— Абдолланы? негізгі ?скері Ташкент т?бінде. Кей ?олы Яссы, Сайрам, Отырар?а беттеуде.
— Ж?лім ота?асы Бабас?лтан сарайынан ?айтып па еді?
— Жо?. Сізді? ?ос ханзада?ыз — Хасен мен ??сайын да Бабас?лтан ?осымен бірге…
Ж?лім с?лтанны? ?ызы Айгерімнен ту?ан б?л егіз екі баласын хан ?те жа?сы к?руші еді. Екеуі де он беске биыл шы??ан, ханны? ?зге балаларындай емес, момын, ?атыгездік ?ылы?тары жо?.
Сол екі баласыны? басына бір ?ауіп т?нгенін Ха?назар бай?а?ан сия?ты. Біра? сыр бермей, ?ия?тан та?ы да м?н-жайды с?растырды.
— Абдолла ?мірді? ?зі ?айда?
— Жеза?та.
— Ал ?скерін кім бастап келеді.
— Ша?ай с?лтанны? баласы Т?уекел ба?адµр.
Та?ы Т?уекел! Егер к?ндерді? к?нінде Т?уекел ?з еліне ?арсы ?ол бастап шы?арын білсе, Ха?назар оны сонау Ша?айды босат?ан к?ні бас?а елге жібермеген болар еді-ау. ?айтсе де ?з ?арама?ына алып ?алар еді… Т?уекелді? б?лай кетерін бай?аса, Ха?назар сол т?ндегі аяушылы?ын істер ме еді? Жауын ая?ан — жаралы деген осы.
Енді міне, ?з ?олынан ?мір берген сол екеуінен ?анша ?аза?ты? ?аны т?гілмек! ??р ?ана ?ара ?аза?ты? ?аны ма, ?зіні? екі баласыны? та?дыры ?ыл ?стінде т?р?ан жо? па?
Оны? ??ла?ына та?ы да балдызы А?баланы? сыл?-сыл? к?лген даусы естілді.
— К?лмес хан жездем, — деді ол ?зілдеп. — Сізге не бол?ан, ?лде А?тор- ?ын апамны? ж?зін к?ргеннен кейін, тілі?із байланып ?алды ма?
?ыз ?алжы?ы та?ы ??ла?ына кірмеді. Бабас?лтан ?олында?ы ?ос ?озысы мылты? аузында т?р?андай ж?регі сыздап, жанын ?ояр?а жер таппай отыр. ?лденіп ?ал?ан Орда?а ?ан майданнан тайсалып, Бабас?лтанны? Яссы, Отырар дихтарын ?з еркімен бергені Ха?назарды? к?штілігіні? ай?а?ы. ?азір б?ны? ?арама?ына, ?кесі ?асым ханны? со??ы кезіндегідей, Соза?, Сайрам, Сауран ша?арлары тегіс кірген. Яссыны астана еткеннен бері Ха?назарды? абыройы тіпті ?арыштап кетті.
И?, солай. Яссы ма?айында ?аза? жеріндегі дін оша?ы бол?ан ?арна?, Суна? дихтары да м?сылман ?ауымына ?лкен ?сер етеді. Сол себептен де Астрахань хандарыны? ?арама?ына біржола кіруге айнал?ан Сарайшы?та?ы Но?айлы ?ауымы да ??тлы? Темір ?улетіні? тегеурінді темір шо?парынан жас?анбай, Ха?назар жа?ына шы?ып отыр?ан жо? па? Ел бірлігі — ж?мыл?ан ж?дыры?. Сол ж?дыры? ?азір шын ашылмастай болып ж?мылып т?р ма? Жо?. Рас, ?ыр?ыз-?аза? бір ода??а бірігіп, Шайбани Ордасыны? тегеурініне ілініп ?алмау ?амында. Біра? Ша?ай секілді б?йректен сира? шы?арып Абдолла хан?а жа?ынып ж?ргендер аз ба? Ежелгі жау ел болмас, Ша?ай шіріген бір ж?мырт?а… Біра? оны? артында ?ас?ырды? б?лтірігіндей бес баласы бар-ау! ?сіресе жиырма жасар Т?уекел. Бол?алы т?р, шіркін!
