ма?ан Рабиу-С?лтан-Бегім неге айтпайды? М?нда ?андай г?п бар? Ар?ындар ?зіне Саянны? жиен екенін біледі. Б? да ?рине Рабиу-С?лтан-Бегім ар?ылы… Мен еште?е де білмеймін… ?рине б?йбішем мен Ар?ындар арасында да бір ??пия сыр бар… Кім біледі, олар ма?ан ?арсы ода? ??рып ж?рген шы?ар?»
?біл?айырды? ?аба?ы кенет ?айтадан т?ксие ?алды. Б?л жал?анда адам баласыны? жан тынышты?ын б?зу?а бостан-бос сезіктенуден, ?згені? б?рін ?зі?е жау к?руден ?ауіпті к?ш жо?. ?біл?айыр жас кезінен-а? ?арадай жел с?зге майыс?а?, орынсыз са? ??ла? жан еді. Жасы ?л?ай?ан сайын б?л ауруы да к?шейе т?скен. Б?л жолы да солай болды. К??ілінде кішкентай ?ана к?дік туып еді, ол к?дік кенет басын ал?алы келе жат?ан ?ор?ыныш?а айналды. «Жо?, жо? б?лар б?рі бірігіп мені ??рт?алы ж?р. Алдымен Рабиу-С?лтан-Бегімні? к?зін жою керек».
Хан ойын болжап білгендей Оспан-?ожа:
— Ар?ындар батыр Саянны? ?здеріне жиен екенін мен ар?ылы білді. Осыдан бес жыл б?рын олар?а мен айт?ам.
— Неге?
— Жетім бала те?ізге шы??ан жал?ыз ?айы? секілді. О?ан мы?ты руларды? бірі ?ор?ан болсын дедім.
— Ар?ынсыз ?ор?аны осал ма еді. Саянды С?йіншікке атеке етем деп Рабиу-С?лтан-Бегім осында жанталас?ан жо? па еді?
— О?ан ?зі? к?нбей ?ойды? ?ой.
«Бекер к?нбеген екенмін. К?нсем ?ой, ?сек с?зден ?зім де, Рабиу-С?лтан-Бегім де ада болады екен-ау! Ж?не ?лы?бекті? ту?ан баласы жиеніне атеке болып мені? ?олымда т?рса, ?андай к?ш! Темірлан алтын та?ы Орда-Базар?а ?ауіптене ?арай ж?рер еді ?ой. ?бусейіт т?різді б?ра тартарларды ауызды?та?аным, тобыр алдында кін?сіз к?рінер еді. ?алай жаулап алса? да, тобырды? к?кейіне ?онба?ан ?стемдігі?, тысырайып т?р?ан тар киім т?різді, бір жерінен болмаса бір жерінен с?гіліп кетеді». ?біл?айыр хан б?л ?а?иданы ?за? жыл?ы ел билеген т?жірибесінен біледі.
Хан ойын Оспан-?ожа та?ы б?ліп жіберді.
— Батыр Саянды ?лтірсе?із ерке-шора Г?лба?рам-Патшайымды да ?лтірген болар еді?із…
— Неге?
Г?лба?рам-Патшайым ?ызы?ыз батыр Саян?а ?ашы?…
— Оны сенен бас?а кім біледі?!
Ханны? б?л с?ра?ты текке бермегенін Оспан-?ожа бірден ??ты. Ол с?л ойланып ?алды да:
— Рабиу-С?лтан-Бегім ханым, — деді ?ырылдай с?йлеп. — Ол екі жасты? т?бі ?осылуына жан-т?німен тілектес…
«Жо?, Рабиу-С?лтан-Бегім батыр Саяннан адал екен, ?йтпесе жиырма то?ызда?ы жас с?лу оны к?ндесіні? ?ызына ?имас болар… біра? б?ны та?ы менен неге жасырды? М?нда ?андай сыр бар? Саянны? ?лы?бек мырзаны? баласы екенін білсем, м?мкін мен оны С?йіншікке атеке етер едім ?ой. М?ндай а?ыра?ай, со?па?ты, ?иын жа?дайларда е? б?ктер жол сол болатын еді-ау!».
