ўжо вясну. Завязу ёй новае палiто. Шарсцяное, чырвонага колеру.
- Апошнi крык моды, - сказаў я.
Роза заззяла.
- Ты - джэнтльмен, Робi.
- Каб ты толькi не памылiлася, - сказаў я. - Давай вып'ем разам. Анiсаўкi, цi што?
Яна згодна кiўнула. Мы чокнулiся.
- Скажы, Роза, як ты адносiшся да кахання? - спытаў я. - Ты ж разбiраешся ў гэтай справе.
Яна гучна зарагатала.
- Кiнь ты, - сказала яна. - Каханне! Ах, мой Артур... калi я думаю пра нягоднiка, я i цяпер адчуваю слабасць у каленках. Я табе скажу, Робi, сур'ёзна: жыццё чалавека занадта доўгае для кахання. Проста занадта доўгае. Гэта мне даказаў мой Артур, калi змыўся. I гэта так. Каханне - гэта цудоўна. Але бывае, аднаму здаецца, што яно зацягнулася. А другi сядзiць i ўпарта чакае. Чакае, як вар'ят.
- Зразумела, - сказаў я. - Але ж i без кахання ты як нябожчык на адпачынку.
- Бяры прыклад з мяне, - адказала Роза. - Нажывi дзiця. У цябе будзе каго любiць, i ты супакоiшся.
- Разумна, - сказаў я. - Толькi гэтага мне i не хапала.
Роза задумлiва захiтала галавой.
- Якой лупцоўкi я паспытала ад свайго Артура... i ўсё роўна, калi б ён зараз увайшоў... капялюш на патылiцы... Дарагi мой! Толькi ад думкi пра яго я дрыжу ўся.
- Вып'ем за здароўе Артура! - сказаў я.
Роза засмяялася.
- Няхай жыве блядун! Будзь здароў!
Мы выпiлi.
- Да пабачэння, Роза. Жадаю поспеху ўвечары.
- Дзякуй! Да пабачэння, Робi!
Стукнулi дзверы ў калiдоры.
- Прывiтанне, - сказала Патрыцыя Хольман. - Так глыбока задумаўся?
- Ды не. Але... як пажываеце? Паправiлiся? А што балела?
- А-а, нiчога асаблiвага. Прастудзiлася, паднялася тэмпература.
Яна не выглядала хворай i зняможанай. Наадварот, яе вочы, здавалася, яшчэ нiколi не былi такiя вялiкiя i ззяючыя. Твар крыху расчырванеўся, а рухi былi плаўныя, як у маладога прыгожага звярка.
- У вас цудоўны выгляд, - сказаў я. - Зусiм здаровы! Мы можам зрабiць процьму цiкавых спраў.
- Гэта было б выдатна, - адказала яна. - Але не сёння. Сёння я не магу.
Я ўтаропiўся на яе, не разумеючы.
- Вы не можаце?
Яна адмоўна пахiтала галавой.
- На жаль, не магу.
Я ўсё яшчэ не разумеў. Мне здалося, што ёй не падабаецца мая каморка i таму яна вырашыла павячэраць у iншым месцы.
- Я ўжо тэлефанавала вам, - сказала яна, - каб вы дарма не прыходзiлi. Але вас ужо не было.
Нарэшце я зразумеў.
- Вы сапраўды не можаце? На ўвесь вечар? - спытаў я.
- Сёння не магу. Мне трэба пайсцi ў iншае месца. На жаль, я даведалася пра гэта толькi паўгадзiны назад.
- I нельга перанесцi?
- Не, нiяк. - Яна ўсмiхнулася. - Нешта накшталт дзелавога спаткання.
Мяне нiбы абухом аглушылi. Я разлiчваў на ўсё, толькi не на гэта. Я не верыў нiводнаму яе слову. Дзелавое спатканне - яна не была падобна да 'дзелавой'! Магчыма, гэта толькi адгаворка. Нават напэўна. Якiя дзелавыя перагаворы вядуцца ўвечары? Такiя справы робяцца зранку. I пра iх не даведваюцца за паўгадзiны. Яна проста не хацела, i ўсё!
Я быў пакрыўджаны, як малое дзiця. Толькi цяпер я ўсвядомiў сабе, з якой радасцю я чакаў вечара. Я злаваўся на сябе, што так пакрыўдзiўся, але не хацеў, каб яна заўважыла гэта.
- Ну добра, - сказаў я. - Нiчога не зробiш. Да пабачэння.
Яна пранiклiва зiрнула на мяне.
- Я не спяшаюся. Я дамовiлася на дзевяць. Мы можам яшчэ прагуляцца. Цэлы тыдзень я не была на свежым паветры.
- Добра, - сказаў я з пачуццём нязгоды. Я раптам адчуў сябе змораным i спустошаным.
