Шы??ысхан ?зге балаларынан т???ышы Жошыны ана??рлым жа?сы к?рген. С?йтсе де айт?анына к?не ?оймайтын Жошыны жою?а ?лытау бойына ?дейі арнап кісілер жіберген: Жошы а? аулап ж?ргенде ?астары мон?ол ?дісімен отыз жеті жасында омырт?асын ?зіп ?лтіреді. Б?л хабар ?лы Орда?а жетеді. Шы??ысты? Жошыны жа?сы к?ретінін білетін хан т??ірегіндегі адамдар б?л хабарды естіртуге бата алмайды. Ж?не оны? ?стіне ?зі арнап кісі жібергендіктен Жошыны? ?аза табатынына шек келтірмеген ?лем ?міршісіні? ?зі де «кімде-кім Жошыны? ?аза тап?анын естіртсе, соны? басын аламын» дейді. Хан жа?сы к?ретін баласыны? ажалына ?зі себепкер болып отырса да, оны? ?лгенін естімей ?ткісі келеді. М?ндай жа?дайда ж?рт да?дарады. А?ырында б?л хабарды жыр ар?ылы естіртуді ?лы Жыршы?а тапсырады. Ханны? салтанатты к??іл к?теретін кешінде «ал, ?лы Жыршы, жыр баста!» деген ?мірді естігенде, ?арт жырау т?ркі жырын а?ыратып ?оя береді.
Ол:
«Те?із башынан б?л?анды.
Кім т?ндыра, а ханым?
Терек т?птен жы?ылды.
Кім т?р?ызар, а ханым?»
дейді. Сонда Шы??ысхан:
«Те?із баштан б?л?анса, Т?ндырар олым Жошы д?р.
Терек т?птен жы?ылса, Т?р?ызар олым Жошы д?р».
дейді. Сонда ?лы Жыршы ал?аш?ы ?ле?ін та?ы ?айталайды, біра? б?л жолы к?зінен жасы парлап а?ады. Ананы? жылап отыр?анын к?рген Шы??ысхан:
«К?зі? жасын т?гілтер, К??ілі? шерлі бол?ай ма?
Жыры? к??іл ?ркітер.
Жошы ?лген бол?ай ма?
деп с?райды. Сонда ?лы Жыршы т?ркі жырымен:
«С?йлемеске еркім жо?,
Сен с?йледі?, а ханым!»
?з жарлы?ы? ?зі?е.
Ж?н ойлады?, а ханым!»
деп Жошыны? ?лгенін естіртеді. Сонда жаратыл?алы к?зінен жас шы?па?ан Шы??ысхан е?кілдеп жылап:
??лын ал?ан ??ландай.
??лынымнан айрылдым!
Айырылыш?ан а??удай.
Ер ?лымнан айрылдым!»
деп теріс ?арап, б?к т?сіп жатып алады.
?арт ?отан б?л жырды сонау ?лы Жыршы мен ?лем ?міршісі Шы??ысханны? д?л сол к?ндегі к?йін отыр?андарды? к?з алдына елестеттіргендей, к?рі ?обызын боздата, к?рі даусын ?арлы?тыра шы?арып, зар жылап отырып айтты. Жырау ?нері ж?ртты? к??ілін б?лгені соншалы?, отыр?ан адамдар ана жа?та бол?алы т?р?ан ?рысты ?мытып та кетті.
?отан ?арт енді жыр ?стіне жырды то?ытты. Ол бір мезет Ора? тол?ауын бастады.
«Артуда арту тау келсе, Атан да тартар б?гіліп.
Алыстан ?ара к?рінсе,
?ара??ла жатар ??іліп…»
Ора? тол?ауыны? адамны? ??й?а тамырын шымырлатып, ?н бойы?ды дірілдетіп алып кететін ?ас?ырды? ?лы?аны т?різді ?зіне дербес бір ескі ?уені бар. Осы ?уенге сай ?отан жырау ?обызын осып-осып а?ыратып кенет жас к?ндегідей жігерлене тол?ады.
«… Уа, жігітл?р, жігітл?р, Жала??аш жерде жау?а шап.
Осынау жал?ан д?ниеде.
Ажал житмай ?лмек жо?».
