Оспан-?ожа ?зімен ?шінші буын болып, б?кіл д?ниені тітіренткен сайып?ыран К?реханны? Самар?ант сарайында?ы д?йекші ?ызметін ат?арып келген. Біра? жетім баланы ?анша асыраса? да, ?з ?ке-шешесін жо?тайды. Самар?ант Ордасында ?аншама жа?сы атты боп ж?рсе де, атасын ??л етіп ?келген А?са? Темір немерелеріне Оспан-?ожаны? ж?регі жібімеді. Мауреннахр?а еліне ?ас жер, жау жер деп ?арады. Есі-дерті сонау Ар?ада?ы хан Ордасы болды да т?рды. Осындай ісігі ?айтып, сыны?ы бітпеген Оспан-?ожа К?нбатыс пен Солт?стік жа?ына ?лсін-?лсін ?арай берді. Д?йекшіні? м?ндай к?йін пайдаланып, ?біл?айыр жігіттері онымен байланыс жасай ?алды да, екі жа?ты шешімге келді. Оспан-?ожа ?біл?айырды? Самар?антта?ы сыбыршысы болу?а ?олма-?ол к?нді.
?біл?айыр Есіл, Н?ра бойын ?зіне ?аратып, Орда-Базарда ат шаптырып, балуан к?рестіріп, батырларына олжаны б?ліп, ?лан-асыр той жасап жат?анында, осы д?йекші Оспан-?ожадан арнаулы кісі келген. Онымен бие сауымындай с?йлескеннен кейін ?біл?айыр, бар ?олбасшыларын жинап алып: «Самар?ант ?азір бос т?р. ?лы?бек мырза ?орасан мен Ирак?а сапар шеккен ша?ында, алла-та?ала ?зі са?тап т?р?ан Самар?ант?а т?уекелді? тізгінін б?р?ым келеді» деді.
«Хан борышы — жоры??а ту к?терту,
??л борышы — ту?а еріп, жанын беру» — деп ескі шежіреде айт?андай, хан айтса — ?арама?ында?ы батыр, н?керлері ?оштайтын д?уір, ?алы? ?олмен ?біл?айыр Самар?антты басып алу?а шы??ан. ?збек Ордасыны? абыройын ойла?ан хан, Шираз деген ?алада: «Бірде-бір ?скер егінші ж?рт пен к?шпелі елге ?з бетімен тимесін. Егілген егін, салын?ан бау-ба?ша сол ?алпында са?талсын. Кімде-кім б?л жарлы?ты б?зса дар?а асылады» деп ?скеріне б?йры? берген.
Ханны? б?л ?ам?орлы?ына риза бол?ан ди?андар, к?шпелі шаруалар, тарту-тарал?ысын, сыйлы?ын, хан ?скеріні? азы?-т?лігін ?здері ?кеп беріп, ба?ыныштылы?ын білдірген.
Самар?антты ?оршап ал?аннан кейін, ?аланы? хакімі Джалалитдин Баязит ?зі шы?ып тізе б?гіп, ?ол ?усыр?ан. «Тірі жан?а ?иянат к?рсетуді білмеген ?лы?бек мырза, сіз секілді ?лы хан?а, яки сізді? ел бас?арып отыр?ан адамдары?ыз?а еш уа?ыт ?асты? ойлап к?рген жо?. Егер ша?арымызды шауып б?ліншілік етпей, Орда?ыз?а ?айтса?ыз, біз сізді? айт?аны?ыз?а к?ніп, айдауы?ыз?а шыдар едік» деген. С?йтіп ?біл?айыр хан Самар?ант ?мірлігін б?лендей ?ан жоса етіп б?лдірмей, к?п олжамен ?лы ?аланы оп-о?ай ?зіне ?аратып, Ордасына ?айт?ан. Осыны? б?рі Оспан-?ожа д?йекшіні? дер кезінде хабарландыруынан еді.
Осы к?ннен бастап ?біл?айыр Самар?ант, Б??ар ?мірліктеріні? ісіне жиі кірісіп т?ратын бол?ан. ?зіне ?нама?ан ?мір, с?лтандарды? билігін тартып алып, бас?а?а беру ?біл?айыр?а ?йреншікті ?детке айнал?ан. Б?л істерде Оспан-?ожаны? ?ол?абысы аз тимеген. Жал?ыз жа?сылы?ы б?л ?ана ма?
Бір мы? т?рт ж?з ?ыры? то?ызыншы жылы, Хаджри есебі ойынша сегіз ж?з елу бесінші жылы Самар?антты? ?мірі, ?з ?кесі ?лы дана ?лы?бекті ?лтірген ?бді Латиф мырзаны? ?зі де алты ай ?тпей ?астарынан ?аза тап?ан. Б?л кезде А?са? Темірді? екінші ?лы Махамедтен ту?ан Мираншах мырзаны? баласы ?бусейіт ?у?ында ж?рген. Осындай жа?дайда Б??ар, Мерв, ?ргеніш ?мірі Шахрухты? баласы Ирбагимнен ту?ан ?бділлах мырза Самар?ант?а ие бол?ан.
