?арай ?ойылса, ?ал?анын б?гін болмаса ерте? Пугачевті? барлаушылары келетін т?с?а бекітті. Ереуілге шы??ан Пугачев жаса?тары Жайы? бойында?ы, Орынбордан бас?а бекіністерді т?гел ал?ан хабары естілді. «Жа?а патша?а баш??рт ауылдары да ?осылып жатыр екен!» деген «?зын ??ла?» б?кіл ?аза? даласын шарлап кетті.
… И?, орыс патшасына кеткен жерлері мен оны? сол жерлерге сал?ан ?алаларын алу?а б?л бір ы??айлы кез еді. Бекіністерінде шамалы ?ана гарнизондары бар орыс ?алаларыны?, к?п жыл?ы со?ыста ?бден шыны??ан Абылайды? атты ?скеріне т?теп беруі екіталай болатын. Оны? ?стіне б?л гарнизондарда?ы солдаттарды? ?здері де «?атын патша?а» деген наразылы?ын жасырмай, ашы? айта баста?ан. К?н сайын ?скер арасынан Пугачев жаса?тарына ?ашушылар да к?бейген.
Абылай, жоры??а шы?у алдында хан ке?есін ша?ырма? болды. Осы ке?есте ?зін ?ш ж?зді? атынан ?имылдау?а р??сат алуды басты м?селе етіп ?оюды ойла?ан.
Біра? хан шешімі к?рт ?згерді. О?ан себеп бол?ан Жайы? жа?асында бір т?ле?гітті? ?келген хаты еді. Б?л хатта Жайы? бойыны? бір топ батырлары Ар?а жігіттерін к?реске ша?ыр?ан. «Орыс бекіністерін тал?андап, жаса? боп ??ралып, Жайы? бойында?ы жа?а патша?а келіп ?осылы?дар — деген б?л хатта. — Жа?а патша орыс, ?аза?, баш??рт, татар басыбайлы ??л, хан т?ле?гіті демейді, б?рі?ді бірдей бостан етеді».
Хан н?керлері хатты таба алма?ан, біра? т?ле?гітті ?стап Абылай?а алып келген.
— Кімсі?? — деген хан оны? бетіне тесіле ?арап.
— Т?ле?гіт хан?а басын да иген жо?. Танау шеміршегі ж?лын?ан, ке? ма?дайына темірмен к?йдіріп бас?ан «?» деген ?ріп бар. Б?л «?ры» деген с?зді? белгісі. М?ндай та?ба т?ртіп б?з?ан, не ?ашуды ойла?ан т?т?ындар?а патшаны? кен шы?аратын орындарында салынатын.
— Танымай ?алды? ба мені, Абылай хан?!
Абылай?а т?ле?гіт даусы таныс секілді к?рінді.
— ?здерін ?здері батыр деп ата?ан алая?тарды? хаты ?айда?
— Батыр деген ат ?кесіні? д?улетімен бірге келмейді, жігіт адам ?ан майданда ерлік к?рсетіп ?зі алады! — деді т?ле?гіт кекете к?ліп.
Абылай жігітті енді таныды.
Б?л бая?ы жал?ыз к?з Ора?тан тара?ан ?ия? пен Т?я? ??лдарды? ?рпа?ы Науан ?станы? жал?ыз баласы Керей еді. Ол Б?генбайдан кейін де талай ?анды ?рыстар?а ?атыс?ан. Е?іреген ер бола т?рса да, а?ырында хандар?а еріп, адам баласы бірін-бірі аямай ?ыр?ан жоры?тардан ж?регі шайлы??ан. С?йтіп ол жыл?ы ба??ан ауылды? бостан жігіті боп отырып ?ал?ан. Біра? ?мірді? ?иянаты оны ?айтадан ?анды тартыс?а алып келген. Біра? б?л жол?ы тартыс ?згешелеу еді. К?ндерді? к?нінде уа?ытында хан?а деген гараж-?аражатын т?лей алмай, ол бір с?лтан?а бес байтал?а т?ле?гіттікке сатыл?ан-ды. Бір к?ні б?ны? жас?спірім ?ызын с?лтанны? зорлап жат?ан ?стінен шы?ып, оны ?анжарымен жарып ?лтірген. Абылай ісін ?арап, кісі ?лтіргені ?шін, патша ?кіметіні? ?олына берген. Ал патша соты к?міс шы?аратын жерге каторга?а айда?ан…
— И?, ?айдан ж?рсі?, жыл?ышы Керей! — деді Абылай, — ?зі? секілді кісі ?лтіргіштер барып ?осылып жат?ан жа?а «орыс патшасы» кім?
Керей тісін а?сита к?лді.
— Жай кісіні ?лтіру обал. Ал с?лтанды ?лтіру — сауап. Алла та?аланы? ?зі ондай к?н??ні? те? жартысын кешеді.
— Б?кіл к?н??ді кешу ?шін не істеу керек?
— Ханды ?лтіру керек! — деді Керей сабырлы ?нмен.
