Terry Pratchett
Swiat finansjery
Informacja od autora
Dlugosc spodnic jest miara kryzysu panstwa (str. 63) — autor zawsze bedzie wdzieczny znanemu strategowi i historykowi wojskowosci, sir Basilowi Liddelowi Hartowi, ktory w 1968 r. go poinformowal o tej ciekawej korelacji. To moze tlumaczyc, dlaczego od lat szescdziesiatych minispodniczki nigdy nie wyszly z mody.
Studenci historii metod obliczeniowych rozpoznaja w Chluperze dalekie echo Ekonomicznego Komputera Phillipsa, zbudowanego w 1949 r. przez Billa Phillipsa, ekonomiste z wyksztalceniem inzynierskim, ktory stworzyl imponujacy hydrauliczny model ekonomii panstwa. O ile nam wiadomo, zadne Igory nie byly w to zaangazowane. Jedna z wczesnych maszyn mozna ogladac w londynskim Muzeum Nauki, a kilkanascie innych stoi na wystawach na calym swiecie, gdzie moze na nie trafic ktos zainteresowany.
I w koncu, jak zawsze, autor wdzieczny jest Fundacji Brytyjskiego Dziedzictwa Dowcipow — za ich wysilki i troske o to, by stare dobre dowcipy nigdy nie umieraly…
Rozdzial pierwszy
Lezaly w ciemnosci, strzegac. Nie bylo sposobu mierzenia uplywajacego czasu ani tez zadnej sklonnosci, by go mierzyc. Istnial taki moment, kiedy ich tu nie bylo, i zaistnieje moment… prawdopodobnie… kiedy znowu ich tutaj nie bedzie. Beda gdzie indziej. Czas miedzy tymi momentami nie byl istotny.
Ale niektore popekaly, a niektore, te mlodsze, zamilkly.
Ciezar narastal.
Cos trzeba bylo zrobic.
Jeden z nich wzniosl swoj umysl w piesni.
To byly ciezkie targi, ale dla kogo ciezkie? To istotne pytanie. Pan Blister, prawnik, nie potrafil udzielic na nie odpowiedzi, choc chcialby ja poznac. Kiedy jacys goscie interesuja sie przejeciem nieatrakcyjnego kawalka ziemi, moze sie oplacac oplacenie innych gosci w celu przejecia sasiadujacych dzialek, na wypadek gdyby goscie od pierwszego przejecia cos uslyszeli, byc moze od gosci na jakims przyjeciu.
Ale tutaj trudno bylo zrozumiec, czego mozna by sie dowiedziec.
Rzucil kobiecie po drugiej stronie biurka ostrozny usmiech.
— Rozumie pani, panno Dearheart, ze na tym terenie obowiazuje krasnoludzie prawo gornicze? To znaczy, ze wszelkie metale i rudy metali sa wlasnoscia dolnego krola krasnoludow. Bedzie pani musiala zaplacic mu znaczna dywidende, jesli zechce pani stamtad cos wydobyc. Choc musze zaznaczyc, ze raczej nic pani nie wydobedzie. Mowi sie, ze to piasek i mul, az do samego dolu, a jak rozumiem, ten dol jest bardzo daleko w dole.
Czekal na jakakolwiek reakcje, ale kobieta tylko na niego patrzyla. Blekitny dym jej papierosa unosil sie spirala pod sufit.
— Jest tez kwestia antykow — mowil prawnik, obserwujac tyle z wyrazu jej twarzy, ile bylo widac przez dym. — Dolny krol zadekretowal, ze cala bizuteria, zbroje, dawne obiekty klasyfikowane jako Mechanizmy, bron, naczynia, zwoje i kosci, wydobyte przez pania z omawianego gruntu, podlegaja opodatkowaniu lub konfiskacie.
Panna Dearheart znieruchomiala, jakby porownujac litanie Blistera z jakas wewnetrzna lista. Po chwili zdusila papierosa.
— Czy jest jakis powod, by przypuszczac, ze ktorykolwiek z tych obiektow sie tam znajduje?
— Absolutnie zadnego — zapewnil prawnik z krzywym usmieszkiem. — Wszyscy wiedza, ze mowimy tu o jalowym pustkowiu, ale krol chce sie zabezpieczyc przed tym, ze to, co „wszyscy wiedza”, okaze sie nieprawda. Jak czesto sie zdarza.
— Zada duzo pieniedzy za bardzo krotka dzierzawe.
— Pieniedzy, ktore sklonna jest pani zaplacic. Co wywoluje u krasnoludow pewna nerwowosc, jak sie pani domysla. Rzadko sie zdarza, by krasnolud rozstal sie ze swoja ziemia, chocby na kilka lat. Zgaduje, ze potrzebuje pieniedzy z powodu calej tej akcji z dolina Koom.
— Place zadana sume!
— W samej rzeczy, w samej rzeczy… Ale ja…
— Czy on dotrzyma umowy?
— Co do litery. Tu przynajmniej nie ma zadnych watpliwosci. W takich sprawach krasnoludy sa bardzo dokladne. Pani musi tylko podpisac, i niestety zaplacic.
Panna Dearheart siegnela do torebki i polozyla na stole sztywny arkusz papieru.
— To jest list bankierski na piec tysiecy dolarow, ktore wyplaci Krolewski Bank Ankh-Morpork.
Prawnik sie usmiechnal.
— Nazwa budzaca zaufanie. W kazdym razie tradycyjnie. Prosze podpisac w miejscach, ktore zaznaczylem krzyzykami, dobrze?
Przygladal sie, jak sklada podpisy, a ona miala wrazenie, ze wstrzymuje oddech.
— Gotowe. — Przesunela kontrakt po blacie.
— Skoro atrament juz wysycha na umowie dzierzawy, moze zechce pani teraz zaspokoic moja ciekawosc, madame?
Panna Dearheart rozejrzala sie po pokoju, jakby ciezkie regaly skrywaly mnostwo ciekawych uszu.
— Potrafi pan dochowac tajemnicy, panie Blister?
— Alez naturalnie, madame. Naturalnie.
Spojrzala na niego konspiracyjnie.
— Mimo wszystko nalezy to mowic cicho — szepnela.
Przytaknal gorliwie, pochylil sie i po raz pierwszy od lat poczul na uchu oddech kobiety.
— Ja tez potrafie. To bylo prawie trzy tygodnie temu.
Pewne rzeczy, ktore mozna odkryc noca na rynnie, bywaja zaskakujace. Na przyklad ludzie zwracaja uwage na ciche dzwieki — szczek zasuwki w oknie, zgrzyt wytrycha — o wiele bardziej niz na dzwieki glosne, takie jak cegla spadajaca na bruk czy nawet (bo w koncu to przeciez Ankh-Morpork) krzyk.
Istnialy zatem glosne dzwieki, ktore byly dzwiekami publicznymi, co z kolei oznaczalo, ze sa problemem wszystkich — czyli „nie moim”. Ale ciche dzwieki rozlegaly sie blisko i sugerowaly na przyklad skradanie — byly zatem pilne i osobiste.
Staral sie wiec nie wydawac takich cichych dzwiekow.
W dole dziedziniec dylizansow Glownego Urzedu Pocztowego brzeczal jak przewrocony ul. Obrotnica dzialala juz calkiem sprawnie. Przybywaly nocne dylizanse, a nowy Uberwaldzki Lotnik lsnil w blasku lamp. Wszystko szlo, jak nalezy, i wlasnie dlatego dla nocnego wspinacza szlo nie tak, jak nalezy.