— Рабиу-С?лтан-Бегім алдымен сізден Саянды С?йіншікке к?кілташ[32] етуді ?тінбек бол?ан. Біра? жастайынан біріне-бірі ?на?ан Г?лба?рам-Патшайым мен Саяндай екі жасты аяды. Егер Саян С?йіншікке к?кілташ бол?анда Г?лба?рам-Патшайымнан м??гі к?дер ?зер еді. ?з ?арындасын ?зі алу?а М?хаммет пай- ?амбарды? діні р??сат етпес еді. Сол себептен сізден ханым оны атеке етуі?ізді ?тінді. Сен к?нбеді? ?ой. Ал батыр Саянны? кім екенін сізге айту?а ?оры?ты?. ?йткені ?ыпша? батыры ?обыланды да сені? ?ызы?а ?ашы?… Б?рібір ?обыланды т?р?анда ?айда?ы бір келімсекке Г?лба?рам- Патшайымды бермейтіні? айдан аны? ?ой.
То?ыз торап жол бір жерге келіп т?йіседі. Сондай-а? сан адамны? та?дыры кейде осындай бір т?стан табысады. Хан ?з Ордасында тарам-тарам ?ан тамырларындай т?йісіп, ?айтадан тарасып жат?ан ??пия сырлар?а та? ?алды. ?ан тамырыны? б?рі келіп бір ж?рекке ??йып, ?айта тарайды. Ордада?ы сол ж?рек ?біл?айырды? ?зі ?ой. Біра? сол Орда тынысын, ?ан тамырларыны? ?алай со?ып жат?анын неге сезбей келген? «Халы?ты билеместен б?рын, е? алдымен Орда?ды билей біл. Орда?ды ж?м?ан ж?дыры?тай берік ?стай алса?, халы?ты да берік ?стай аласы?» деп ?лем ??діретшісі ?лы Шы??ысхан бабамыз бекер айтпа?ан екен, «?з Ордамда не болып жат?анын сезбегенде де Ж?нібек пен Керейді? хал?ымды ?алай б?лдіріп ж?ргенін ?айдан білейін. Жо?, жо?, мен алдыменен ма?ымды берік ?стауым керек».
Хан енді басын к?теріп алды, ?о?ырау орнына ала?анын шапала?тады. ?йге Ба?ты-?ожа у?зір кірді.
— ?азір мені? ?ызым Г?лба?рам-Патшайым мен ?обыланды батырды алып келі?дер.
«?рине, Г?лба?рам-Патшайымды ?обыланды?а ?осамын. Жазы?ты ма, жазы?сыз ба — б?рібір батыр Саян кін?лі. Тыныш жат?ан арыстан — хан ашуын ?зі оятты… Демек, Рабиу-С?лтан-Бегім к?н?сіз… Оны? кесімін кейінге ?алдыр?аным ж?н бол?ан…»
— Хан ием, та?ы да айтатын бір а?ылым бар.
— Ол ?андай а?ыл?
— У?зіріне сырын білдіріп ал?ан хан ?а?пан?а т?скен а?мен бірдей. Та?дыры? у?зірі?ні? ?олында. Досты? ойласа ?а?панынан ??т?арып жібереді, ?асты? ойласа ?рып алады. ?йтеуір ?а?панынан о?ай босатпайды.
— Б?ны сен ма?ан неге айтып т?рсы??
— Ба?ты-?ожа у?зірден са?тан. Ж?рт сенен емес одан ?ор?а бастапты. М?ндай айбар тек ханды ?з уысында ?ста?ан у?зірді? ?олынан ?ана келеді.
