алуы м?мкін. Дауды а?ыл?а салып сабырлылы?пен шешкен абзал».
Кенет ол басын к?теріп алды. Темірге тесіле ?арады.
— Баба? Едіге б?кіл Алтын Орданы? та?дырын ойлап еді. Сен бір Но?айлылы?тан аса алмай отырсы?. Алшын елін ?арама?ы?нан шы?ару?а жо?сы?… Біра? соны?а Алшын к?не ?ояр ма екен? ?з та?дырын ?зі шешкісі келсе, жолын табар. Алшын ?айда болады, оны болаша? к?рсетер. Ж?, мені? айтайын дегенім б?л емес. Бас?а. Бізді? жауымыз сен емессі? — ?біл?айыр! Ата? ?азыны бауызда?ан сол ?біл?айырмен со?ысу?а келесі жаз бес сан жауынгер бересі? бе?
— Беремін!
— ?ал?анын кезінде к?рерміз.
Темір би Ж?нібекті? б?л салма?ты айт?ан с?зіні? ар жа?ында ?андай зіл жат?анын жа?сы ??ты.
Бойын кенет бір ?ауіп билеп кетті. «И?, Ж?нібек хан т?бі дегеніне жетпей то?тамайды. Сонда не бол?аны, бар ?аза?ты билемек те, біз б?ны? ??лы болма?пыз ба? Жо?, Ж?нібек, ол ойы?ны? с?ті келмес. ?арама?ымызда?ы елді біз де оп-о?ай бере ?оймаспыз. Са?ан ?лкен ханды? керек болса, бізге кіші ханды? керек! ?лі алдымызда талай шай?ас та, ай?ас та болар!».
Д?л осы кезде к?ншы?ыс жа?тан ??йындата шап?ан салт атты к?рінді. Ж?рт елегізе со жа??а ?арады. С?йткенше бол?ан жо?, ?ара терге малын?ан, с?ліктей жарал?ан астында?ы баран ж?йрігін Н?ра етегінде отыр?ан Ж?нібек тобына тікелей сал?ан шап?ыншы жігітті? «Аттан! Аттан! Жау келіп ?алды!» — деген ай?айы шы?ты. Отыр?андар орындарынан ?рпиісіп т?регелді.
— ?айда?ы жау?!
— Кім келіп ?алды?!
Шап?ыншы — ?зын бойлы, м?рты жа?а тебіндеп келе жат?ан, ?ара торы бала жігіт, ентелей шауып келіп, астында?ы атын ?зер то?татты. Екі б?йірінен демін алып:
— Та?сыр хан, — деді, — К?к Жы??ыл т?сынан ?алы? ?скер к?рінді. Беті осы Н?раны? ?арат?зы. Бас?арып келе жат?ан ?біл?айырды? ?лкен ?лы Шайх-Хайдар мен ?арашы? ба?адур. Мінгендері кіле? а?алтеке, текежаумыт. Бастарында?ы се?се? б?ріктері ?азандай, мойындарында кіле? к?к темір алдаспан, ?олдарында к?к темір найза. М?здай ?арулан?ан, т?стері де суы?, ж?рістері де суыт. Бие сауымындай мезгілде б?л ара?а да жетіп ?алар.
Ж?нібекті? т?рі де, даусы да ?згерген жо?, ?деттегі байсалды ?алпымен:
— Шамасы ?анша адам екен? — деді.
— Мы? ?аралы.
— К?к Жы??ылды? ар?ы ?аба?ында Керей мен Найманны? т?йелі ?олы бар емес пе еді, т?теп бере алмады ма екен? ?лде аналар а??армай ?алды ма?
— С?йткен т?різді. Б?лар К?к Жы??ылды? теріскей жа?ында?ы ??м арасында?ы ?оба жолмен ?тіп кеткендей. Найман мен Керейді? ?ал?аны к?нгейлеу жатыр.
— Олар?а хабар берді?дер ме?
— Мені? серігім солар?а шапты.
