басып ал?ан жа?а ?лке — Шы?жан?а ?айтыпты деген хабар ?келді. Чжао Хой ?скері бері ?арай ?тісіменен Шы?жанда?ы ?аза?, ?й?ыр ?айтадан бас к?терген. ?аза? ?олдарын ?ума? т?гіл, «байтал т?гіл бас ?ай?ыны?» кебіне ?шырап, к?терілісті басу ?шін, Чжао Хой ?скері кейін шегінген. Атты ?скер ?олбасшысымен араздасып ?ал?ан генерал Фу Де де, ел талауда?ы олжадан ??р ?алмаймын деп Чжао Хой ?скеріні? со?ынан кеткен. С?йтіп ?аза? даласы б? жолы да ?ытай бас?ыншыларыны? ?а?арынан аман ??тылды.
Бір жетіден бері жауын к?тіп тыны?ып ?ал?ан Батыр Баян жаса?ы енді бір к?ні т?нде К?ркіреуіктен ?тіп, ?ытай шебіне ?арай беттеді.
Батыр Баян ерте?іне-а?, ?ас ?арая ?здеріні? осыдан он к?н б?рын тастап кеткен бекіністеріні? т?сына кеп жетті. Мы? жігітін т?менгі ?ойнауында?ы адыр, асуларды? арасына тастап, ?зі екі серігімен биіктеу бір т?бені? басына шы?ып, ар?ы жа?та?ы ойпатта жат?ан ?ытай жауынгерлеріні? ?остарына к?з жібереді. Ымырт жа?а ?ана т?скен, ?скерлер кешкі асын дайындап жатса керек. Б?кіл ал?ап бойы быжына?ан от… Санап к?ріп еді, мы??а таяй беріп жа?ылысып кетті. «?р оша?ты? жанында жеті-сегіз адамнан бол?ан к?нні? ?зінде де мынау ойпатта кемінде он мы?нан астам ?ытай жауынгерлері бар-ау. Ал біз болса? — мы??а ?зер жетеміз» деді ол ішінен. С?йтті де бір т?уекелге бел буды «ойлама?ан жерден тиген ?олды? бірі ж?зге татиды, о?ан тыныш жат?ан елін шап- ?ан ?ытай бас?ыншыларына деген ?аза? жауынгерлеріні? ж?регіндегі ашу-кегін ?ос! Т?уекел!»
Батыр Баян сол к?ні т?н ортасы ауа, ?ытай ?скерлері тегіс ?й?ы?а кеткен кезде жауын шаппа? болды. Біра? к?зетшілер отыр?ан бекініс-шепті оралып ?тіп, ?й?ыда жат?ан жауынгерлерді? ар?ы т?кпірінен тиюді д?рыс к?рді. Сонда ?ана б?ларды? к?лін к?кке ?шыру?а болады. Батыр Баян ?з ойын жігіттеріне жеткізді.
— Сізді? б?л ?рекеті?ізді Абылай ?остар ма екен? — деді ?лдекім Батыр Баянны? ту сыртынан.
Біра? Батыр Баян ?з шешімін ?згерткен жо?. Т?н к?зге т?ртсе к?рінбейтін тым ?ара??ы еді. Т?гілетін ?анды жасыр?ысы келгендей т?ксие т?нерген. ?ытай шебіне жіберілген барлаушылар жау ?остарыны? бер жа?ында тере? сай бар екенін айтып келді.
Батыр Баян дереу ?оз?алу?а ?мір берді, сайдан ?ткенше ?н шы?армау?а б?йырды. Іле жа?асыны? жиделі, тора??ыл то?айын жа?алай отырып, ?аза? жігіттері сайды? ар?ы бетіне шы?ып, ?айтадан сап ??рды. Алдарында бір ша?ырымдай жерде жау жатыр…
— Уа, аруа?! А?жол ата! — деп Батыр Баян ты?ыршып т?р?ан Т?лпарк?гіне бірінші боп ?амшы басты.