Та?дыр деген ?ызы?, біреуді? жолына ?зіні? жасыл жібек кілемін т?сейді, ал енді бас?а біреуді? барар жері, басар тауын ?ала?ай мен тікенек етеді. Мысалды алыстан іздемей-а? ?ояйы?. Дайыр ?ожаны? а? боз ?йінде К?нсанадан Т?уекел ту?ан к?ні, Ха?назар Ордасыны? есігінде ж?рген Ай?ара ??л мен ?ойсана к??нен ба?ана?ы шабарман ?ия? ту?ан.
Ал енді бір к?нде ту?ан сол екі баланы? та?дыры ?андай ?ым-?и?аш? Т?уекел с?лтан — Абдолла ханны? ?скер басшыларыны? бірі. Ал ?ия? болса, ерлігі де, а?ылы да Т?уекелден кем болмаса да, шабарман ?ана. Б??ан кім айыпты? Жазы?ы ??лдан ту?аны ма?
Б??ар жырау ??гімесіні? осы жеріне келгенде с?л кідірді.
— ?ожасыны? сырын білген ??л — ?ойны?да?ы жыланмен те? деп мен бекер айт?ан жо?пын, — деді та?ы да ?білманс?р. — ?ия? Т?уекелді? кімнен ту?анын білсе, т?бі с?лтанды бір мы?тап ша?ар-а?…
Б??ар жырауды? ж?регі та?ы м?здай боп суып кетті. «Б?тша?ар, Ораз ??л?а арнап ?анды пыша?ын ?айрап-а? ?ой?ан екенсі? ?ой, тірі ?алдырмассы?» деді ішінен, с?йтсе де:
— Бекер олай жорисы?, — деді т?йешіге, — ?ия? Т?уекелді? т?бі ?з ?йіріне ?осылуына себепкер болады.
Жас т?йешіні? к?зі ?ара к?ле?кеде жар? етті.
— ??л а?ылымен ?йірін тап?ан с?лтан тым ?за? ?мір с?рмес-ті…
Б??ар жырау басын к?теріп алды.
— Неге ?йдейсі?? Хан хал?ымен ?ана к?шті.
К?ндікке т?нжырап отыр?ан ?біл?айыр мырс етіп к?ліп жіберді.
— Бассыз дене ?айда барады? — деді ол, с?йдеді де ??гімені б?з?ысы келмей, — жырау, шежіре?ізді жал?ай бері?із! — деп б?йырды.
Б??ар жырау с?зін бастамастан б?рын к?з ?иы?ын Ораз ??л?а аударды. С?п-с?р боп, басы т?мен салбырап кеткен екен, «Бейшара, б?л да с?мды?ты сезіп ?ал?ан екен, енді есебін тауып ?ашып кетер» деді іштей ?уанып.
??гіме ?айта басталды. ?аза? еліні? ?ажайып тарихы ?й ішіндегілерді? к?з алдынан та?ы да тізбектеліп ?те берді.
— Орда ма?ында?ы ?ол бастар батырларды? санатына ілігу ?шін, со?ы?нан ерген руы?, елі? болуы керек. Ал ?ия?ты? кімі бар? ?лі де сол к?? ?алпында?ы к?рі шешесі — ?ойсана ?ана. Т?уекел мен ?ия? талайыны? кере?ар болуын та?дыр ?зі к?ні б?рын шешкендей біріні? анасыны? аты К?нсана, екіншісіні? шешесіні? аты ?ойсана дегізуін ?арашы! М?нда да жазмышты? бір ?й?ар?аны бар т?різді…
Біра? жазмыш деген не? ?ия? секілді мы?ны? та?дыры б?л к?нде хандар ?олында емес пе? ?рине, солай. ?ия? секілді ?жет жігітті Ха?назар ?зе?гілес етіп к?терсе, кімні? ша?ыра?ы ??лап, жерге т?седі? Жо?, ?йтуге болмайды. ??лдан шы??ан жігітті? басына ба? ??сын ?ондырамын деп, б?кіл с?лтан, би, манаптарды наразы ?ылуды? ?анша керегі бар?
