Szachownica Flamandzka

– Czyli ksiaze zamordowal go z zazdrosci?

Julia odparla wymijajaco:

– Tego nie powiedzialam. Ja tylko podsuwam pewne mozliwe rozwiazanie. – Pokazala sterte ksiazek, dokumentow i odbitek spietrzonych na stole. – Moze malarz chcial zwrocic uwage widzow na zbrodnie… Niewykluczone, ze to wlasnie sklonilo go do namalowania obrazu, chociaz mogl tez sporzadzic dzielo na zamowienie – wzruszyla ramionami. – Nigdy nie dowiemy sie tego z cala pewnoscia, ale jedno jest oczywiste: na tym obrazie znajduje sie klucz do zagadkowej smierci Rogera d'Arras. Dowodzi tego napis.

– Napis zamaskowany – uscislil Cesar.

– To tym bardziej przemawia za moja wersja.

– Zalozmy, ze malarz bal sie podac te informacje w sposob czytelny… – zaczela Menchu. – W pietnastym wieku tez trudno bylo oskarzac ludzi ot, tak sobie, wedlug wlasnego widzimisie.

Julia spojrzala na obraz.

– Moze van Huys przestraszyl sie, ze wylozyl kawe na lawe.

– Albo ktos pozniej – dodala Menchu.

– Nie. Tez o tym myslalam i oprocz badania w czarnym swietle zrobilam analize stratygraficzna, pobralam probke lancetem i zbadalam pod mikroskopem – wziela ze stolu jakas kartke. – Macie wyniki, warstwa po warstwie: podobrazie z debowej deski, cieniutki podklad z weglanu wapnia i kleju zwierzecego, biel olowiana i olej jako grunt, trzy warstwy bieli olowianej, cynober i czern sloniowa, biel olowiana i zywiczan miedzi, werniks i tak dalej. Wszystko ma identyczna charakterystyke: te same mieszanki, te same pigmenty. To van Huys osobiscie zakryl napis niedlugo po tym, jak go namalowal. Nie ma zadnej watpliwosci.

– Czyli?

– Pamietajac, ze nasze slabe poszlaki maja juz piecset lat, jestem sklonna zgodzic sie z Cesarem. Naprawde mozliwe, ze klucz do zagadki tkwi w samej partii szachow. Natomiast co do zbicia konika, to nawet nie przyszlo mi to do glowy… – Popatrzyla na antykwariusza. – A ty co o tym sadzisz?

Cesar oderwal sie od sciany, przysiadl na drugim koncu sofy, z dala od Menchu, pociagnal lyk ze szklanki i skrzyzowal nogi.

– To samo, co ty, kochanie. Uwazam, ze odwracajac nasza uwage od rycerza ku konikowi malarz chce nam przedstawic glowny trop… – Wychylil delikatnie reszte drinka i brzeczac kostkami lodu odstawil szklanke na pobliski stolik. – Skoro pyta, kto zbil konika, tym samym zmusza nas do zanalizowania partii… Ten zbzikowany van Huys, ktorego zaczynam podejrzewac o specyficzne poczucie humoru, zaprasza nas do gry w szachy.

Julii zaswiecily sie oczy.

– No to zagrajmy! – krzyknela, odwracajac sie do obrazu, na co antykwariusz zareagowal glebokim westchnieniem.

– Tez bym chcial. Ale to wykracza poza moje zdolnosci.

– Ej, Cesar, na pewno znasz sie na szachach.

– Paradne przypuszczenie, moja kochana… Widzialas, zebym kiedykolwiek gral?

– Nigdy. Ale kazdy ma o tym jakies pojecie.

– W tym przypadku chodzi o cos wiecej niz blade pojecie o ruchach figur szachowych… Zwrocilas uwage? Uklad na szachownicy jest bardzo skomplikowany. – Opadl plecami na sofe w teatralnym przygnebieniu. – Nawet mnie trapia pewne ograniczenia, moja mila. Nikt nie jest doskonaly.

Rozlegl sie dzwonek do drzwi.

– Alvaro – rzekla Julia i poszla otworzyc.

Ale nie byl to Alvaro. Wrocila z przyniesiona przez kuriera koperta. W srodku znajdowaly sie odbitki fotograficzne i spisana na maszynie chronologia.

– Patrzcie, postanowil nie przyjsc, ale przyslal nam to.