— Абылай!
— ?ара?ожа!
— ?абанбай!
?рандас?ан мы? жігіт ?йы?тап жат?ан жау ?стінен ж??кіліп келіп ?алды. Екпіндері ?ау?а т?скен ?рттей жан шыдатар емес. Т?нде шап?ан жау ?андай ?ор?ынышты, ?стеріне ?аза? жігіттері, жетіп келгенде, ?ытай сыпайлары не істерін білмей, ?остарынан шы?а, беттері ау?ан жа??а ?ашты. К?бі ?ара басып ?арсылы? к?рсетпей, жан сау?алап ж?ргендерінде сойыл?а жы?ылды, найза?а ілінді. Б?кіл дала ?ытай, манжур ?скеріні? ай?ай-?й?айына толды.
Жер тартып аламыз деп келген ?ытайды? к?п жауынгерлері осы жат жерде ?аза тапты. ?ліп бара жат?андарында ?ана, сорлыларды? к?з алдарында сонау ту?ан ?лкелеріні? к?к орманы, м?лдір аспаны, а?ырын толы?сып а??ан мол сулы с?р?ылт ?зендері елестеді… К?бі «?ттеген-ай, бекер келген екенбіз, сол ту?ан жерде неге ?лмедім» деп ?кінді… Біра? к?к найзаны? ?шыменен еріп келген ажал еш?айсысын м?сіркеген жо?, тас ??ша?ына ала берді…
Б?л ай?аста бір мы??а таяу кісі ?аза тапты. ?ытай ?олбасшылары ?скерін т?ртіпке келтіріп, ?арсы т?рып ?лгіргенше, ?аза? жігіттері к?зден ?айып болды. Б?лар?а тиген жын емес, адам екенін ?ытай сыпайларымен ?атарласа жат?ан ?аза? жігіттеріні? ?ліктері ?ана аны?тады…
К?п кешікпей бозарып та? да атты. Жау ?остарынан ?ш ша?ырымдай б?йірдегі ?амысты то?ай арасына кіріп ?лгірген Батыр Баян жаса?ы шы?ындарын есептеп еді, ?ол?а т?скені, жаралан?аны, ?аза бол?аны бар, ?ш ж?здей жауынгер жо? боп шы?ты. Батыр Баянны? т?сі ?ашып кетті. Енді Іле ?зеніні? ар?ы бетіне шы?ып, кейін ?айтпа?шы боп т?р?ан ?ол?а, кенет ол:
— Жау ?олына серіктерімізді тастап кеткеніміз болмас. ?лсе ?лігін, ?лмесе жаралысын алып шы?уымыз керек! — деді ызалы ж?зі с?п-с?р боп, — ?ытай ?остарын ?айтадан шабамыз!..
Ж?рт ?ндемеді. Тек бір ?арта? жауынгер:
— Осы шабуылды бізге ?иса? ?айтеді, Батыр Баян, — деді, — бір т?улік бойы астымызда?ы аттарымыз да тыным ал?ан жо?. Ж?не ?зіміз де ?лсірейік дегендейміз бе, ?алай…
— Сонда шынымен-а? серіктері?ді жау ?олына тастап кетпексі?дер ме?
— Тірі ?ал?анын ??дай?а тапсырайы?, ал ?лгеніне ж?рдем беру тек алла-та?аланы? ?ана ?олынан келеді…
Та?ы бір-екі жауынгер к??кілдеді.
— ??рыл?ан ?а?пан?а ?зіміз барып т?спекпіз бе?
— Кешірер бізді, шіркін бозда?тар…
К?п ішінен ?ара ?ас?а ж?йрік мінген ?ара с?р жігіт суырылып ал?а шы?а берді. Б?л Т?ті?ара жырау е? ал?аш шегініп келе жат?андарында «К?йігі?ні? кегі ?айтар к?н туар» деп ж?бат?ан жауынгер еді.
