Ілияс Есенберлин
АЛМАС ?ЫЛЫШ
(К?ШПЕНДІЛЕР — 1)
?ымбатты достар! Сіздер Ілияс Есенберлинні? ата?ты «К?шпенділер» трилогиясын ?ол?а алып отырсыздар. Кітап жалпы таралымы ?ш миллион данамен елу реттен аса шы?арылып, ?азірді? ?зінде отыз тілге аударылса да, б?л жол?ы басылымны? т?уелсіз ?аза?станны? ?алыптасу кезе?інде ал?аш рет ж?зеге асырылуы назар аударарлы? о?и?а болып отыр. Осы ар?ылы аса к?рнекті жазушыны? шы?армашылы?ын ?астерлеушілер мен ба?алаушылар?а, бізді? тарихымызды ?ымбат к?ретін барша ж?ртшылы??а б?л шы?арма?а жа?аша — ежелден азатты??а ?мтылып, ?лтты? т?уелсіздік ?шін ерлікпен к?рескен ?аза? хал?ыны? ж?зеге ас?ан арманы т?р?ысынан ?арау?а м?мкіндік беріледі.
Б?гінгі та?да трилогияны ?айта о?и отырып, егемендік алу ісіне бізді? бабаларымыз — ?біл?айыр, Абылай, Кенесары хандар, Наурызбай, ?обланды, Б?генбай батырлар, Т?ле би, Асан?ай?ы, Б??ар жырау сынды даналар ?аншалы?ты зор ?лес ?ос?анын ерекше т?йсініп, пайымдайсы?… Олар, оларды? серіктері мен ізбасарлары ?з отанын шексіз с?йді, оны? болаша?ына сенді, осынау к?кейкесті м?рат?а жету ?шін аянбай к?ш-?айрат ж?мсады.
Трилогияны? та?дырында да оны жаратушы, бірнеше м?рте жала мен жазалау?а душар етілген адамны? та?дырына ??састы? бар. Идеологиялы? ж?не цензуралы? талай кедергілерден ?ткен со?, тек т?уелсіздік жылдарында ?ана, б?л кітап шын м?нінде ?алы? о?ырман ?ауымны? ?олы жететін игілікке айналды. Атап айт?анда, ол мектептерді? о?у ба?дарламасына енгізілді, ендігі жерде жастар одан рухани мы?тылы?ты?, адамгершілік пен отаншылды?ты? ?лгісі мен та?ылымына м?лдір б?ла?тан су ішкендей ?ана алады.
Ал енді а?а ?рпа??а келетін болса?, кітапты ?айталап о?ып шы??аннан кейін олар ?здері осыдан біраз ?ана б?рын байыбына бара алмастай к?рінген к?кейтесті с?ра?тарды? к?пшілігіне жауап таба алады. Оларды? е? бастысы, мені? ойымша, жеке ж?не орта? м?дделері ?йлесім тауып біріккен халы?, ?зін т?летіп ?сірген жерге адал берілген халы? тауды ?опарып тастау?а, е? ?иын проблемаларды шешуге ?абілетті екендігін т?йсінуде болса керек.
Кітап шы?ару е? ?иын кезе?ін бастан кешіріп отыр?ан ?азіргі к?нде, Ілияс Есенберлинні? шебер ?атталып, тал?ампазды?пен безендірілген трилогиясы жары? к?руіні? ?зі т?нті етеді. Б?л к?п ретте «?аза?ойл» ?лтты? м?най компаниясында, ?аза?ты? «Астана-моторс» компаниясында, «Эксон» компаниясыны? ?аза?стан ?кілдігінде ж?мыс істейтін адамдарды? ?нер мен тарих?а нем??райды ?арай алмай, о?ан і?к?рлік білдіруіні? ар?асында м?мкін болды.
Мен олар?а шын ж?ректен ризалы?ымды айтамын.
Ал ?ымбатты о?ырмандар, сіздерге болса, «К?шпенділерді?» беттерімен ?ызы?ты ?рі пайдалы саяхат жасау?а тілектестік білдіремін.
?аза?стан Республикасыны? Президенті
Н?рс?лтан Назарбаев
БІРІНШІ Б?ЛІМ
І
Ажал — ?стемдігі?ді ж?ргізуді? е? берік ??ралы емес пе?
Бабасы Шы??ысхан б?кіл ?лемді осы ажал ар?ылы ба?ындырма? бол?ан жо? па еді?
?ара б??араны ?ліммен ?лдилеуден Шы??ыс ?рпа?ынан шы??ан ?ай хан тартын?ан?»
?біл?айыр ірбіз[1] терісіні? ?стінде аунап т?сті.
«И?, ?лім себу — Шы??ыс бабаны? ?лы саясаты. Ол ?зіні? б?кіл ?лемді жаулап алам деп жина?ан жау ж?рек ератын[2] да осы ?ліммен ?ор?ытып ?ста?ан жо? па?.. И?, и?, с?йткен еді ?ой. ?алай делінген еді сол бір т?ртіп Ясысында?»
?біл?айыр к?зін ж?мды. Жа?ында ?ана фарсы тіліне аударыл?ан. Шы??ыс бабасыны? ?мірі ж?ріп т?р?ан кезінде ?ара??рымда бол?ан италиялы? бір жи?анкез жолаушыны? жаз?ан кітабыны? ?рбір ?рпі ба?андай боп к?з алдында т?ра ?алды. ?біл?айыр ернін жыбырлатып о?и бастады: «Мон?ол ?скері жайында. Шы??ысхан он адам бір адам?а ба?ынсын деп б?йыр?ан (бізді?ше оны онбасы дейді), ал ол онбасы бір ж?збасы?а бас иген. Он ж?збасыны? ?стінен бір адам ?ара?ан. Оны мы?басы деген. Бар ?скеріні? басына ?ш ноян ?ой?ан. Б?л ?ш ноян барып бір ?олбасшы?а тізе б?ккен». ?біл?айыр с?л к?зін ашты. Е? ?ызы?ы ар жа?ы… Ол ?айтадан о?и т?сті:
