dotykaly juz niemal biurka, a na wyciagnietych szyjach wystepowaly nabrzmiale, sine zyly, generator przelaczano na czestotliwosc osmiu hercow. Wszyscy momentalnie zasypiali.
Kraftstudt dbal o wypoczynek psychiczny swych niewolnikow!
Pewnego razu, gdy obserwowalem ten wstrzasajacy widok szalenstwa matematycznego, bylem swiadkiem, jak jeden z obliczeniowcow nie wytrzymal… Nagle przestal pisac, jakos dziwnie odwrocil sie w strone pracujacego goraczkowo sasiada i przez kilka chwil patrzyl bezmyslnie przed siebie, jakby usilujac cos sobie przypomniec. Zdawac sie moglo, ze zapomnial o czyms bardzo istotnym i koniecznym dla dalszego rozwiazania zadania.
Potem zawyl straszliwie gardlowym glosem i zaczal szarpac na sobie ubranie. Gdy byl juz calkiem nagi, jal rwac zebami cialo na rekach, gryzl palce, darl skore na piersi, bil glowa o kant biurka… Potem stracil przytomnosc i upadl na podloge.
Pozostali matematycy nie zwracali na niego najmniejszej nawet uwagi, w dalszym ciagu skrzypiac goraczkowo olowkami.
I wtedy porwala mnie taka wscieklosc, ze zaczalem walic kulakiem w zamkniete drzwi. Mialem ochote krzyknac tym nieszczesnikom, zeby porzucili swoja prace, wyrwali sie z tego przekletego pomieszczenia, podniesli bunt i unicestwili swoich oprawcow.
— Czy warto tak sie denerwowac, panie Rauch? — uslyszalem obok siebie czyjs spokojny glos. To byl Bolz.
— Wy, kaci! Co wyrabiacie z ludzmi! Jakim prawem pastwicie sie tak nad nimi?
Usmiechnal sie swym uprzejmym, inteligentnym usmiechem i rzekl:
— Pamieta pan mit o Odysie? Bogowie zaproponowali mu, by dokonal wyboru — albo zycie dlugie i spokojne, albo krotkie, ale burzliwe. Wybral to drugie. Ci ludzie takze.
— Oni nie dokonywali zadnego wyboru. To wy za pomoca waszego generatora impulsowego zmuszacie ich, by trwonili zycie i zdazali bezwiednie do wlasnego samounicestwienia w imie waszych korzysci!
Bolz rozesmial sie.
— A czy nie slyszal pan od nich samych, ze sa szczesliwi? Oni rzeczywiscie czuja sie szczesliwi. Prosze spojrzec, z jakim zapamietaniem pracuja. Czyz szczescia nie osiaga sie poprzez prace tworcza?
— Pana rozumowanie jest obrzydliwe. Wiadomo przeciez wszystkim, ze istnieje jakies naturalne tempo zycia czlowieka i wszystkie proby, zmierzajace do przyspieszenia go — sa zbrodnia.
Bolz znow sie rozesmial.
— Mysli pan nielogicznie, profesorze. Dawniej ludzie chodzili piechota i jezdzili na koniach. Teraz lataja samolotami odrzutowymi. Dawniej wiadomosci przekazywano z ust do ust, od czlowieka do czlowieka, i calymi latami wedrowaly one przez swiat, a dzisiaj ludzie natychmiast dowiaduja sie o wszystkim przez radio i telefon. To sa przyklady, jak wspolczesna cywilizacja wzmaga tempo zycia. I pan nie uwaza tego za zbrodnie. A kino, a prasa, a setki udogodnien, nienaturalnych przyjemnosci i rozkoszy — czyz to tez nie wzmaga tempa zycia?
Dlaczego wiec sztuczne przyspieszenie funkcji organizmu zywego uwaza pan za zbrodnie? Jestem przekonany, ze ludzie ci, zyjacy w sposob naturalny, nie zrobiliby nawet jednej milionowej tego, co robia obecnie. A sensem zycia w ogole jest, jak wiadomo, praca tworcza. Sam pan sie przekona o tym, gdy przylaczy sie pan do nich. Wkrotce i pan zrozumie, na czym polegaja radosc i szczescie! Juz za dwa dni. Przygotowuja dla pana specjalny pokoj. Bedzie tam pan pracowal sam, poniewaz, prosze wybaczyc, rozni sie pan nieco od normalnych ludzi.
Bolz poklepal mnie familiarnie po ramieniu i pozostawil samego, pograzonego w rozmyslaniach nad jego nieludzka filozofia.
Zgodnie z danymi „spektrum” zaczeto mnie „wychowywac”, stosujac czestotliwosc, ktora powodowala takie poczucie sily woli, ze moglem zdobyc sie na kazdy, nawet najbardziej szalenczy czyn. Dlatego tez nie bylo mi trudno zdobyc sie na bohaterstwo tego rodzaju, jak symulowanie utraty woli. Kleczalem bezmyslnie i powtarzalem tepo za glosem z megafonu modlitewne brednie, slawiace Kraftstudta. Oprocz modlitwy wpajano we mnie, jako nowicjusza, niektore prawdy z zakresu neuro-
cybernetyki. Sens owej niedorzecznej nauki polegal na tym, ze mialem zapamietac, jakim czestotliwosciom impulsow odpowiadaja te lub inne uczucia ludzkie. W moich planach na przyszlosc decydujace znaczenie miala czestotliwosc, ktora pobudza dyspozycje matematyczne, jak rowniez inna, ktora, na moje szczescie, byla bliska granicy dziewiecdziesieciu trzech hercow. „Wychowywanie” trwalo tydzien, a kiedy wydalo sie, ze jestem juz dosyc ulegly, posadzono mnie do roboty. Pierwsze zadanie, ktore otrzymalem do rozwiazania, polegalo na analizie mozliwosci stracania w powietrzu w czasie lotu rakiet miedzykontynentalnych.
Calosci obliczen dokonalem w ciagu dwoch godzin. Wynik nie byl pocieszajacy dla tych, ktorzy wierzyli w skutecznosc dzialania artylerii przeciwrakietowej — okazalo sie bowiem, ze stracenie rakiety miedzykontynentalnej jest niemozliwe.
Nastepne zadanie mialo takze charakter wojskowy, dotyczylo pomiarow natezenia wiazek neutronow, potrzebnych do wywolania wybuchu bomb atomowych przeciwnika. Tutaj odpowiedz wypadla takze niepomyslnie.
Dzialo neutronowe musialoby wazyc kilka tysiecy ton. Nie ma mowy, zeby mozna bylo zblizyc sie z nim do magazynow bomb atomowych przeciwnika!
Zadania te rozwiazywalem rzeczywiscie z wielka rozkosza i z pozoru wygladalem na tak samo opetanego praca, jak i pozostali obliczeniowcy.
Ale generator, zamiast uczynic ze mnie istote bezwolna, przeciwnie, wszczepil we mnie moc ducha i pelnie radosnego podniecenia. Wspaniale uczucie odwagi i pewnosci siebie nie opuszczalo mnie nawet w przerwach, przeznaczonych na odpoczynek. Udawalem, ze spie, a w skrytosci ducha obmyslalem wlasne plany odwetu.
Gdy skonczylem zadanie, opracowywane dla Ministerstwa Wojny, zaczalem w myslach (zeby nikt o tym nie wiedzial) rozwiazywac najwazniejsze dla mnie zadanie matematyczne — jak rozsadzic od wewnatrz osrodek obliczeniowy Kraftstudta. „Rozsadzic” — to oczywiscie wyrazenie metaforyczne. Nie mialem przeciez ani dynamitu, ani trotylu, ani zadnej mozliwosci dostania go tu, w murach „przybytku medrcow”. Obmyslilem cos calkiem innego.
Jesli generator impulsow Pfaffa moze wywolywac u czlowieka wszelkie uczucia i stany emocji, dlaczego wiec nie posluzyc sie nim, by zaszczepic w swiadomosci nieszczesliwych ofiar neofaszystow uczucie sprawiedliwego gniewu i buntu. Gdyby sie to powiodlo, ludzie ci potrafiliby sami wystapic we wlasnej obronie i rozprawic sie z banda ultranowoczesnych zbrodniarzy. Ale jak to uczynic? Jak zmienic czestotliwosc, pobudzajaca dyspozycje matematyczne, na czestotliwosc wzbudzajaca w czlowieku uczucie nienawisci, gniewu, wzburzenia?
Praca generatora kierowal jego tworca, podstarzaly doktor Pfaff.
Widzialem tego starca owego dnia, gdy zdejmowano mi spektrum ukladu nerwowego. Prawdopodobnie byl to inzynier o jakichs sklonnosciach do sadyzmu, rozkoszujacy sie tak piekielnie wypaczonym tworem wlasnego intelektu. Pastwienie sie nad godnoscia czlowieka stalo sie celem jego mysli inzynieryjnej. Nie moglem sie wiec spodziewac jakiejkolwiek pomocy ze strony Pfaffa. W swoich zamierzeniach nie bralem go wcale pod uwage. Generator powinien zaczac pracowac w przedziale potrzebnej mi czestotliwosci bez jego pomocy i wbrew jego checiom!
Kiedy wlasnie rozwiazalem to najtrudniejsze dla mnie zadanie, przekonalem sie raz jeszcze, jak wspaniala nauka jest fizyka teoretyczna!
Poslugujac sie wzorami i rownaniami zdolna jest ona nie tylko przepowiadac przebieg rozlicznych zjawisk fizycznych w przyrodzie, lecz takze pozwala ratowac zycie ludzi.
Generator impulsowy doktora Pfaffa, bez wzgledu na jego schemat, jest obliczony faktycznie na wytwarzanie energii elektrycznej okreslonej mocy. Wiadomo, ze jezeli generator impulsowy zostanie przeciazony, to znaczy, jesli pobierac od niego moc wieksza niz zaprojektowana, to czestotliwosc jego poczatkowo powoli, pozniej zas gwaltownie spada. To znaczy, ze w wypadku gdy zostanie podlaczone do niego dodatkowe obciazenie w postaci oporu omowego, mozna spowodowac jego prace nie w przedziale czestotliwosci, jaka wskazuja przyrzady, lecz w przedziale czestotliwosci o wiele nizszej.
Dyspozycje matematyczne pracownikow osrodka obliczeniowego Kraftstudta byly eksploatowane w przedziale dziewiecdziesieciu trzech hercow. Uczucie gniewu i wzburzenia powstaje u ludzi przy dzialaniu pola zmiennego o czestotliwosci osiemdziesieciu pieciu hercow! Aby dokonac tego, nalezy obliczyc wartosc obciazenia dodatkowego dla generatora.