Та?ымына ?ыл б?рау сап ?ина?анмен, Керей Пугачев батырларыны? хатын кімге бергенін айтпады. Келесі к?ні оны асау ай?ырды? ??йры?ына байлап, азаптап ?лтірді. Сол к?ні т?нде хан т?ле?гіт аулыны? ж?з елу жігіті Пугачев ереуілшілеріне ?осылма? боп ?ашып кетті. Оларды? ішінде Керейді? ер жетіп ?ал?ан екі баласы да бар. Ерте?іне мы? жарым н?керімен ?аш?ындарды Абылайды? ?зі бір кішкентай ?зенні? жа?асында ?уып жетіп, алдына сап айдап ?айту?а ?оршай бергенінде, кенет г?рсілдеген мылты? дауысы шы?ты. Бірден он ша?ты н?кері о??а ?ш?ан Абылай амалсыз ?амысты сай?а барып ты?ылды. Жа?а салынып, жат?ан бекіністі? бір рота солдаты офицерлерін ?лтіріп, ?аза? жігіттерімен бірге Пугачев ?скеріне ?аш?анын хан артынан естіді.
Амал жо?, б?лар?а шегінуге тура келді. Абылай Ордасына ?айтып келгеннен кейін, орыс бекіністерімен шектесе отыр?ан ?арауыл руынан жоры??а ша?ырыл?ан жігіттерді? те? жартысы келмегенін білді. Ауыл билері мен а?са?алдары Абылай?а «кедей біткенні? б?рі орыс ереуілшілеріне ?осылып кетті» деп хабар берді. Осы к?ннен бастап хан т?ле?гіттерінен де к?ніне екі-?ш адам жо? болып отырды. Кешегі «к?пір» деп ?здері ?ор?ыт?ан орыс ?ара шекпендеріне ауыл жігіттеріні? еркімен барып ?осылып жат?анын к?рген с?лтандар енді з?ре-??ттары ?ашып сасайын деді. Ж?рт ?а?арынан ?оры??ан кейбіреулері орыс бекіністеріне ты?ылды…
Бір жеті бойы Абылай хан ордасынан шы?пай ?ойды. Бір н?керін Омбы генерал-губернаторына, екіншісін Орынбор?а шаптырды. ?ш жетіден кейін Абылай мен Н?ралы Тобыл ?зеніні? жа?асында?ы бір ша?ын бекіністе кездесті. Б?л м?жіліске Орынбор мен Омбыдан келген орыс офицерлері де ?атынасты.
Осы м?жілістен кейін Абылай мен Н?ралыны? жаса?тары б?кіл ?аза? даласын шарлап ?тті. Пугачев к?терілісшілеріне ?осылма? боп ?ашып бара жат?ан ?аза? жігіттері мен орыс солдаттарын лек-легімен ?стады. Оларды мойындарына ар?ан байлап с?йретіп, орыс бекіністеріндегі к?рі ?ылыш офицерлеріне апарып тапсырды. Жарты са?аттан кейін б?ларды? бастары кесіліп, «кімде-кім б?лікшілерге ?осыл?ысы келсе, осылай ?леді» деп бекініс ?абыр?аларына ?ойылды.
Абылай мен Н?ралы арнаулы жаса? шы?арып, к?теріліске ?осыл?ан ауылдарды шапты. Б?л жаса??а патша ?кіметіне адал ?ызмет істеп келе жат?ан ?аза? мырзалары мен орыс ?ландары бірігіп, ?аза?пен к?ршілес баш??рт ауылдарын да ботадай боздатты. Сонда то?сан ?штегі Б??ар жырау ашуланып, ?зіні?:
Абылай-ау, Абылай,
Момын?а келіп бек болды?…
деп басталатын ата?ты тол?ауын айтып еді.
?кпе?менен ?абынба,
?ті?менен жарылма,
Орыспенен со?ысып,
Басы?а м?нша к?терген
Ж?рты?а жаулы? са?ынба.
К?ні?де мендей жырлайтын
То?сан ?ште ?ария
Енді де са?ан табылмас
деп бітетін, орыс хал?ымен достасу?а ша?ыр?ан жыры б?кіл ?аза? еліне тарады. Б?л тол?ау?а ??ла? ?ой?ан жайлауда?ы жыл?ышы, к?зеттегі жауынгер енді ?аш?ын орыс солдаттарын ?стап беруді? орнына, Абылай н?керлеріне «ел арасын б?з?алы ж?рсі?дер» — деп, ?здеріне тап беруді шы?арды.
Ел арасында Абылай?а деген наразылы? туа бастады. Хан жаса?ына келіп ?осылудан г?рі, ?аза? жігіттері Жайы?ты? ар?ы бетіндегі Пугачевті? белгісіз батырларыны? ?ол астына ?ашты. Б?кіл ?аза? жерінде т?нде жан?ан оттар к?бейді. Ол отты ?оршай отыр?ан ереуілшіл жігіттерді? ?осылып сал?ан ?ндері жиі естіле бастады. Олар?а Пугачев к?терілісіні? хабарын жеткізгелі асы?а шап?ан салт аттыларды? д?бірі келіп ?ласты.
Сондай к?ндерді? бірінде Б??ар жырау Бурабай к?ліні? жа?асында «Абылай ала?ы» атан?ан жердегі хан Ордасына келді. Жырауды? Абылайды білгеніне жарты ?асырдан асып кеткен-ді. Жо??ар ?олына «Абылайлап» жеке шап?ан жас жігіт ?лі к?нге дейін жырауды? есінде. Жігіт а?асы болып ?алден Церенге т?т?ын?а т?скен Абылайды да жырау ?мыт?ан жо?. Бетіні? тамыры бір б?лк етпей, адам ?анын белшеден басып ж?рген б?гінгі Абылай да жырауды? к?з алдында. Осыны? б?рін білетін ж?зге келген жырау
