sapientes. ...
Глава II
О третьем [условии], которым является нахождение видимою непосредственно перед [органом] зрения
Третье [условие] есть нахождение [видимого] объекта непосредственно перед [органом] зрения. Это требуется для видения, осуществляемого по прямым линиям, о котором здесь идет речь, хотя это и не обязательно для видения вещи по отраженным и преломленным линиям. Но это удивительно, поскольку мы слышим звук и обоняем запах, [исходящие] с любой стороны, а также можем почувствовать тепло огня, расположенного сзади, если он силен и жарок. Зрение же, которое является более благородным чувством, на это не способно. А причина этого весьма темна и еще неизвестна мудрецам. ...
De quantitate sensidili ipsius visibilis.
Quatrum quod ad visionem exigitur est, ut res sit quantitatis sensibilis respectu sensus. Nam ita parvum potest esse visibile, quod non videbitur. Cuius causa est, quod species venientes a partibus visibilis debent ordinari distincte in superficie glacialis, et hoc sensibiliter respectu virtutis sentientis. Sed quando res est nimis parva, tunc species venientes a partibus visibilis singulis ad partes membri sen tientis, licet secundum positionem quantitatis, ut est divisibilis in infinitum, distinguantur, tamen respectu sensus non distinguuntur ...
Глава III
О доступном чувству количестве самого видимого
Четвертое, что требуется для акта видения, это то, чтобы вещь обладала количеством, способным быть воспринятым [данным] чувством. Ибо видимое может быть столь небольшим, что не будет увидено. Причина этого в том, что species, исходящие от частей видимого, должны отчетливо упорядочиваться на поверхности хрусталика, будучи при этом воспринимаемыми чувством. Но когда вещь весьма мала, тогда species, исходящие от отдельных частей видимого к частям [зрительного] органа наблюдателя, хотя и различимы сообразно определению количества как того, что делимо до бесконечности, но не различимы чувством. ...
Quintum est, quod oportet ut visibile, quod communiter vocamus obiectum visus, excedat densitatem aeris et coeli, ut docet Alhazen. Ideoque videmus aquam bene, quia densior est aere, et vapores, el nubes, et vitra et huiusmodi perspicua, quae parum habent de denso respectu eorum quae perfectam habent densitatem. Sed tamen sciendum est, quod Ptolemaeus dicit in secundo libro Perspectiven quod nos videmus aerem vel perspicuum coeleste a longe et in su perflua distantia, quamvis non in propinqua: multum enim de per spicuo cumulantur in magna distantia et se habet ad visum sicut illud quod est perfecte densum in parva distantia. Multum ergo de perspicuo cumulatum in magna distantia fit umbrosum, sicut nos videmus in aqua profunda, per cuius medium non possumus videre terram sicut per aquam parum profundam. ...
Раздел IX
Глава I
Пятое, что требуется для [акта видения], это чтобы видимое, которое мы обычно называем объектом зрения, было более плотным, нежели воздух и небо, как учит Алхазен. И поэтому мы хорошо видим воду, ибо она плотнее воздуха, а также испарения, облака, стекло и тому подобные прозрачные [объекты], которые не столь плотны, если сравнивать их с тем, что обладает совершенной плотностью. Следует, однако, знать, что говорит Птолемей во II книге
Sextum quod ad visum requiritur est raritas medii. Nam si densum ponatur inter visum et visibile, non potest species pertransire him inde, et sic abscindetur visus de necessitate. Sed aliqui, multa bene intelligentes in scientia perspectivae, obiiciunt de flamma interposita inter visum et visibile impediente visionem; et flamma, ut dicunt, est corpus rarissimum, propter quod Alhazen dicit libro tertio quod flammae raritas egreditur temperamentum. Ergo rarum magis impedit quam densum. Hie autem est magnus error, nam oportet de necessitate quod flamma sit densior aere, quia Aristoteles dicit secundo De generatione quod flamma est fumus terrestris ardens: et ideo egressus raritatis a temperamento potest intelligi, vel per declinatio nem ad extremum defiriens, vel ad extremum superabundans, quia temperamentum est medium utriusque, sicut largitas inter prodiga litatem et avaritiam. Et ideo sicut avaritia egreditur temperamentum largitatis per defectum eius, sic flamma egreditur temperamentum raritatis deficiendo ab ea non excellendo. Et hoc intendit Alhazen nam sic se exponit in sequentibus. Si vero obiiciatur de Lynce, qui videt per medium parietis, ut Boetius tertio De consolatione imponil Aristoteli, dicemus, etsi hoc sit verum de visu Lyncei, tamen non devisu humano de quo datur scientia perspectivae. De illo enim est hic sermo.
Глава II
Шестое, что требуется для акта видения, — разреженность среды. Ибо если между [органом] зрения и наблюдаемым [объектом] располагается [нечто] плотное, то species не может пройти через него, и таким образом акт видения необходимо прерывается. Но некоторые, хорошо разбирающиеся в оптической науке, возражают, приводя пример с пламенем, которое, будучи расположено между [органом] зрения и наблюдаемым [объектом], препятствует акту видения. Но пламя, утверждают они, есть крайне разреженное тело, в связи с чем Алхазен утверждает в III книге, что разреженность пламени слишком велика. Следовательно, разреженное препятствует [акту видения] больше, чем плотное. Но здесь — значительная ошибка, ибо с необходимостью следует, что пламя плотнее воздуха, т.к. Аристотель говорит во II книге
Sed si vacuum poneremus inter coelum et terram, nec esset densum nec rarum. Et tamen aestimavit Democritus oculum in terra posse videre formicam in coelo, ut Aristoteles dicit secundo De anima. Atque vacuum non habet aliquam naturam, unde impediat speciem, nec unde resistat speciei, quia nulla natura est ibi, ut Aristoteles dicit quarto Physicorum. Ergo species pertransiret a coelo ad oculum, et sic videremus stellas sine raro et denso. Dicendum est autem hie, quod non videremus aliquod, si vacuum esset Sed hoc non esset propter aliquam naturam impedientem speciem et resistenteni ei, sed propter defectum naturae convenientis multiplicatione speciei: species enim est res naturalis, et ideo indiget medio naturali, sed in vacuo nulla natura est Nam vacuum recte imaginatum est sola quantitas mathematica externa secundum trinam dimensionem, stans per se sine calido et frigido, molli et duro, raro et denso, et sine omni passione naturali occupans locum, ut posuerunt philosophi ante Aristotelem tam infra coelum quam extra.