Ж?нібек пен Керей Исан-Б??ыны? шартын ?абыл етті. «Т?пкі арманымыз ?аза? ханды?ын ??рып ел болу ?ой, бізді? ?ор?ан екенімізді ?ытай, Ойратпен шекаралас ?аза? рулары біле берсін. К?шімізді? мол екеніне к?здері жетсе, ?здеріні? де бізге тез ?осылуларына себеп болар» деп ойлады олар. Б?л ойларыны? д?рыс бол?анына бес-алты жыл ?тпей ?здеріні? де к?здері жетті.

Ж?нібек пен Керей н?керлерін ертіп, к?тіп отыр?ан ж?ртына ?айтты. ?ос с?лтанны? б?йры?ы бойынша, к?шіп келген ел ру-ру боп, адамыны?, малыны? санына ?арай ?здеріне берілген жерге орналаса бастады. Бір ай ?ткеннен кейін кіле? майдан?а салар б?рте ж?йрік мінген бес ж?з Ар?аны? батыр жігіттерін бас?ар?ан ?дікті ?ытай шекарасына, ?аш?ар жеріне ж?ргізді. Та?ы бір ай ?ткенде екінші ?лы, со?ынан ерлігімен ?аза? аузында а?ыз?а айнал?ан ?амбар батырды бес ж?з кіле? ?айы? сойыл ?ста?ан салт атты жауынгерімен Тарба?атай тауын жайла?ан Керей, Найманды Ойрат ?онтайшысы Амансанджидан ?ор?ау?а аттандырды. ?ос с?лтан ?здері енді Шу, Сарысу, ?аратал, Бадам, Талас ?зендеріні? бойына жай?ас?ан елдерін бас?ару ?рекетіне кірісті.

Осы кезде Ж?нысты? аулына К?ншы?ыс ?аш?арды? ханы, Жа?атай ?рпа?ы Сант-С?лтаннан ту?ан ?бдірашит с?лтан келді. Ол бір к?ргеннен Ж?нысты? кіші ?ызы ерке шора Нигер-С?лтан-Бегімге ?ашы? болып, с?лу ?ызын то?алды??а с?рады. Самар?ант ?міршісі ?бусейітпен жа?ындаспа? ойы бар Ж?ныс, Нигер-С?лтан-Бегімні? ?зі білсін деді. ?бдірашит ?ыз?а кісі салды. Ерке шора Нигер-С?лтан-Бегім ??да т?спек жігітті ?зі іздеп келді. Келбетті, біра? тым семіз ?бдірашит, хан ?лы болса да, ?ыз?а ?намады. Нигер-С?лтан- Бегім ?кесіне: «Ана?ан к?йеуге шы?па? т?гіл жанынан ж?руге адам жеркенер», — деп жауап берді. ?ыз жауабын естіген ?бдірашит енді Ж?ныспен с?йлеспеді. «Б?лем, осы с?зі?ді ?мытпа, т?бі б?кіл малымды са?ан т?ксем де, мес ?арнымны? астына бір салармын» деп ашуланып ж?ріп кетті.

?бдірашит с?зін естіген с?лу Нигер-С?лтан-Бегім: «Сені? асты?а т?скенше, ?лгенім арты?», — деп к?ліп ?ала береді. ?мірді? есігін ?лі д?рыс ашып к?рмеген жас с?лу, б?л жал?анда тек ?лі жандар ?ана кездеспейтінін, ?мір деген с?р?ияда адамны? т?сіне кірмейтін ?ажайыптар болып жататынын ?айдан білсін! Адамды ?а?па?ыл етіп ойнайтын та?дырды? асау сырын жас с?лу еске ал-мады.

?аш?ар ханыны? ?лы ?бдірашит кеткеннен кейін, Ж?нысты балаларымен Б??арда саяхаттап ж?рген Самар?антты? ?міршісі ?бусейіт ?она??а ша?ырды. Ж?ныс азамат ?лдарын ертіп, ?лкен салтанатпен Б??ар?а аттанды.