– Zawsze byl grubianinem – mruknal Cesar z pogarda. – Lajdak mogl przynajmniej zadzwonic i przeprosic. – Wzruszyl ramionami. – Chociaz w gruncie rzeczy wcale sie nie martwie… Coz nam wysyla ten nikczemnik?

– Odczep sie od niego – upomniala go Julia. – Wlozyl mase pracy w uporzadkowanie tych danych. I zaczela czytac na glos.

PIETER VAN HUYS I POSTACIE

PRZEDSTAWIONE NA OBRAZIE PARTIA SZACHOW.

BIOGRAFIA W UKLADZIE CHRONOLOGICZNYM:

1415 – Pieter van Huys przychodzi na swiat w Brugii we Flandrii (dzisiejsza Belgia).

1431 – na zamku Bellesang w Ostenburgu przychodzi na swiat Roger d'Arras. jego ojciec, Fulk d'Arras, jest wasalem krola Francji, spokrewnionym z panujaca dynastia Walezjuszy. Jego matka, ktorej imie sie nie zachowalo, nalezy do ksiazecej rodziny ostenburskiej Altenhoffenow.

1435 – Burgundia i Ostenburg zrywaja wiez lenna z Francja. Na swiat przychodzi Ferdynand Altenhoffen, przyszly ksiaze Ostenburga.

1437 – Roger d'Arras wychowuje sie na dworze ostenburskim jako towarzysz zabaw i nauk przyszlego ksiecia Ferdynanda. Ukonczywszy szesnascie lat udaje sie z ojcem Fulkiem d'Arras na wojne, jaka Karol VII francuski prowadzi z Anglia.

1441 – przychodzi na swiat Beatrycze, bratanica Filipa Dobrego, ksiecia Burgundii.

1442 – przypuszczalnie w tym czasie Pieter van Huys tworzy pierwsze obrazy. Poznal juz wowczas w Brugii braci van Eyckow, a w Tournai Roberta Campina, swoich mistrzow. Nie zachowala sie zadna jego praca z tego okresu, dopiero…

1448 – van Huys maluje Portret zlotnika Wilhelma Walhuusa.

1449 – Roger d'Arras odznacza sie podczas odbijania Normandii i Gujenny z rak Anglikow.

1450 – Roger d'Arras walczy w bitwie pod Formigny.

1452 – van Huys maluje Rodzine Lucasa Bremera (jego najlepsze znane dzielo).

1453 – Roger d'Arras walczy w bitwie pod Castillon. W tym samym roku w Norymberdze ukazuje sie jego Poemat o rozy i rycerzu (jeden egzemplarz znajduje sie w Bibliotece Paryskiej).

1455 – van Huys maluje Madonne w kaplicy (niedatowana, ale specjalisci oceniaja, ze powstala wlasnie w tym czasie).

1457- umiera Wilhelm Altenhoffen, ksiaze Ostenburga. Sukcesje obejmuje jego syn Ferdynand, ktory wlasnie skonczyl dwadziescia dwa lata. Niemal zaraz po wstapieniu na tron posyla po Rogera d'Arras. Ten zapewne przebywa na dworze francuskim, zwiazany przysiega na wiernosc Karolowi VII.

1457 – van Huys maluje Wekslarza z Leuven,

1458 – van Huys maluje Portet kupca Mathlasa Conziniego i jego zony.

1461 – smierc Karola VII, krola Francji. Przypuszczalnie uwolniony od przysiegi na wiernosc wobec monarchy, Roger d'Arras wraca do Ostenburga. Mniej wiecej w tym samym czasie van Huys konczy Oltarz w Antwerpii i osiada na dworze ostenburskim.

1462 – van Huys maluje Rycerza i diabla. Reprodukcje fotograficzne oryginalu (Rijksmuseum, Amsterdam) pozwalaja zaryzykowac twierdzenie, ze rycerzem, ktory pozowal do tego portretu, byt Roger d'Arras, chociaz podobienstwo miedzy ta postacia a jednym z bohaterow Partii szachow nie jest uderzajace.

1463 – oficjalne zareczyny Ferdynanda Ostenburskiego z Beatrycze Burgundzka. W poselstwie na dwor burgundzki znajduje sie Roger d'Arras, a takze Pieter van Huys, wyslany, zeby sporzadzic portret Beatrycze, ktory maluje tego samego roku. (Portret, wymieniany w wykazie dobroczyncow i w inwentarzu z 1474 roku, nie zachowal sie do naszych dni).