?ара?шыдай а?дып ж?ріп жал?ыз ж?рген кезінде ?лтіруі керек. Жо?, ?обыланды батыр ондай ?ара?шы емес. ?лсе де, ?лтірсе де ?ан майданда жаумен бетпе-бет келеді».
?ара ?ыпша? жолбарысыны? намыстанып ?ал?анын хан да сезді. Енді ол б?йыра с?йледі.
— Ашы? ай?ас ел арасын б?лдіреді. Ар?ын, ?ыпша?ты? тату бол?аны ж?н. Екі батырды? о?аша ай?асында кімні? дауы бар? Ж?збе-ж?з ай?аста к?ші жетпей ?аза бол?ан ерді? ??нын ешкім жо?тамайды. Б?л ата-бабамызды? ескі салты.
Хан с?зіні? жаны бар екенін ?обыланды батыр енді а??арды. ?рине, ол А?жолды о?ашада кездессе сал?ан жерден ?лтіреді. Ж?ректі жегідей жеп бара жат?ан к?йік тек соны ?ана арман етеді.
?обыланды батыр басын т?мен иді де:
— ??п, та?сыр, ендігісін а? білекті? к?ші, а? найзаны? ?шы шешсін! — деп хан сарайынан шы?ып кетті.
?біл?айыр та?ы да ой?а шомды. «?рине, Ж?нібек пен Керей А?жолды? ??нын с?рап хан ордасына т?неді. Міне, сол кезде жекпе-жекте ?лген батырды? дауы ар?ылы елге б?лік салайын деп ж?рсі?дер деп, біржолата к?здерін ??ртып жіберу керек. С?йтсем мен тобыр к?зінде Д?шті ?ыпша? бірлігін ойла?ан хан боп ?алам. Ал тобыр солай т?сінсе ?ос с?лтанны? ?лімдері де елеусіз ?теді». Сол к?ні ол ?зіні? Орда к?зет ?скеріні? ба?адуры Найман ?ара Оспанды ша?ырып алды. О?ан ерте?нен бастап Орда-Базарда?ы хан ?скерін ?рыс?а дайын ?стауын б?йырды. Со??ы кезде Ж?нібек пен Керей жа?ына іш тарта баста?ан Найман ба?адуры хан б?йры?ын Ж?нібек с?лтан?а жеткізді. Кенет секем ал?ан с?лтан ?з жігіттеріне аттарын белдеуде, найзаларын боса?ада ?стау- ды ескертті.
Д?л осы кезде А?жол би жанында ?ш а?шы серігі бар, ?аршы?а салма? боп ?аза?ты? к?не м?дениетіні? кіндігі бол?ан ?арт Ар?ынаты тауларыны? б?ктеріндегі бір кезде Бара? хан Ордасы т?р?ан Бара?к?л ма?ына саяхат?а шы??ан. Жаз бойы ??сбектері той-думанда ж?ріп, т??ырларында ?за? отырып ?ал?ан ?анды бала?, ?ызыл к?з ?аршы?алар а?шыларды? ?бден айызын ?андыр?ан. ?ырды? шо?тай ?ызыл т?лкілері мен ?ара ?ылшы?ты ?арса?тарын ?иядан іліп, А?жол би мен серіктеріні? к??ілін к?л-к?сір аш?ан. ?аршы?а салу ?ызы?ына м?лдем бат?ан саятшыларды? ауылдан шы??андарына бір аптадан асып кеткен. Осы кезде олар?а Ж?нібек с?лтаннан «Хан Ордасы ?азір ?й?ы-т?й?ы ?обалжуда. Аз адаммен а?да ж?ріп ??ыпсыз боп бір ?ырсы??а ?шырап ?алмасын, тезірек Орда?а ?айтсын» деген шабарман келген. Заты сабырлы Ж?нібек с?лтанны? бос?а мазасызданба?анын А?жол би бірден сезіп, сол с?тте-а? ауылдарына бет б?р?ан. Біра? б?лар ойла?ан кездерінде Орда-Базар?а жете алма?ан. ?лытаудан бері асып, к?нгей беттегі тал т?бекті ??ла су Жан?абыл ?зеніні? бойында?ы «Орда тіккен» деп аталатын, бір кезде Жошы ауылы ?он?ан жерде ат шалдырып жат?андарында, ?асында он жасауылы бар, К?ксе?гірін ойна?татып ?обыланды батыр ?стеріне сау ете ?ал?ан. Т?сі суы?, кигені кереге к?з сауыт. К?н с?улесімен ша?ылысады. Жуанды?ы білектей, т?біріне ж?мыры?тай ?ор?асын ??й?ан, ?лкендігі баланы? басындай, зілдей ?айы? шо?парын ?йіріп, к?к орай шал?ында бір жамбастап жат?ан А?жол биді к?ргеннен-а? а?ыр?ан:
— ?атын болмаса? шы? ?азір, ?лер жері? осы! — деген.
— Батыр-ау ??ба жонда б?ны?ыз не? Жекпе-жекке шы?ар болса?ыз ?алы? ел бар емес пе? — деген А?жол биді? ?ара м?ртты жас серігіне:
— ?й, мына ?ара шо?парым е? алдымен ?зі?е тимесін десе?, былай т?р! — деп зекіген.
?обыланды батырды? ?шпенділігі тым тере?де екенін білетін А?жол би онымен с?з таластырып ?уре болма?ан. «??дайды? жаз?аны осы болса оны да к?рейін» деп шідерімен оттап ж?рген А?жанбасын алдыр?ан. Шарт киініп, б?тен ?арулары болма?анды?тан т?лкі, ?ас?ыр со?у?а деген ?айы? сойылын ?стап атына мінген. Сол-а? екен долы мінезді ?обыланды К?ксе?гірге ?амшыны басып жіберіп ?арсы шап?ан. А?жол атын тебініп ?лгіргенше сала ??лаш кеуделі К??се?гір ар?ырап жетіп келген. А?жол сойылын да ж?ндеп сілтей алмай ?алды. Нардай биік т?лпарды? ?стіне ?арай со??ан сойылы сауыт киген ?обыландыны? тек б?йір т?сынан барып тиді. ?ара ?ыпша? батыры т?лпарыны? ?ар?ынын то?татпастан А?жанбасты кеудесімен ?а?тыра ыр?ытып б?зау бас ?ара шо?пармен ?зінен с?л т?мендеу А?жол биді д?л т?бесінен ?ос ?олдап ?рды. А?жол биі т?бінен кескен теректей дізерлей ?ал?ан А?жанбасыны? ?стінен к?рс етіп ??лап т?сті. Дулы?асыз т?лкі тыма? киген, мылжа-мылжа бол?ан т?ртба? денесі анандай жерге дейін домалап кетті.
?обыланды батыр б?рылып артына ?ара?ан жо?, н?керлерін со?ынан ертіп, К?ксе?гірді ойна?тат?ан бойы, іп-лезде к?зден ?айып болды.
Ойлама?ан о?и?адан шошып кеткен А?жол серіктері дереу ?алы? Ар?ын?а ат шаптырды. Бас с?йегі к?л-тал?ан боп, миы ?р жерге шашырап жат?ан аяулы биді? нардай денесін алдарына ??геріп Орда-Базар?а ?арай беттеді.
?біл?айыр б?л кезде хан сарайында Ба?ты-?ожа у?зірмен о?аша отыр?ан.
У?зір хан тапсырмасыны? орындалып ?ал?аны жайында ??гіме шертуде.
С?йіншік с?лтан ту?ан шешесіні? ?ылы?ын ал?аш?ы естігенде сенбеген-мыс… Сен мені? анама ?ара жауып отырсы?, жарып ?лтірем деп ?анжарын ала ?мтыл- ?ан-мыс. Біра? б?л о?и?аны «хан ?ке? де біледі. Сен айтпа?ан ?кімді ?ке? айтады» дегеннен кейін барып то?та?ан-мыс.
Шы??ысханны? тас ж?рек т??ымы емес пе, а?ыры к?н?лі анасын ?лім жазасына кесуге к?нген…
З?лым у?зір б?л жерде, біраз жа?дайды жасырып ?ал?ан. Ол С?йіншік с?лтанмен ??гімесін б?тен т?рде баста?ан. Ханны? ?зге балаларындай емес, б?л с?лтан Ба?ты-?ожа у?зірге жа?ын ж?ретін. У?зір оны о?аша ша?ырып ойында?ысын айта алмай ?за? отыр?ан.
Хан у?зіріні? к?мейінде бір ?те к?рделі с?зді? ты?ылып т?р?анын сезген бала жігіт:
— С?йле, Ба?ты-?ожа у?зір, — деген. — Бай?ауымша айта алмай отыр?ан бір ??пия сыры? бар секілді.
— Оны? рас еді.
— Егер ??пия сыр ма?ан арнал?ан болса, екі ??ла?ым сенде.
— Тек ?зі?е ?ана арнал?ан. Тек сені? болаша?ы?а керекті сыр…
Тумай жатып Хан Ордасыны? ?зара ?анды таластарына ?бден ?аны? С?йіншік: «Мені? басыма ?ауіп туып ?ал?ан екен» деп шошып кетті. С?лтанны? б?л жа?дайын сезген ?у у?зір:
— Б?ркіт балапаны жаратыл?анда ?ыран болам деп жаратылады. Хан баласы ту?анда хан болу ?шін туады. Сені? ?ке? ?біл?айыр он жетісінде б?кіл Д?шті ?ыпша?ты биледі. Ал одан ту?ан сен, ?лі жор?а мініп алтыба?ан тебуден аса алмай ж?рсі?. Дер кезінде ?абырша?ын жарып жары? д?ние к?рмеген балапан т?ншы?ып ?леді, дер кезінде алтын та??а отыра алма?ан хан ?лы, хан та?ын арман етер кеселге айналады. О да ?лгенмен те?…
«Хан та?ы» деген с?зді естігеннен-а? С?йіншікті? екі к?зі оттай жайнап сала берді. У?зір бала жігітті? е? осал жерінен ?ста?анын сезді, енді ол бір тере? ой?а шомып кеткендей ?за? уа?ыт ?ндемей ?алды. У?зір с?зі жанына жа?а баста?ан С?йіншік шыдай алмай:
— Хан та?ынан д?метер менен де б?тен а?а-інілерім бар ?ой, — деді бірден ?зіні? ?аупін ашып, — олар да хан баласы.
— ?ара ?аза? баласы — ?кесіні? баласы. Хан та?ыны? баласы — ?кесіні? ажалы. ?йткені та? біреу, отырамын деушілер к?п.
— Хан ?кеміз ?лі елуге жеткен жо? ?ой…
— Хан жасы — баласыны? жасымен байланысты. Баласы ?зін н?ресте санаса — хан жас болады. Баласы ер жеттім десе — хан ?арт?а айналады.
С?йіншік т?ксие ?ал?ан.
— Сонда сен…
У?зір а?ырын жымиып к?лген.
— Шыдай т?р, ел билегі? келсе, алдымен ?зі?ді ?зі? билей біл, — деген ол. — Мен сені ?ке?е ?арсы сал?алы отыр?ам жо?. ?ылшылда?ан жас ай?ыр кезі келгенде к?рі-??рта?ды ?йірінен ?зі ?уады. Хан иемізге ?аншалы? жаны? ашитынын кезінде к?рсетерсі?. Ал ?азір айтарым: м?баракті ?біл?айыр хан ауру жан. Б?гін болмаса ерте?, ерте? болмаса б?рсіг?ні, оны? т?сек тартып жатып ?алуы ?ажап емес. ??дай ?зі бергенін ?зі алады. Б??ан тірі пенде араша т?се алмайды. ?біл?айыр ханны? тек сырты ?ана сау, іші к?йе т?скен кигіздей ш?ры?-ш?ры?. ??дай та?ала ?ымбатты хан иеме мы? жыл тіршілік берсін. Ал алда-жалда… — у?зір ?инал?андай т?мен ?арады, — жаман айтпай жа?сы жо?, егер хан ием олай-былай бола ?алса, бір та??а он ие бар, ?айсы? отырасы? мен соны айтайын деп едім.
С?йіншік адуынды хан ?кесіні? к?зі тірі екенін тіпті ?мытып кетті. ?лі ?зі отырып к?рмеген алтын та?ты? буы к?ні б?рын ж?регін тулата бастады. Ол енді ?обалжи, тол?и с?йледі.