?дейі осы мезетті а?дып т?р?андай Ж?нібек Фер?ана ??ірінде жат?ан Ж?- нысты? ?ш мы? жыл?ысын айдап ?келуге бір топ жігіттерімен ортаншы баласы ?асымды аттандырды.

?асым тайлы-тая?ына дейін ?алдырмай Фер?ана ??ірінде жайылып жат?ан Ж?нысты? жыл?ысын тегіс айдап ?кетеді. Б?кіл ауылдан жыл?ыны ?уып барып алып ?алар жан шы?пады. Сонда ат?а он бес жасар ерке-шора Нигер-С?лтан-Бегімні? ?зі мінеді. Бар жыл?ысынан айырылса ?кесіні? та?ыр кедей болып ?алатынын білетін саналы ?ыз, т?уекел деп еркекше киініп, ?олына найза алып шап?ыншыларды ?уып береді. Жыл?ы Талас ?зеніне тая?ан жерде, Нигер-С?лтан-Бегім ора?ыта ?асымны? алдынан шы?ады. Жыл?ыны айдап келе жат?ан ?ол, алдарынан шы??ан найза ?ста?ан жал?ыз жігітті к?ріп, сада?пен тартып ?алып жайратып кетуді? орнына, оны ?стап алып маза? еткілері келеді. Жа?ындай келіп олар жігіт дегендері еркекше киінген ?ыз екенін а??арды. Жау жыл?ысын алып, к??ілдері судай тасы?ан кіле? жас ?ыршындар енді «жігіттері ты?ылып ?алып, ?ыздарын жау?а аттандыратын б?л неткен батыр ауыл?» деп к?лкі етеді. Сонда ?асым с?лтан ?ызды сы?а?тай бір ауыз ?ле? айтады:

Мен с?расам ж?ні?ді сен айтарсы?,

Ж?н айтпаса? ізі?мен тез ?айтарсы?.

?ай ай?ырды? ?йірінен ?ашып шы??ан, Мен к?рмеген б?л ма?нан ?ай байталсы??

дейді.

Сонда ?ыз:

С?з т?р?ы?нан, с?лтаным, ?алдым біліп, Жан екенсі? ?йренген байтал мініп.

??лынымын Ж?нысты?, ??ім т?гіл.

Т?сіме де к?рмеген ай?ыр кіріп.

Ту?андарым кезінде Б??ар кеткен.

Жай о?ындай жар? етті? т?скен к?ктен.

Еркегі жо? ауылды шабат??ын.

К?сібі? бе, с?лтаным, ?дет еткен?

Сол жыл?ымны? со?ынан келдім іздеп,

?ке ?шін бар ?орлы??а ?ызы т?збек.

Табалатпай ?асына малын ?айтар.

?з басымды кетсе? де келемеждеп…

дейді.

Сонда ?асым с?лтан айдап келе жат?ан жыл?ысын то?татып, су жа?асына жібек шатыр тігіп, Нигер- С?лтан-Бегімді к?теріп аттан т?сіріп, аппа? айлы т?нде а? шатыр?а кіргізді. Аппа? айлы т?нде а? шатыр?а т?селген а? кигізді? ?стінде ?лі жан сипап к?рмеген ?ызды? а? т?сінен ?асым с?лтан тоят алды. Та?ерте? ел бас?аратын адам мал санын емес, ел санын арман етеді. «Ел ?ссе ер ?седі. Ер ?ссе шер ?шеді», деген ?ке с?зін ?сиет т?т?ан ер к??іл батыр жігіт ?ызды? ?ш мы? жыл?ысын ?айтарып берді. Б?дан ?зіні? да??ы ?сетініне с?лтан к?м?нданбайды. ?асымны? ?ылы?ына риза бол?ан Нигер-С?лтан-Бегім ат ?стінде т?рып, жарыл?ан ж?мырт?а т?різді ??ны т?сіп кететінін айтып, т?ндегі бол?ан о?и?аны ма?тан етіп б?тенге жарияламауын ?тінді.

?асым: «Б? жал?анда, амал жо?, к?п н?рсені ??пия ?стау?а тура келеді» деп ?ызды? ?тінішін орындау?а у?десін берді.

Осылай ?асым с?лтан, олжадан ?а?ыл?ан серіктерін ертіп еліне беттеді. Не ?ыз жо?, не олжа мал жо?, іштей к?йінген жігіттер ?асым?а ?кпелерін айта алмай, ?алжы?-?зіл ?ле? шы?арады.

Ша?па? тас о да м?лік от жа??ан?а,

?оймен те? ?отыр ешкі мал ба??ан?а.

Т?леді ?ш мы? жыл?ы ?алай ?ана.

?асеке? ?ыз ?ойнына бір жат?ан?а?

Д?ние алдап кетер ?ызыл т?лкі

?ызы?ы б?л жал?анны? ойын-к?лкі.

?йтсе де сол ?ыздікі алтын ба екен, Т?лейтін бір т?ніне ?ш мы? жыл?ы?

Бір ?у жігіт ат шалдырып отыр?андарында осы ?ле?ді с?лтан?а айтып береді. ?асым к?леді де ?ояды. Біра? жолай ?ажайып ерлік к?рсетіп, ?аратау жайлауында жат?ан М?хамед-С?лтан-Мазитті? бір топ жыл?ысын шауып алады. Жігіттеріне ?лестіреді. Нигер с?лумен бол?ан о?и?аны айтпауларын с?райды. Жігіттер у?де береді. Біра? ?зіл с?з ?ол?а т?рмайтын сынап ?ой, бертінде ?лгі ?ле? ж?рт арасына тарап кетеді.

Жыл ?те, Ж?ныс ?ызын ?бусейіт мырзаны? баласы Андижанны? ?міршісі Шайх-Омар?а берді. ?біл?айыр р??сатымен Мауреннахр?а т?ркіндеп келген Рабиу-С?лтан-Бегім, Шайх-Омар сыр?аттанып ?ал?ан со?, Нигер-С?лтан-Бегімді алып кетуге бір топ н?керімен Яссы?а ?зі керуен салды. Б?л жайды естіген Ж?нібек ?асымны? ?ш мы? жыл?ыдан ?алай айырылып ?ал?анынан хабардар бола т?рса да, баласын та?ы ша?ырады. «Нигер-С?лтан-Бегімді ?алай босатып жібересі?, онда мені? шаруам жо?, біра? к?шін а?дып т?рып ?біл?айырды? ерке б?йбішесі Рабиу-С?лтан-Бегімді ?стап алып келесі?» деді. Б? да жау жа?ын м??атуды? бір жолы еді.

?асым жігіттерімен жолда а?дып жат?анында ?бдірашит с?лтанны? да Нигер-С?лтан-Бегім к?шін ?здеріндей к?туде екенін естіді. Жа?атай ?рпа?ымен дос бол?анмен де, Ж?ныс ?ызы мен к?зі к?рген, ?олынан жас кезінде сан м?ртебе д?м тат?ан Рабиу-С?лтан-Бегімді олар?а ?имады. Аналар к?шке шап?ан кезде ?арсы шы?у?а тура келді. Бір абырой бол?ан жері, б?л ай?аста ?бдірашитті? ?зі ?атынаспады. Ол тек жігіттерін жіберген боп шы?ты. Жа?атайды? бейбаста?, н?псі??мар ?ара?шыларынан аман алып ?алып, та?ы да ?зі Нигер-С?лтан-Бегімні? ??ша?ында бір к?н т?неп, ерте?іне ?ос с?луды елдеріне ?оя берді. Жау олжасынан

Добавить отзыв
ВСЕ ОТЗЫВЫ О КНИГЕ В ИЗБРАННОЕ

0

Вы можете отметить интересные вам фрагменты текста, которые будут доступны по уникальной ссылке в адресной строке браузера.

Отметить Добавить цитату