— Жігіттер, ?лсек біз ?лгендерден арты?пыз ба? Серіктерімізді тастап кету ж?н емес. Баста, Батыр Баян. Мен ердім со?ы?нан!
— Анадан ?л боп ту?ан жал?ыз сенсі? бе, мен де ердім!
— Мен де!
— Т?уекел, та?ы бір шабалы?!
— И?, с?йткен ж?н… Аты ??р?ыр…
— Мені? атым да осы шабуыл?а жараса игі еді…
— Ж?, болды! — деді Батыр Баян. — Аттары? жарайтындары? бері шы?. Жарамайтындары? осы арада ?алы?дар.
Ж?ртты? б?рі Батыр Баян т?р?ан жерге ?арай шы?ты.
— Б?се, мені? ?ырандарым осылай болса керек-ті!..
— Уа, Батыр Баян, сені? б?л ?рекеті?е Абылай с?лтан ?алай ?арар екен? — деді та?ы ба?ана?ы дауыс.
Батыр Баян та?ы жауап бермеді. Атын тебініп ?ап ал?а т?се берді.
Жаса? ?ытай ?остарына бір ша?ырымдай жер ?ал?анша, ??ра?ты, тобыл- ?ылы ойпатпен ая?дай ж?ріп келді де, тізгінді ?оя берді. Жер бетін ?ран басып кетті.
— А?жол!
— Абылай!
— ?ара?ожа!
— Б?рібай!
— Саптыая?!
Батыр Баян мен жа?а?ы ?арас?р, жауынгер ?зіне ?арсы ?мтыл?ан ?ытай сыпайларын жайпай ?рыса баста?ан кезде, аттары болдыру?а айнал?ан, е? со??ы жауынгерлері де жетті. Б?л жолы ?ытай сыпайлары білте мылты?тарымен ?аза? жігіттерін к?здеп атып, орасан ?арсылы? к?рсетті.
Д?ние ж?зі ?лем-тапыры? ?рыс?а айналды. ?ытайлар да ?апы ?алмады, ?аза?тар да аян?ан жо?. Кескілескен ет, жосылып а??ан ?ан, ата жауына ?арсы ?шіге ?мтыл?ан ерлер, алды??ы екі ая?тарын к?кке к?тере, найза?а кеудесін тос?ан кер т?бел, ма?пал ?ара, ??лагерлер…
?рыс к?н к?терілгенше созылды. Екі к?зі оттай жан?ан Батыр Баян жан-жа?тарын т?таса ?орша?ан ?ытай ?ылыштарынан ?аза? жігіттеріні? екшеліп ?ал?анын а??арды. К?пті? аты к?п, к?ш те? т?спеген еді. Біра? ?ызыл ?ан?а батып жер ??шып жат?ан ?ытай жауынгерлері де аз емес. «Аяулы ?ырандарым, ?лсе де жасты?ын ала ?лейін деген екен! — деді ол ішінен. — Б?л ай?ас жауымызды? есінде м??гі ?алар. ?анша ?лігі жатыр. Жо?, біз текке ай?аспа?ан екенбіз. Бізді? жерімізге ш?ршіттер енді ая?ын бай?ап-бай?ап басар!»
Сол-а? екен, ?н бойын бір алып к?ш билеп, ?зіне ?арама-?арсы келіп ?ал?ан, есік пен т?рдей ?ара ат мінген ?ытайды? бір жалпа? бет сыпайын ?ай?ы бел ?ара алдаспанмен ?а? б?ліп т?сті. Д?л осы с?тте ?олты?ыны? астынан ?п-?зын с?йір ?шты к?к найза келіп ?адалды. К?к найзаны ?ытай сыпайы та?ы бір ыр?а?анда ?кпе т?сынан ?ткендей болды. Батыр Баян ат ?стінен сыр?ып жерге ??лай берді…