?бусейіт осы мезгілде б?лік шы?арып Б??арды алды. Біра? Б??ар у?лиеті о?ан аз к?рініп, Самар?антты да ?зіне ба?ындырма? болды. ?біл?айыр?а Оспан-?ожа м?нда?ы жа?дайды та?ы хабарлады. ?бділлахтан к?рі, К?к Орда?а ?бусейітті? тиімді екенін айтты.
К?п кешікпей ?бусейіт ?бділлах?а ?арсы со?ыс ашты. Біра? же?іліп ?алды. М?йіз с?раймын деп, ??ла?ынан айрыл?ан то?ал ешкідей Самар?антты жаулап аламын деп ж?ріп, Б??арынан айрылды. Енді ол ?ал?ан ?олымен Т?ркістан?а ?ашады. М?нда да тыныш ж?рмей А?са? Темірді? т??ымы екенін пайдаланып, Т?ркістан?а ?мір болады. Содан кейін барып, ?бділлах?а ?зіні? к?шіні? жетпейтініне к?зі жетіп, к?п сыйлы?пен ?біл?айыр?а келіп бас иеді. Самар- ?антты ?бділлахтан тартып ?персе?, ?ле-?лгенше ??лы?ыз болып ?темін деп ант етеді. ?біл?айыр б??ан ?зіні? бір ?ызын береді. К?п ?олмен Самар?ант?а Ба?тияр с?лтанды аттандырады. ?скер со?ынан к?п кешікпей ?зі де жол?а шы?ады. Хаджриды? сегіз ж?з елу бесінші жылы, я?ни жа?аша бір мы? т?рт ж?з ?ыры? то?ызыншы жылы Самар?антты? к?нбатыс жа?ында екі ?скер кездеседі. ?ыр?ын со?ыс болады, та??а талас?ан екі о?лан ?шін к?п адам ?ырылады, ?ан судай а?ады. А?ырында ?бділлах же?іліп ?ашады. Оны ?уып жетіп ?стап алып, ?біл?айырды? ?мірі бойынша бауыздап ?лтіреді. Самар?ант?а ?бусейіт ?мір етіледі. ?бділлах ?скеріндегі Жа?атайды? к?п батырлары мен пахлевандары (сыпайлары) есірей боп ?ол?а т?сіп, ?біл?айыр?а ?осылады. Жо?ары айт?ан уа?и?аны? б?рі бір жылды? ішінде, я?ни бір мы? т?рт ж?з ?ыры? то?ызыншы жылы болады. Міне, осы сергелде? жылдары Оспан-?ожаны? ?біл?айыр?а та?ы пайдасы тиген. Ол Самар?антта?ы А?са? Темір та?ыны? ма?айында болып жат?ан о?и?аны? б?рін ?біл?айыр?а дер кезінде жеткізіп т?р?ан. Одан кейін ?біл?айыр мен ?бусейіт Самар?антты ал?аннан со? да, та?ы бір мейіршап?ат а?ыл берген.
?лы?бекті? Жошыны? т??ымынан ал?ан Шахарбек атты б?йбішесінен ?зі ?лгенде Рабиу-С?лтан-Бегім есімді он бес жасар ?ызы ?ал?ан. Адамзаттан емес, к?ктегі періштеден ту?андай, г?лін жар?ан ?ыз?алда?тай жадыра?ан с?лу ж?не Шы?ысты? ?йелге деген ?ыспа?ына ?арамай ?кесі ?лы?бек жеті жасынан медресеге беріп, парсы, т?рік, араб тілін ?йреттірген. Рабиу-С?лтан-Бегім ?йелден шы??ан ?з заманыны? а?ылдысы да, бір мінезді, табандысы да бол?ан. Оспан-?ожа д?йекші ?біл?айыр?а «Егер Самар?анттан елі?е алтын ?кететін болса?, алтынны? шынайы ?ызылы ж?не е? тазасы осы Рабиу-С?лтан-Бегімді ?кет» деген. ?ыры??а таяп ?ал?ан, жас иіс ??мар хан ?ызды бір к?ргеннен ?й?ы-к?лкісінен айырыл?ан. Есіл-дерті Рабиу-С?лтан- Бегім бол?ан да т?р?ан. А?ыры т?ртінші ?йелі етіп алып, к??ілі тын?ан. Самар?ант бекзадалары ?ызды ыр?алтып-жыр?алтып, ?стіне д?рия мен ?ам?адан тартыл?ан балдахин орнатыл?ан а? пілді бас етіп, асыл ?азына жасаумен ?ыры? ??л, ?ыры? к?? беріп ?зат?ан. Б?л ?ыры? к?? мен ?ыры? ??лды? те? жартысы, жас а?ашта ?сіп т?р?ан ?лі ??рт т?спеген ?ріктей, кіле? балбыра?ан албырт жастар еді. Рабиу-С?лтан-Бегіммен бірге Оспан-?ожа д?йекшіні? ?зі де ере ж?рген.