Жырау даусы, шаба келе ?ыз?ан ж?йріктей, енді шары?тай т?сті. ?йып ты?да?ан а?са?алдар ?азір ?ан майданда шешілгелі т?р?ан ?аза? ханды?ыны? та?дыры естерінен тіпті шы?ып кеткендей, бастарын жерден алмай, тапжылмай ты?дауда. Жо?, б?лар жа?а ел болып келе жат?ан хал?ыны? та?дырын ?мыт?ан жо?. «Сонау ай?ас немен тынар екен?» деп іштері алай-т?лей. ?р?айсысы бір тайпа елді? ?алы? ?олын бас?ара алатын сонау ?алы? ?аба?ты, т?кті білекті батырлар?а сену ?те орынды. ?ыран балапандарын ?мір арпалысына дайында?анда, е? алдымен ?оян?а емес, ?ас?ырды? б?лтірігіне т?сіріп ?йретеді екен. Ж?нібек те сол ?ыран. ?анатыны? астында?ы батырларын бірден е? ауыр сын- ?а шыны?тырма?. Ел бол?ылары келсе, ?здерін-?здері ?ор?ай білсін!.. Б?гін бастары бірігіп, жауына ?арсы т?ра алмай, ала ауызды? не ?ор?а?ты? к?рсетсе, ерте? быт-шыт боп, к?рінгенні? табаныны? астында кетеді. Ал б?гін ел намысын — ер намысын ?ор?ай алса, ерте? тастан берік бірлескен ж?рт болады. ??рыш отта асылданады, халы? к?ресте шыны?ады.
Ж?нібек ?анша ?обалжыса да сабыр т?тты. Ол ру басты?тары батыр, билерді? хан ?мірін орындау ?шін емес, ауыз бірліктерін ай?а? етіп, жауына ?з беттерімен ?арсы шы??анын к?ргісі келді. Хан а?ылы емес, халы? а?ылы шешсін деді хал?ымызды? болаша? та?дырын.
Ж?нібек ?аза? ханды?ыны? та?дыры шешілетін м?ндай ?ысылтая? мезетте сап алдында болмай, к?рі- ??рта? а?са?алдар ?асында ?алуын кейбіреулерді? ?ылмыс санайтынын да, не ?ор?а?ты??а балайтынын да біледі. Біра? ерте? ?аза?ты? бытыра?ан руларыны? басын ?осып, мы?тап ?стар хан болу ?шін, мыз?ымас беріктік те керек. ?зі?ді шабу?а жау келе жат?анда бір сайды? жа?асында ?арт жырауды? тол?ауын ты?дап отыру — к?рінген ханны? ?олынан келмейтін ?асиет. Халы? алдында м?ндай адам а?ыз?а айналады. ?зіні? абыржымас тастай мінезімен ?згелерді? де ?мітіне ?л беру — ?олына ?ылыш алып жау?а шабудан ана??рлым арты? ерлік. Хан ?бігер болма?ан жерде, халы? та ?бігер болмайды. Б?л — же?істі? е? бір керекті шарты. Ханны? келе жат?ан жаудан ??ты ?ашпай, жайбара?ат отыр?анынан ?згелері де ?лгі алды. Олар да келе жат?ан жауына берекелері кетпей, сабырлы сал?ын ?анмен дайындала бастады.
?отан жырау Ора? тол?ауын бітіріп ?лде?ашан Едіге жырына к?шкен. Ж?рт сол ?йы?ан ?алпында ты?дауда. Б??ан Ж?нібек іштей ?уанышты. ?зіні? де ?обалжуы басыл?андай. «Жо?, м?ндай ж?ртты жау же?е алмайды. М?ндай мыз?ымас елмен т?бі ?лы ханды? ??ру?а болады. ?ан-жоса етіп ?ырып-жоям деп жауы келе жат?анда, мынау ?арт би, батырларды? осыншама сабырлылы? к?рсетуі — жа?сы ырым. Б? т?різді ж?рт болаша?та басына ?андай ауыр сын т?ссе де шыдайды, ?андай жаумен болса да табан тіреп алысу?а жарайды. Ал келе жат?ан мына жау?а анау Н?ра ?стіндегі кіле? батыр жігіттер жауап бере алады. М?ндайда ер ?имылын арман шешеді. Ал ер арманы — ел болу. Б?л арман ?шін анау ерлерді? аянбай ай?асатынына к?м?н келтіру к?н? болар еді…»
Ж?нібек ханны? ??ла?ына ?арт жырауды? даусы еміс-еміс келеді. ??ла?ы жырда, к??ілі к?п кешікпей басталатын ?анды ай?аста.
?арт жырауды? даусы ?лі болдырма?ан ж?йрікті? шабысы т?різді. Біркелкі д?бір, біркелкі ?йт?у…
?арт а?ын ?арлы?а тол?айды. Ол ?азір то?ыз батыр Едігені ?уып келіп, Кен-Жанбайды? Едігеге арнап айт?ан жырын тол?ап отыр:
