б?тен ?мірлерді? к?шімен ?з та?ын ?айтадан Ж?кіден тартып алды). Ж?з ?ызыл нар?а Самар?антты? бар ?азынасын арттырып жібергендей М??амет-Ж?кі. Ал б?л керуенде ж?з нар?а тиелген алтын ыдыс, парша, манат, ша?и, д?рия, ?ам?а. Самар?ант кілемдерінен де ?ымбат ?біл?айыр?а арнал?ан ерекше ?азына бар болып шы?ты. Ол ?бусейітті? ?лкен б?йбішесінен ту?ан ?ибадат-С?лтан-Бегім еді. ?ос анары жа?а пісіп келе жат?ан алмадай ?ап-?атты, ?лкен ?ара?ат к?здері ?ол?а т?скен ??ралайды? к?зіндей жаудыра?ан, жа?а ?ыз болып ?алыптасып келе жат?ан с???а? бойлы жас с?луды? мысы же?ді. ?біл?айыр ?аш?ан елді? к?шін шабуды ерте?ге ?алдырды. Сол к?ні т?нде к?міс ба?аналы к?к жібек шатырды? ішінде ?лі т??ырынан тая ?ойма?ан к?рі к?кжал он ?ш жасар уылжы?ан а? тотыны? аппа? т?сінен ш?лі ?ана тояттанды. Кешеден бері ?ибадат-С?лтан-Бегімді к?ргеннен б?кіл денесін билеп кеткен ?ызуын баса алма?ан ?біл?айыр, енді к??ілі бір саябырлап ?алы? ?олына к?терілуге б?йырды. Біра? жіберілген ерт?лелерден ?аш?ан к?ш т?нде Сейхун дариядан кейін, ?аратал?а ?арай ?тіп кеткенін естіді. Кешегі салдарды су?а а?ызып жіберген хан, ?айтадан бір жеті сал то?ытып, кейін шегінгенше ?ыруар ел мекендеріне жетіп, бекініп алатынын т?сінді. «?ргенішке туымды тігіп, ?бден к?шейіп алып Мо?олстанды шапсам, ?р жерге бір к?шіп ж?рген ?аза?ты? ?а??ы?ан рулары ?айда кетер дейсі?!» деп ойлап ?біл?айыр бетін ?айтадан Жейхун дариясыны? жа?асына б?рды. Бір т?нні? ?ызы?ына хан Ордасыны? болаша?ын айырбаста?ан ?атесін ол б? жолы а??армады. Тек жиырма жыл ?ткеннен кейін б?л ?атені? ауыртпалы?ын балалары к?терді. ?йткені осы ?алы? к?шті К?кше те?ізге ??ятын ?аратал ?зеніне бастап бара жат?ан — ?аза? еліні? болаша? ?лы ханы, Ж?нібекті? баласы ?асым с?лтан еді. ?біл?айыр?а бір т?нде т?сетін же?іс, артынан барып оны? балаларына отыз жылды? к?йреуге айналды.
Хан ?алы? ?олымен ??майтты, сорлы с?р?ылт даланы басып ?ш к?ннен кейін, Жейхун дарияны? сол жа? жа?асына жетті. Енді осы дарияны? бойымен жо?ары ?арай ж?ріп отырып, ?ргенішті? т?сынан шы?ты. Б?рын, отыз?а толмай т?р?ан ша?ында ол ?ан-жоса ?ыр?ыннан кейін екі аптаны? ішінде ?ргенішті ал?ан-ды. Ша?ар?а к?к Орданы? к?кшіл жібек туын тіккен. Орда-Базардан хан Ордасын м?лдем к?шіруді ол кезде ойла?ан жо? еді. Сол к?ннен бастап ?біл?айыр та?ы шы?ыс патшаларыны? е? к?штілеріні? біріне айналды. ?ргенішті? жазы? даласында алтын айлы, к?к к?мбезді мешіт салдырды. Стамбул, Пекин, Рум, М?скеуден шеберлер алдырып, а? тастардан, к?йдірген ?ызыл кірпіштерден хан сарайларын т?р?ыз?ан. ?йтсе де жат жерді ?за? ?оныс ете алма?ан. Ал ?азір ?ргенішті ?апелімде ?ол?а т?сіріп, м?лдем басып ?алу?а к?ші жетпеді. Енді, амал жо?, атыны? басын кейін б?ру?а тура келді. Б? жолы ?біл?айырды? к?здеген ескі ?онысы — Сы?ана? болды…
?біл?айырды? сырты б?тін, іші т?тін еді. Бет келбеті де ?ара к?ре?деніп кеткен. Ж?нібек пен Керейді? ж?не олар?а ерген руларды? ішіне ?ан ?ат?анына, ашу, аразды?ты? о?айшылы?пен тар?ай ?оймайтынына аны? к?зі жеткенімен, олар ?зінен б?йтіп ат ??йры?ын кесісіп, м?лде б?лініп кетер деп ойлама?ан. Б?лінген к?нде де адымы ке? болмас, ?айта оралар деген. Б?йтіп атадан бала?а мирас ?алар жаулы??а шыдамас, ?йтуге батылдары бармас деп к??ілін ж?бат?ан. Енді міне… Олар біржолата оралмай келмеске кеткен екен…
Жоры? кезінде аздап басыл?ан ыза, Сы?ана??а келгеннен кейін ?айта ?ршіді. Туын тігісімен ?біл?айыр шыдай алмады.