«Мына с?зінде де жан бар секілді. И?, Ба?ты-?ожа бір сырымды біледі. Ж?не сыр бол?анда ?андай сыр! ?рине сол сырымды ?зіме ?арсы пайдалану?а тырысады. Кім біледі пайдаланып та ж?рген шы?ар?.. Т?ра т?р!» ?біл?айыр та?ы да ?зіні? сезіктенгіш ?ылы?ына ауды. Оны? к?з алдында, кенет, ??пия сыбырласып отыр?ан Рабиу-С?лтан-Бегім мен Ба?ты-?ожа у?зір елестеп кетті. Одан кейін б?йбішесіні? кешегі бір ?зіне деген жылы шырайы есіне т?сті. ?детінше т?с мезгілінде хан Рабиу-С?лтан-Бегім ?йіне бар?ан. Жас с?лу б?йбішесі а? тотыдай таранып отыр?ан. ?біл?айыр ?йреншікті ?деті бойынша шымылды?ты? ?асына келіп шешіне баста?анында, Рабиу-С?лтан-Бегім а? мамы?ты? ?стінен еркелеп т?регеліп, ая?ын ыр?ала басып алтын кесеге шербет ??йып ?келген.
— Гераттан жіберіпті. Б??ы м?йізіні? н?рі ?оса ?айнатыл?ан, ая?ына дейін іші?із, хан ием, — деген.
Хан ішкен. Ж?не денесі аппа? ?ардай, ?ара?ат к?з с?лу б?йбішесіні? жанында ?деттегісінен ана??рлым ?за? жат?ан. Сол бір шатты с?тте ?лі де он жеті жасар уылжы?ан ?ыз?а бергісіз осы бір періштедей с?йкімді ?йелін Ба?ты-?ожа у?зірге ?лтір деп тапсыр?аны ойынан шы?ып кеткен. Бар ынтасы сол бір тамаша мезетті? ?уанышын мейлінше соза т?суде бол?ан. ?ткіншек д?ниені? ?ызы?ы да о?ан д?л осы с?тте марал м?йізіні? с?лі ?осыл?ан шербетті? т?тті уытындай к?рінген. Тек осы ?ызы? тез ?тіп кетпегей деп тілеген.
Ал сол сурет оны? к?з алдына бас?аша елестеп кетті. Шербет ??йыл?ан алтын кесені ?олына алды. Жанында?ы Рабиу-С?лтан-Бегім м?лдір к?зіне ?арай т?рып кесені т?біне дейін ж?тып салды. С?йтті де ж?регі ?ртеніп домалай барып ??лады… «Марал м?йізі с?ліні? орнына кішкентай ?ана к?ш?ланы? уы ?осылса не істеймін?! Жо?, жо? б?дан былай ?арай тым са? бол?ан ж?н. Япырмай, бір ажалдан аман ?ал?ан екем. ?зім де сезімге берілгішпін. Шербетті алдыменен Рабиу-С?лтан-Бегімні? ?зіне неге іштіріп алмадым? Екіншідей б?л естен шы?пасын. Жал?ыз Рабиу-С?лтан-Бегім ?ана емес, ?ай ?атыным болса да берер асын, ішкізер сусынын е? алдыменен ?здеріне таттырып к?руім керек-а?!»
— Хан сырын к?п білетін у?зір тірі ?алу?а тиісті емес…
Ойда т?р?ан ?біл?айыр?а д?йекші с?зі алыстан талмаусырап жетті. «И?, хан сарайларында бар ?мірі ?ткен ?арт д?йекші д?рыс айтады. Ба?ты-?ожа у?зір мені? е? ?ылмысты сырымды біледі. Сонды?тан…»
?йге кірген шабарман кенет хан ойын б?ліп жіберді.
— Та?сыр хан, ?лкен б?йбіше?із сізге айту?а бата алмай отыр екен. Г?лба?рам-Патшайым ханша кешеден жо?… Бір жетіден бері т?мендегі елді? б?йгесіне екі ?ыла?ды мініп кеткен секілді.
М?ндай хабар?а еті ?йреніп кеткен хан, ?аба?ын да шыт?ан жо?.
— ?обыланды батыр ?айда екен?
— Та?сыр, ?обыланды батыр бар ?ыпша?ын со?ынан ертіп ата мекен ескі ?онысы Тор?ай ?зеніні? бойына к?шіп бара жатыр.
— Неге?
Онысын білмеймін. ?ас-?аба?ы жабы??ы. Жігіттері де ?алы? ?ол боп тастай т?йініп ал?ан. ?айт деуге
