будуць плакаць! Грабянючка, размазваючы па шчоках слёзы, будзе гаварыць: 'А я ж бачыла яго напярэдаднi. Ён быў такi добры, такi сцiплы - дапамагаў мне выцягваць вядро з калодзежа. I Ганькай называў. Я яшчэ яму дзевяць капеек пазычыла. Каб ведала - я яму i ўсе пяцьдзесят аддала б. Якi быў хлопец!'
Мне зрабiлася так шкада самога сябе, i я здаўся сабе такiм няшчасным, што ў горле ажно зашчымела.
Але Кукуруза нiчога гэтага не разумее. Ён зноў шыпiць з карчоў:
- Не спi!
I я трагiчна шапчу ў адказ:
- Ды не сплю я, не сплю, чаго ты!
Час iдзе. Цi гэта вочы да цемры прывыклi, цi святлее навокал, але ўжо лепей вiдаць чараты, i на вадзе водблiскi, i клубяцца ў небе хмары. А можа, гэта ўжо свiтае? Таму што ў мяне такое ўражанне, што сядзiм мы тут цэлую вечнасць.
I раптам - нiбыта нехта ўдарыў мяне ў грудзi нечым вострым. З цемры вынырнуў човен. Ён плыў проста да вострава. Блiжэй, блiжэй. У чоўне вяслуе грозная постаць.
Сэрца ў мяне звiсла на тоненькай нiтачцы - вось-вось парвецца. I тут у карчах клацнуў курком Кукуруза i адрывiста-басавiта крыкнуў:
- Р-рукi ўгарр-ру!
Я забыў пра лiхтарык, забыў, што менавiта мне трэба крычаць, i ў панiцы праверашчаў:
- Дзядзька мiлiцыянер, туды! Дзядзька мiлiцыянер, сюды!
I зацiх, бы спалохаўся ўласнага голасу. 'Ой, што ж гэта мы робiм! Што мы робiм! Ён жа яшчэ нiчога шпiёнскага не зрабiў, а мы ўжо: 'Рукi ўгару!' Ой, што ж гэта будзе!'
- Рукi ўгару! Рукi ўгару! - зноў, але ўжо не так басавiта, паўтарыў Кукуруза i таксама разгублена замаўчаў.
Нейкi момант панавала цiшыня, потым...
- Га? - нiбыта недачуўшы, запытала грозная постаць.
I... нешта глуха ўдарылася аб зямлю - гэта выпала з Кукурузавых рук стрэльба. А я шырока разявiў ад здзiўлення рот. I толькi цяпер успомнiўшы пра лiхтарык, сцiснуў яго рукою.
Перад намi стаяў... дзед Варава.
- Дзед, гэта вы? - плаксiвым, разгубленым голасам запытаў нарэшце Кукуруза.
- Ды я ж, я, - гаварыў дзед, вылазячы на бераг. - Не пазналi, жаўтаротыя?..
Мы маўчалi. Кукуруза, вiдаць, чакаў i баяўся дзедавых роспытаў - чаму падмануў, што iдзе да цёткi ў Пяскi, дзе быў, што рабiў, чаму гэтае - 'рукi ўгару'... Але дзед моўчкi замаскiраваў свой човен у чаратах i нi аб чым не пытаўся, нiбыта ён усё чыста ведаў. У такiх выпадках найлепш самому пра што-небудзь пытацца.
I Кукуруза нарэшце насмелiўся:
- Дзед, а як вы тут апынулiся?
- Тапiцца ехаў. З гора. Што ў мяне вось такi ўнук шалапутны.
- Ды не жартуйце, дзед.
- От, цiкава мне з табою жартаваць.
- Ну, скажыце, дзед, - канючыў Кукуруза.
- Ты ж мне збрахаў, навошта ж мне праўду казаць.
- Ды я... - запнуўся Кукуруза. Бо што тут скажаш?!
- Эхе-хе, - сумна ўздыхнуў дзед. - Куды ж я мог ехаць! Цябе, дурнiка, шукаў... Гэта ж узяў я сваю стрэльбу чысцiць. У нядзелю адкрыццё палявання. Вырашыў i тваю пачысцiць. Думаю, хоць ты i двоечнiк, а шкада - усё роўна ж з цябе трэба паляўнiчага зрабiць. Кiнуўся, няма тваёй стрэльбы. Туды, сюды няма. Няўжо, думаю, хто ўкраў?! Потым глянуў - набояў амаль што палавiны няма (яны ж у мяне, дурнiк, палiчаныя). Пачаў здагадвацца. Тым больш, бачу я, i ватоўкi няма, у якой ты са мною на паляванне хадзiў. Але ўсё ж рашыў праверыць. I пайшоў ажно ў Пяскi да цёткi Ганны... Вось так ты мае старыя ногi шкадуеш! Туды сем кiламетраў, назад сем. Там цябе, ведама, не знайшоў. Ганне нiчога не стаў казаць, каб не хвалявалася. Ну, думаю, няйначай як у плаўнi збег хлопец, чортава душа. Я i сам туды яшчэ малым уцякаў, як бацька даў дыхту за разбiты глечык. Знаю... Прыйшоў я з Песак - ужо вечарэла. Лепей бы на ранiцу пошукi адкласцi, ды на душы неспакойна: 'Ужо два днi той жаўтароцiк адзiн у плаўнях (бо ж дружка твайго я бачыў), а я, стары дурань, i вухам не вяду. Можа, ён галодны, можа, бог ведае што з iм. Усё-такi плаўнi - не жартачкi. Чым дома сядзець, думаю, дай лепей паеду пашукаю.
I паехаў. Калi б не гэтае 'рукi ўгару', мабыць, стары да ранiцы па плаўнях сноўдаўся, як вадзяны. Вось так...
Кукуруза ўсяго мог чакаць: што дзед будзе лаяцца, што нават надзярэ вушы, як некалi. Але што дзед будзе гаварыць так проста i шчыра, ён, мабыць, не думаў. Ён пасумнеў i замаўчаў.
- Эх, няўжо я памру i не пабачу, як з цябе чалавек атрымаецца? - з болем сказаў дзед.
- Не кажыце так, дзед, не памрэце вы, - спалохана пiскнуў Кукуруза.
- А ты што думаў - дзед вечны? На дзевяты дзесятак ужо павярнула. Вось-вось - i ў ямку старчаком. Ужо нядоўга...
- Я, можа, нават раней за вас памру. Вунь, памятаеце, як у мяне чыр на назе быў i тэмпература сорак... Так што не кажыце.
- Э, сынок, маладыя могуць памерцi, а старыя мусяць памерцi... Так ужо вядзецца. I не трэба ў гэтым змагацца. Лепш у чым iншым...
Запанавала маўчанне. Вiдаць, майго сябра канчаткова збянтэжылi i расхвалявалi дзедавы словы. Ды i мяне таксама. Нiколi я не бачыў дзеда такiм. Заўсёды ён бурчаў, лаяўся, нават у карак мог даць, а тут... Эх, лепей бы ён нам вушы паабрываў!..
- Дзед! - жаласна прамовiў Кукуруза. - Вы не кажыце маме. Я вас прашу. Га, дзед?
- Дык што ж казаць? Няма чым радаваць.
- Я вучу граматыку, вучу, чэснае слова. I дыктант напiшу.
- Пабачым...
- Вы думаеце, мы тут жарты строiм? Мы тут... мы тут...
- Ды бачу - сочыце за некiм. За кiм гэта?
- За Кнышом.
- Огго! Чаго раптам?
Кукуруза хацеў усё паяснiць, але тут дзед прыставiў далонь да вуха i цiха сказаў:
- Цыць!.. Потым... Плыве... Хавайцеся, хлопцы, хутчэй, пабачым, у чым тут справа.
Мы прыцiхлi. А дзед ступiў толькi адзiн крок да карча i - нiбы растварыўся ў цемры. Прайшла хвiлiна, дзве, а можа, i болей. I толькi пасля мы ўбачылi са стругi выплыў човен. Як дзед Варава змог пачуць яго, не даўмею. Вось што значыць - стары паляўнiчы.
Човен прыстаў да берага.
З чоўна вылез Кныш.
Нешта дзынькнула, упаўшы на зямлю. Кныш прамармытаў нешта, падняў, пайшоў па сцежцы.
Ён так блiзка прайшоў каля мяне, што мне здалося, быццам ён вось-вось зачэпiцца за маю нагу, i я хуценька падцягнуў яе пад сябе.
У адной руцэ Кныш трымаў вялiкi жалезны лом, а ў другой - вядро i друшляк, тое металiчнае з дзюрачкамi, праз што варэнiкi i галушкi працэджваюць.
Каля азярца Кныш паклаў лом на зямлю, зняў чобаты, зайшоў па калена ў ваду i пачаў друшляком нешта збiраць з паверхнi азярца i абтрасаць у вядро.
- Гайда, хлопцы! - шапнуў дзед i, выйшаўшы з карчоў, гучна кашлянуў:
- Кахi, кахi!
Ад неспадзеўкi Кныш падскочыў, паслiзнуўся - шубоўсь! - i сеў у ваду. Толькi галава з вады тырчыць i круцiцца ва ўсе бакi разгублена.
- Памагай бог, чалавек добры, - спакойна прамовiў дзед. - Што гэта вы тут робiце?
- Ку-купаюся! - дурнавата выскалiўся Кныш i пачаў нязграбна падымацца.
- З друшляком? Зразумела!.. А бярыце, хлопцы, яго чобаты, ломiк арыштаваны ён. Павязём у сяло - там