— Бас ?скербасы ?айда? — деді ?біл?айыр ?й тола отыр?ан батыр, с?лтандар?а с?зіле ?арап.
?ол ?усырып сырттан кірген жасауыл сол е?кейген бетте шегіншектеп шы?ып кетті. Сыртта бір ??лтекіні? аузынан екінші ??лтекіні? аузына к?шкен «?скербасы Бахтияр с?лтанды алдияр та?сыр ша?ырып жатыр» деген дауыс бірте-бірте ?лсіреп, ?лде?айда к?ше ?уалай ?зап барып м?лде ?шті.
К?п ?замай-а? хан сарайына ?ыран ?аба?, нар денелі, апай т?с, орта жастан ас?ан бас ?скербасы Бахтияр с?лтан келіп кірді. Жа?сылы? хабармен ша?ырылма?анын біліп еді, біра? ?міршісіні? ?анын ішіне тарта, с?рланып ал?ан т?рін к?ргенде к?п с?мды?ты басынан кешкен ж?регі зыр? ете т?сті. Дегенмен сыр бермеді, ханны? о? жа?ынан кеп орын алды.
— Бахтияр ба?адур! — деді ?біл?айыр. — К?н н?рынан жаратыл?ан ?асиетті бабам сайып?ыран Шы??ысханды ауыз?а алмай-а? ?ояйын. Б?кіл Д?шті ?ыпша?ты билеген Жошыны? т?сында елді? бір б?лігі ханнан безіп, т?п к?теріле к?шу деген болушы ма еді.
— Жо?, алдияр, — деді ?скербасы.
— Ал, сол Жошыны? атыны? т?я?ы тиген жерге мен де тегіс билік ж?ргіздім. Жошы ?кесі Шы??ысты? ар?асында жетіп еді ?ой ол билікке. Д?шті ?ыпша?ты д?рілдетіп ?айтадан ел ?атарына ?ос?анда мен тек к?шіме, ?з а?ылыма ?ана с?йенгем…
— И?, алдияр, ?ия?а тек ?ыран б?ркіт ?ана жете алады, — деді ?ккі ?скербасы, м?ндай с?тте хан иесіні? ма?тан с?йетінін есіне алып.
— Біра? ?ыран?а да серік керек, — деді ?біл?айыр. — Жошы бабамыз жанына кімді ертерін білген… — Сол себептен де же?ілмей келген… Ал мен… — хан айтайын деген с?зін б?гіп ?алды, — соны? ар?асы болуы керек, ?арама?ымда?ы елімні? те? жартысынан айрылдым…
?біл?айыр ашу?а булы?ып, демігіп, с?йлей алмай ?алды. Бахтияр с?лтанда да ?н жо?, орданы? ішінде шыбынны? ызы?ы естілердей ауыр тынышты? орнады. А?ыры ?нсіздікті ?біл?айырды? ?зі б?зды.
— Ханны? ?мірінен бас тартып, Мо?олстан?а ?аш?ан ?арашыларды? жазасы ?андай болма??
— ?лім… — деді Бахтияр даусын ?атты шы?ару?а ?оры??андай к?бір етіп.
Сол-а? екен. Ордада т?р?ан ж?рт бірауыздан ду ете т?сті.
— ?лім, алдияр.
— ?лімнен бас?а кесім болмау?а тиіс.
— ?лім.
Айтарын айтып ?ал?анмен, б?рі де ?з с?здерінен ?здері ?оры??андай жамырай барып ?алт тынды.