Ж?нібек Ордасында?ы ?зіне т?н адамдарынан «К?зто?санны? басында ?аза? руларыны? басшылары жиналып, бас ?осып, бір хан?а ба?ынып, ?скер жинап, Т?ркістанды басып алма? болып жатыр» деген хабарды естіген ?біл?айыр хан. ?аза? рулары бас ?осатын кезде, бір т?нде тек ?зіне ?ана ба?ынатын, кіле? шаш ал десе, бас алатын ?ыра?ы с?лжы? Т?рікмен, Барлас, Ма??ыт руларынан ??рыл?ан он сан жігітін, басты?ы ?лкен баласы Шайх-Хайдар мен е? сенімді, ер ж?рек батыры Дарвиш-Хусаин ?арашы?ды Н?раны? ?арат?зына аттандыр?ан. Тек т?рікмен а?алтекесі мен текежаумыт аттары ?ана ?те алатын ??мды жолдармен дабырсыз барып «Ж?нібек ханны? к?лін к?кке ?шырып, ке?есін шап» деген.
?аза? ру басты?тары хан ке?есіне жиналып жат?анын естісе, жауларыны? бос ?алмайтынынан Ж?нібек те к?діктенген. Сол себепті Н?ра ?ат?ылыны? т?рт жа?ынан елу ша?ырымдай жерде мы? жауынгерден шеп?ал?ан ??р?ан. Ша?ын жау?а б?л т?теп бере алатын к?ш.
Н?раны? ?ат?ылына К?кшіл те?із жа?ынан келетін жолда ??ды?тардан б?тен мал суаратын жер болма?ан со? Найман мен Керей жігіттерін ?дейі ш?лге шыдамды, ?рыс?а жарайтын ?ос ?ркешті желмаялар?а мінгізген. Найман, Керей жігіттеріне о кезде т?йеге мініп жау?а шы?у ?йреншікті ?дет.
Ж?нібек б?л ?скерлерін, ке?ес болар жерден ?дейі тыс?ары орналастырды. Алда-жалда жау келіп ?алар болса, майданды ал?аш?ы ?лкен хан ке?есіні? ?стінен аш?ысы келмеді. Жігіттеріні? жауды жол- ж?некей, о?ашада ?арсы ал?анын ж?н к?рді. Біра? ?біл?айыр Шайх-Хайдар мен ?арашы??а: «шамалары? келсе жолдары?ды тос?ауылдап жат?ан ?скерлерден (тос?ауыл ?скер болатынына ол шек келтірмеген) жансыз ?туге тырысы?дар. Содан кейін хан ке?есін ойлама?ан жерден барып шабы?дар. Бірде бір бас к?терер адамы ?алмасын, бассыз ел ?айда барар екен!» деген.
Осындай жарлы? ал?ан Шайх-Хайдар мен ?арашы? ?алы? ??м мен та?ырды? арасынан бас?а жол тауып, Найман мен Керей жігіттері к?тіп жат?ан т?с?а со?пай, Н?ра ?арат?зына тікелей ?тіп кеткен.
Хан ке?есіне т?нген ?атер ?те зор еді. ?біл?айырды? б?л «хан ?скері» шынында да тек кіле? жанынан безген, дені Византия, Египетті талай шап?ан ата?ты батыр т??ым с?лжы? т?рікмендеріні? ?рпа?тарынан ??рылатын-ды. ?азандай-?азандай бастарында?ы се?-се? б?ріктерін селкілдете, ?олдарында?ы к?к найзаларын к?нге ойната, жау шебіне сада? о?ы жетер жерге жеткенше ж?бын б?збай, кіші-гірім тайла?тай астарында?ы текежаумыт, а?алтеке с?йг?ліктерін желе шо?ытып, жауар б?лттай т?таса келе жат?анда ?андай жау ж?рек ?скер болса да бір ?бігерленіп ?алатыны айдан аны?. «Хан лашкерлері» т?т?ын алуды білмейтін, жаулас?ан елін к?рі-жасына ?арамай тып-типыл етіп ?айту?а ??мар. ?біл?айыр хан б?ларды ?зге ?скерінен ерекше ?стайтын. Жоры?та олжа еткен ?ыз-келіншектеріне, тала?ан м?лік-?азыналарына ?ол с??пайтын. Орта? олжа деп хан т??ымдарыны? б?лісіне салдырмайтын. Осындай еркіндікті? ар?асында б?ларды? к?бінде жеті-сегіз ?атыннан болатын ж?не ?бден байып та ал?ан жауынгерлер. ?здеріне тиетін м?ндай пайданы білген со?, ?бден ?ан?а ??ны?ып кеткен б?л жан аларлар ?рыста шегінуді білмейтін, жан аямай со?ысатын.
Хан ке?есін шабу?а келе жат?ан міне, осы ?скер еді. Б?л хабарды естіген ?аза?ты? ?обыланды, ?амбар, ?ара Оспан секілді аты шулы батырлары ?стеріне сауыттарын киіп, ?амыс ??ла?, б?кен сан, жал- ??йры?ы жерге т?гілген т?лпарларын ойнатып, ?згелерден сытылып шы?а берді.
?сіресе б?ларды? к?зге т?сері батыр ?обыланды мен астында есік пен т?рдей ?ара сира? т?лпары бар Ж?нібекті? екінші баласы ?амбар болатын. ?обыланды б?л кезде алпыс?а таяп ?алса да, ?азан?а аттан?анда?ы ?ара шо?парын ?лі де бір ?олымен ?ршы?тай ?йіреді. Ал ?амбар батыр ??ды??а ??ла?ан нар т?йені ?ос ?ркешінен ?стап суырып алатын алып к?ш. Екі иы?ына екі кісі мінгендей ??лаш жауырын, бура сан, тартылу?а дайын т?р?ан сада?тай, дене ??рылысынан к?ш иесі екені бірден сезіледі. Б?л Ж?нібек Ордасыны? жауына жібергелі ?айра?ан болат жебесі, кеудесінде ж?рек емес, ?атып ?ал?ан м?йіз бар т?різді, бала жастан ?ор?уды? не екенін білмеген жалын жан. Он сегізге шы??анда арлан жолбарыспен жекпе-жек алысып, ??р ?олымен ?рып ал?ан. ?ке бала?а сыншыл, Ж?нібек б?л баласыны? батырлар?а біткен мінез- ??л?ын ертеден сезіп, ?немі оны со?ыс ісіне ?йретуде болатын. ?зге ?лдарына ?демі киім, салтанатты ерт?рман істетсе, б??ан арнап найза, жа?, алдаспан жасататын. Осындай батырлы?ына ?арамай, ?амбар Ж?нібекті? бас?а балаларынан г?рі ана??рлым ке? пейіл, іздегені ерлік.
«Жау келе жатыр!» дегенді естісімен-а? ?амбар сауытын кие салып, бел- деуде т?р?ан ?ара ?ас?а т?лпарына мініп-а? алды. О? ?олына ?анжар ?шты, ?айы? безеулі найзасын ап, жау келетін к?ншы?ыс жа?ты ?ырындай берді. Б?л ата?ты ?ш батырды? жауды ?арсы алу?а шы?па? боп ы??айлан?анын к?ріп, ?зге батырлар да ат?а ?онды. Тек сай табанында т?селген а? кигізді? ?стінде жасы келіп ?ал?ан Ар?ын би, ?отан жырау секілді он ша?ты ?арт адам ?алды. ?рыс батырлар ісі дегендей Ж?нібек хан да орнынан ?оз?алмады.
— Жау келсе жауабын алар, ?аза?ты? ?азір ел-ж?ртын ?ор?айтын ?лдары бар ?ой. — Ол саптай тізіліп жау?а ?арсы Н?раны? ?арат?зыны? биігінде т?р?ан батырлар?а с?йсіне к?з тастады да ?отан жырау?а б?рылды. — Ана ер-азаматтар жауды ?уып кейін ?айт?анша уа?ыт бос?а ?тпесін, ?отан ата, к?птен бері ты?дау?а ??мар боп ж?р едім, сізді жа?сы біледі дейді. Жошы ?лімін естіртуді айтып бері?ізші.
Болайын деп жат?ан ?рыс б?лар?а еш ?атынасы жо?тай, ?згелер де ?арт жырауды ?ол?алай бастады.
— И?, балалар ?айт?анша ермек болсын, — деді Ар?ын би.
— К??іл шіркін бір к?теріліп ?алсын, — деді ?йсінні? ?арт батыры ?ылышбай.
?отан жырау к?п к?ттірмеді. ?мір-ба?и жанында ж?ретін к?рі ?ара ?обызын ?олына алып, ?арлы??ан ?арт даусын а?ырата ж?нелді.