Мы пайшлi па вулiцы. Вечар праяснiўся, памiж дахамi мiгцелi зоркi. Мы праходзiлi мiма садка, дзе ў ценi было некалькi кустарнiкаў. Патрыцыя Хольман спынiлася.
- Бэз, - сказала яна. - Пахне бэзам. Але ж не можа быць, яшчэ не пара.
- Я не адчуваю нiякага паху, - адказаў я.
- Няўжо?
Яна перагнулася праз агароджу.
- Гэта 'дафна iндзiка', шаноўная панi, - пачуўся грубы голас са змроку.
У садзе, прыхiлiўшыся да дрэва, стаяў садоўнiк у шапцы з латуннай бляхай. Ён падышоў, крыху хiстаючыся. З кiшэнi паблiсквала рыльца бутэлькi.
- Мы сёння пасадзiлi яе, - заявiў ён i зрабiў магутны глыток. - Вось яна i пахне.
- Вялiкi дзякуй, - сказала Патрыцыя Хольман i павярнулася да мяне. - I цяпер не адчуваеце?
- Цяпер пачуў, - адказаў я з неахвотай. - Пах добрай старой хлебнай гарэлкi.
- Адгадаў! - Чалавек у цянi па-маладзецку адрыгнуў.
Я выдатна адчуваў саладжавы водар - пах, якi плыў у мяккiм змроку. Але прызнавацца ў тым мне не хацелася нiзашто на свеце. Дзяўчына засмяялася i пацягнулася.
- Як цудоўна - пасля працяглага палону ў пакоi! Вельмi шкада, што мне трэба iсцi. Гэты Бiндзiнг заўсёды ў спешцы, заўсёды ў апошнi момант... ён сапраўды мог бы адкласцi справу на заўтра.
- Бiндзiнг? - спытаў я. - Вы дамовiлiся з Бiндзiнгам?
Яна кiўнула.
- З Бiндзiнгам i яшчэ з некiм. З гэтым некiм усё i звязана. Важная справа. Можаце зразумець?
- Не, - адказаў я. - Гэтага я зразумець не магу.
Яна засмяялася, працягваючы гаварыць. Але я не слухаў. Бiндзiнг - гэта прозвiшча было для мяне як гром з яснага неба. Я не думаў пра тое, што яго яна ведае даўней, чым мяне, я толькi бачыў яго агромнiсты блiскучы 'б'юiк', дарагi касцюм i кашалёк. Мая бедная, адважная, упрыгожаная каморка! Што я ўявiў сабе! Лямпа ад Хасэ, крэслы ад Залеўскi! Дзяўчына ўвогуле была мне не пара! Хто я такi? Пешаход, якi пазычыў аднойчы 'кадзiлак', варты жалю п'янiца, больш нiчога! Такiх процьма на кожным рагу! Я ўжо бачыў, як швейцар у 'Лазе' аддае чэсць Бiндзiнгу, я бачыў светлыя, цёплыя, дагледжаныя пакоi, дым цыгарэт i элегантных мужчын, я чуў музыку i смех з мяне. Назад, хутчэй назад! Прадчуванне, надзея... чаго яны вартыя? Неразумна было на штосьцi разлiчваць. Толькi назад!
- Калi хочаце, мы можам сустрэцца заўтра ўвечары, - сказала Патрыцыя Хольман.
- Заўтра ў мяне не будзе часу, - адказаў я.
- Альбо паслязаўтра, цi ў любы дзень тыдня. У наступныя днi я вольная.
- Цяжка абяцаць, - сказаў я. - Мы сёння атрымалi заказ, вiдаць, прыйдзецца працаваць увесь тыдзень да позняй ночы.
Я хлусiў, але iнакш не мог. Раптам я адчуў у сабе незвычайную злосць i ганьбу.
Мы перайшлi плошчу i пайшлi па вулiцы каля могiлак. Я ўбачыў Розу, якая iшла ад 'Iнтэрнацыяналя'. Яе высокiя боты блiшчалi. Я мог бы звярнуць некуды ўбок i пры звычайных абставiнах так i зрабiў бы. Але цяпер я пайшоў ёй насустрач. Роза глядзела мiма мяне, быццам мы незнаёмыя. Гэта зразумела. Нiводная з гэтых дзяўчат не пазнае цябе на вулiцы, калi ты не адзiн.
- Прывiтанне, Роза, - сказаў я.
Яна спачатку разгублена глянула на мяне, потым на Патрыцыю, потым паспешлiва кiўнула галавой i ў неўразуменнi пайшла далей. Праз некалькi крокаў iшла Фрыцы, памахваючы сумачкай. Чырвоныя вусны гарэлi, сцёгны вiхлялiся. Яна абыякава зiрнула праз мяне, як праз шкляную шыбiну.
- Дзень добры, Фрыцы, - сказаў я.
