды,