- А каб ты ведаў тое.
- Ну й няхай.
- Што - няхай? Будзеш ты плацiць, як за кавалерскае дзiця, старшынi за шкоду.
- Буду.
- Як гэта - буду?
- Звычайна, плацiць.
- Але, паслухай: у страхавальным бюро працуе твой калега, Антон. Ён ведае цябе, памятае, разумееш? Вы, ну, вучылiся разам...
- Не памятаю такога...
- Чорт, а не чалавек! Чаго ты, урэшце, хочаш?
- Мне балiць галава.
- Яна табе яшчэ ня так забалiць!
- Чаго вам трэба ад мяне?
- Ты, паслухай, узяў маю дачку, i я не дазволю на тое, каб яна пакутавала за табою! Ты - мужчына! - павiнен клапацiцца пра дом, сям'ю, дабрабыт. Мець жонку - гэта табе не раскоша. Гэта абавязкi! Беручы бабу, трэба ведаць, што робiш...
Сьцяпан не аказваўся. Яму хацелася пашчыпаць старога зласьлiвымi слоўцамi наконт яго паводзiнаў. Ён, аднак, раздумаў, паўстрымаўся. Гэта супакоiла iх, абодвух.
- Я ведаю, што раблю, - сказаў Сьцяпан.
- Наўрад, - адказаў яму цесьць i закурыў моцную папяросiну. Ён, наогул, мала курыў або й зусiм. - Як, скажы, з табою гаварыць?..
- Выкруцiцца ад пакараньня я не магу. Гэта абазначала-б мне папасьцi ў залежнасьць. Хочаце, каб я быў мужчынам, i, адначасова, намагаецеся зламаць маю цьвёрдасьць, кiнуць мяне на каленi перад начальнiкамi, перад бухгальтарам, якi заварвае гарбату старшынi, перад калегам, якi, чаго добрага, будзе разносiць па горадзе сьмехi пра мяне. Нашто?
- Дзе тут у цябе сесьцi? - стары разгледзеўся наўкола i ўзяў крэсла, што стаяла перад тэлевiзарам. - Мы, Сьцяпан, гаворым пра рознае. Твая фанабэрыя давядзе цябе да турмы!
- У мяне - фанабэрыя?
- Ага, у цябе.
- Нечуванае! Мы, можа, сапраўды гаворым пра рознае?
- Так, але ня ў тым сэньсе, пра якi ты думаеш.
- Дык у якiм-жа?
- А ў такiм, што табе, брат, напляваць на лёс чалавека, якi даверыўся твайму слову.
- Ах, якi высокi тон, - Сьцяпану дранцьвела барада. - Але, прабачце, не магу сьцямiць, калi я даў слова? Я ведаю, каго вы маеце на думцы...
Цесьць перабiў яго:
- Запамятай: разводу ня будзе! I ты будзеш танцаваць так, як табе зайграюць, - яго зрэнкi засмужылiся. - Iначай, зробяць зь цябе кашу!..
Цесьць схапiўся й пачаў хадзiць па пакоi, гледзячы сабе пад ногi. Сьцяпан, закрыўшы кнiжку, сказаў:
- Я разумею ваш неспакой, але вы зашмат сабе дазваляеце ў вадносiнах да мяне. Прытым, вы не жадаеце заўважыць, што я, усё-такi, не буян. А калi ўжо нехта павiнен баяцца суду, дык ня я.
- Ведаю, ведаю я твае iдэйкi, - ён спынiўся перад Сьцяпанам. - Хто мог падумаць, што ты паверыў у iх, як баба ў чорта? Гэта-ж у галаве не зьмяшчаецца! Трэба быць дурнем першага гатунку, каб наважыцца на такое... Ах, з кiм я гавару, - ён няўмела загасiў папяросу. - Шчасьце, што ў вас дзяцей няма, а то было-б - хоць ты аб печ галавою... I як думаеш ты далей жыць з гэткiмi мазгамi?
Сьцяпан прайшоў у калiдор, абуўся там i зьняў зь вешалкi плашч. Цесьць выйшаў за iм.
- Ты што? Ня хочаш са мною гаварыць?
- Мы ўсё сабе сказалi.
- О не, хлопчык, мы iначай пагаворым. - Ён адабраў Сьцяпану плашч. Дакладна разважым разам усе 'за' й 'супроць'. Як у судзе. Ужо час.
- Калi ласка, - Сьцяпан: 'Няхай толькi пачне ён рабiць зь сябе дабрадзея, дык тады я растапчу яго!..'
Пасядалi яны неяк урачыста.
- Ты, Сьцяпан, адукаваны чалавек. Зразумееш мяне. Прынамсi, зразумееш, стары зацiснуў далонi ў вадзiн кулак. - Так я лiчу...
- Абяцаю вам.
- Пастарайся, галубок. Гэта будзе ў тваiх iнтарэсах.
- Не сумняваюся, - iранiчна ўсьмiхнуўся Сьцяпан.
- Сьмейся ты, сьмейся... Старому прызнаеш рацыю. Я, у маладосьць, таксама ня быў лепшы. Ну, так, - цесьць паглядзеў у вакно. - Табе трэба пагаварыць з калегам са страхавальнага бюро. Зараз гэта самае галоўнае. Суд возьме пад увагу суму стратаў...
- Мы, здаецца, мелiся весьцi гаворку больш прынцыповую, - прыпомнiў цесьцю Сьцяпан.
- Хочаш?
- Хачу.
- Ну добра, - цесьць усеўся выгадней. - Добра. Справа, вось, выглядае так: захацеў ты, сынок, зажыць бяды й гэтак яно будзе.
- Калi я захацеў таго, дык нашто перашкаджаць мне ў гэтым?
- Ты - усур'ёз?
- Усур'ёз, - Сьцяпана ахоплiвала незразумелая весялосьць. - Вы, хiба, не пераканалiся ў тым?
- Сьцяпан, - сказаў цесьць, i жылы на яго шыi павяроўчалi. - Калi ты ня зьменiсься, дык давядзецца табе пакiнуць наш дом.
- Нам дадуць кватэру няхутка, - ён адказаў яму пасьля некаторага маўчаньня. - Чарга за iмi надта-ж вялiкая, а знаёмых у будаўнiчым каапэратыве ў вас, дарагi цесьць, няма.
- Ну...
- Не прападзем, бацька...
- Гавары за сябе.
- I за Кiру.
Стары скрывiўся й нешта прамармытаў.
Зьявiлася цешча.
- Хадзеце вячэраць, - сказала яна, акiнуўшы iх чуйным позiркам.
- Дурыш нам галаву! - вызьверыўся на яе цесьць. - Мне цяпер не да ежы, сказаў ён жаласьлiва. - Яго кармi! - кiўнуў галавою ў бок Сьцяпана. - Яму трэба многа есьцi, каб мець сiлу ваяваць за праўду...
- Дзе Кiра? - запытаў Сьцяпан.
- Павiнна ўжо быць дома, - адказала яму цешча й хуценька павярнула назад. - Iдзеце, пакуль гарачае...
Сьцяпан устаў. Цесьць гняўлiва прыгледзеўся зяцю.
- Рабi як хочаш, Сьцяпан, - кончыў ён гаворанае. - Я табе ня вораг. Сказаў, што думаю: губiш ты сябе. За нiшто губiш! З дурноты! Думаеш, што камусьцi ты гэтым дапаможаш? Сьвет выратуеш? Сьвет пасьмяецца зь цябе, пасьмяецца й спакойна сядзе сьнедаць. А ты - у турму! Так. Такiя, як ты, не павiнны жанiцца, блытаць жыцьцё iншым. - Ён памаўчаў. - Я не пахваляў Кiрынага выбару... Прадчуваў...
- Дзякую, цесьць, за шчырасьць.
- От, няма за што, хлопчык. Не дай Бог жыць з тваiм характарам.
- Дачка падзяляе вашы думкi? - запытаў Сьцяпан. Па яго нутры дрыготкай хваляй прабег холад. 'Гэта было непатрэбнае пытаньне. Стары здагадваецца, што памiж намi няма згоды. Больш таго - узьнiк разлад або й варожасьць... Ён ведае! Кiра раструбiла й па знаёмых. Зьмянiлася яна, сьцётчала. Я кахаю яе зараз дзiўна, што й называецца прызвычаенасьцю, той абыякавасьцю, якая, быццам вада, залiвае агонь пачуцьцяў, радасьцi...'
- Я не пытаў яе.