— Ерте?іне Ха?назар а?са?алдармен та?ы ?за? ?гімелесті. А?ырында мынадай т?жырым?а келді. Аласапыран жаугершілік мезгіл, б?л жа?та Ха?назарды? ?за? аялдауына болмайды. Ол ерте? та? ата, ?зіні? екі сана ?скерімен, Сарайшы? ма?ында?ы Но?айлы ?ауымыны? мы??а тарта атты ?скерін ертіп, еліне ?айтпа?. Но?айлыны? ?ал?ан ?скері бір аптадан кейін А?тор?ын с?луды ыр?алтып-жыр?алтып к?шіріп, Яссы?а сапар шекпек. Ат т?я?ы жетпейтін жер жо?, б?дан былай ?арай екі елді? арасы жиі ?атынасып т?рма?. ?зірге осындай байланыс ар?ылы Сарайшы??а жататын ел Ха?назар хан?а ба?ынышты екенін бекем ?стама?.
А?са?алдар ??гімесі біткен кезде, бесін намазы да болып ?ал?ан екен. Ж?рт д?рет алу?а тыс?а шы?ты. Бір топ серіктерімен хан сарайыны? сыртында т?р?ан Ха?назар ша?ар?а ?арай шауып келе жат?ан шабарманды ж?рттан б?рын к?рді. Ат?а отырысынан, хан хабаршысыны? белгісі — орамалдай а? жалауды найза ?шына ілген нышанысынан б?л келе жат?ан ?ия?ты? тетелес інісі Т?я? екенін хан бірден таныды. Шабарман шабысыны? сы?айынан ?арап, хан бір с?мды?ты? бол?анын сезді, к??ілі алаб?ртып, серіктерін кейін тастап, жолды? ернеуіне ?арай таяды.
Астында?ы ??лагерін ??й?ылжыта жетіп, Т?я? жеке т?р?ан ханды к?ріп, алысыра?та ат ?стінен асы?а т?сті. Тізгінін тастай салды да, Ха?назар?а ?арсы ж?рді. С?п-с?р боп кеткен хан:
— Жат елде ж?рт к?зіне т?сетін ?имыл жасама. Ауызша айта бер, не болып ?алды, жар?ыным? — деді.
Т?я? сол тізерлеген ?алпында:
— ?ай?ылы хабар, хан ием! — деді ерні кезеріп.
— Айта бар.
— Хасен мен Х?сайын… — Т?я? айту?а аузы бармай, к?мілжіп ?алды.
Ха?назар б?рын?ысынан да с?рлана т?сті.
— Кімні? ?олынан ?аза болды?
— Бабас?лтанны?.
— ?алайша?
Жігіт орнынан т?регеліп, бол?ан о?и?аны бастан-ая? айтып берді. Шах-Саидты? басын ?зіне жіберген Абдолланы? ?а?арынан, Бабас?лтан ?лердей ?ор?ады. ?айтадан Б?хар жа?ына шы?уды ойлайды. Абдолла ??р с?зіме сенбес, деп атасы Ж?лім мен ?олында?ы Ха?назарды? егіз ?лын ?лтірмек болады.
?зіне ??рыл?ан ?а?паннан ?аннен-?аперсіз Ж?лім Бабас?лтанмен тізе ?осып, Абдолла?а ?арсы шы?у?а Шарабхана ?зеніні? жа?асында ат?а ?онады. Жа?а ?ана алла?а а?сарбас ?ой айтып, жау?а ?арсы бірге