Осы кездегі астанасы Сы?ана??а келгеннен кейін, ?біл?айыр оны ?зіне д?йекші етіп ал?ан.
Міне, содан бері он т?рт жыл ?тті. Сол он т?рт жылды? ішінде Оспан-?ожа па?ыр ханды бір рет алдап, не тілегін теріс орындап к?рген жо?. Хан басына туар ?ауіпті ол ?згеден б?рын сезетін, хан к??ілі ?алар істі де ол алдын ала болжайтын. Хан абыройын т?гер жаманды?ты сезсе оны ханны? ??ла?ына тезірек жеткізетін. ?біл?айырды? о? иы?ында отыр?ан Ж?бірайыл періштедей, б?рыс жолдан ?рдайым са?тап ?алатын. Ал Рабиу-С?лтан-Бегім болса хан?а арыстай екі ?л тауып берген. ?зіні? а?ылымен, парасаттылы?ымен, к?ркіменен ?біл?айырды? е? с?йікті ?йелі болып ал?ан. С?йткен Оспан-?ожа мен Рабиу-С?лтан-Бегім ханды к?к м?з?а отыр?ызып кетті. Бірі ханны? к?зіне ш?п салды-мыс, екіншісі сол к?зіне ш?п сал?ан ханны? ?ас жауын а??аулы? істеп ?ашырып жіберді. Расыменен-а? Оспан-?ожа а?дамай ?алды ма? Оспан-?ожа т?різді ?мір-ба?и хан ?ызметінде ж?рген адамны? м?ндай ?з басына ?ауіп ту?ызар істе сала?ты? етуі м?мкін бе? М?мкін емес. ?рыны а?ды?ан алады, не аналар Оспан-?ожадан ?улы?тарын шын асырып алдап со?ты. Не са? ??ла? д?йекшіні? ?зі солармен бірге… Біра? неге бірге болады? ?лде бір жа?дайда ма?ан ренжіп ?алды ма? ?лде а?ша?а сатылды ма? Жо?, сатылуы м?мкін емес. Оспан-?ожаны? алтын?а ?ызы??анын к?рген жо?. Сан рет к??ілім т?сіп кетіп, к?п олжадан ?лесін молыра? етіп бергенімде ?зіне тиістісінен арты?ын алмайтын. «Хан ?ызметінде ж?рген кісі д?ние шіркінге ??мар болмауы керек. «Адам бол?алы опасызды?ты? б?рі де осы д?ние?о?ызды?тан ту?ан» дейтін. С?йткен Оспан-?ожа… Демек, м?нда бір г?п бар… Сол ?шін де оны зындан?а сал?ызарымда к?н?сін ?зім тексерем деп едім ?ой, ?алай ?мытып кеткенмін?… ?мытпас?а м?рша болды ма… Ж?нібек пен Керей ойраны бас?а іске к??іл б?лдірді ме?»
?йге Ба?ты-?ожа у?зір кірді.
— Хан ием, Оспан-?ожа ж?зі?араны алып келдік.
?біл?айыр с?л ойланып ?алды. «Ж?зі?ара! Оны? ж?зіні? ?ара екенін б?л ?айдан біледі? Хан солай ?ара?ан со?, б?л да солай ?арап т?р ?ой… ?йтсе де осы мені? шешімім д?рыс па? Т?т?ыннан абайсызда айрылып ?ал?аны ?шін кешегі серігіме б?гін м?ндай ?ар?ы та?уым ж?н бе? Опасыз д?ние! Опасыз адам баласы! ?олы?да к?ші? болса сені арда?тайды, мада?тайды. К?ші? кетсінші… Б?гін ханым десе, ерте? харам дейді… Біра? б??ан ?кпелеуге болмайды. Адам баласы осылай жаратыл?ан, осылай ?леді» ?біл?айыр басын иді.
— Кіргізі?дер.
?йге екі адам екі жа?ынан ?олты?тап Оспан-?ожаны алып кірді. Д?йекші б?рын да шыр бітпеген ары? болатын. Сол себептен кейде оны ж?рт Инелік деп атайтын. Он жылдан бері тарамыс денелі Инелікке хан к?зі ?анша ?йренгенмен, мына алдында т?р?ан селеуіттен шошып кетті. И?, б?л адам емес, адамны? селеуіті еді. Арса-арса с?йегіне ??р терісі жабыс?ан, к?зін біреу ойып ал?андай ш??ірейіп кеткен. ??ды? т?бінде жылтыра?ан су т?різді, сонау к?з т?біндегі тере?де бірдеме жылтырайды. Екі ?рты ?за? аурудан ?айтыс бол?ан адамны? ?ртындай ?ушиып біткен. Жа?ы жа?ына тиіп жатыр… Тозы?ы жетіп, б?рісе ?ал?ан к?рі беті