— ?кімдері?е разымын, игі жа?сылар — деді ?біл?айыр зорлана жымиып. — Оны орындау ?здері?е ж?ктеледі. ?олда бар ?скер т?гел ерте? та?нан ?алмай осы Орданы? т?бінен табылсын. Жауды? ?ор?анын ?ырып, ?ал?анын ??ла? кесті ??л етіп ?з де?гейіме бас ?р?ызбасам, ?біл?айыр атым ??рысын!
?анша ашуланса да, дауыс к?термейтін ?біл?айырды? м?ншама ерен с?йлеуіні? себебі ызадан екенін ж?рт бірден ??ты. ?арсыласып ешкім тіл ?атпады.
Б?йры?ты беру о?ай да, оны? орындалуы ?иын. М?ны ?біл?айыр жа?сы білетін. ?сіресе б? жолы. С?йтсе де т?уекел деп ойла?ан. Егер ?арауында ?ал?ан елді? бас к?терер, ?ару ?стар ер-азаматтары т?бімен ?опарыла аттанса, ?лі орналасып болма?ан Керей мен Ж?нібек к?шін тал?ан етіп шауып, ел-ж?ртын шулатып, алдына сап малша айдап ?айту о?ан м?мкін-а? к?рінген.
Бектер мен батырлар, «игі жа?сылар» Ордадан шы?ысымен-а? ?р?айсысы ?з ?арауында?ы руларына шап?ан. Елді? еле?деп отыр?ан уа?ы, бір к?нні? ішінде ?скер жиып алу ?бден м?мкін іс еді. Бас?аны былай ?ой?анда, хан Ордасыны? т??ірегінде отыр?ан, ?біл?айыр?а ?бден берілген, сенімді деген сарбазды? ?зі ?аншама.
Бас ?скербасы Бахтияр хабаршы, шап?ыншыларды аттандырып болысымен, осы ?з ?арауында?ы сарбаздарды жоры??а ?амдау?а кіріспек болды.
— ?ргеніштен ?айт?алы жамбастары? сар?айып аз жат?ан жо?сы?дар, — деді ол Орда?а ??ше? «жа?сыларды?» тегіннен-тегін жиналма?анын а?дап, ?лдебір с?мды?ты к?тіп топ-топ боп, ?дірейісіп т?р?ан сарбаздар?а келген бойда. — ?ылыштары? да ?ынабында жатып ?алып, тот басу?а айнал?ан шы?ар. ??дай тілеулері?ді берді. Олжа?а да ?ары? боларсы?дар.
— У?, п?лі! — деді бір жас сарбаз ыржала?тап. ?ынабынан ?ылышын суыра т?сіп, ж?ткірініп ?ойды. ?йткенмен, ?ал?ан ж?рт б?л ??сап ала?айлап кеткен жо?. С?зді? артын тосып т?р.
— Б?л жол?ы жау — басы шо?ты ?алма? та, жылма?ай ж?зді ш?ршіт те емес. Алынуы о?ай жау. Ел болып басын ?оса алмай жат?ан ?лгі Керей мен Ж?нібекті? ?аш?ындары. Ал ?аш?ан жау?а ?атын ер…
— Ой-дой!
?скербасы к?п ішінен к??к ете т?скен дауысты ??ла?ы шалып ?алса да, ??р до?айбат жасаумен болды.
— ?аш?ан жау?а ?атын ер, — деді ол с?зін ?айталап, жан-жа?ына к?з тастап. К?не, батыр болса? шы?ып к?рші дегендей, ?скеріне т?ксие ?арап біраз т?рды. Біра? б?л жолы тірі жан ?ыбыр етпеген со?, с?зін ?айта жал?астырды. — Ал сендер сайып?ыран ерлер емессі?дер ме?! Тентек Ж?нібек пен а?ылынан адаса баста?ан Керейді ат ??йры?ына байлап, ал олар?а еріп, ханымызды? ?асиетті Ордасынан безген жала?ая?тарды ?ойдай ма?ыратып, ?озыдай шулатып айдап келу — сендер ?шін т?к емес.
— Сайып?ыранды? ?олдан келсе! — Б?л — мана ал?аш ?н шы?ар?ан кісі еді. Жасы отыз бес- ?ыры?тарда?ы к?к к?з сары жігіт Орысбай болатын. — Шаруадан босай алсам жа?сы ?ой…
