бермеген. Артынан, Ж?нібек пен Керей ?біл?айырдан б?лініп к?шіп кеткеннен кейін, осы То?тар-Бегімді ?зіні? ?арама?ында?ы ?ыз ?нат?ан бір жас батыр?а ?ос?ан.
Осы?ан ?шіккен Б?рынды?: «?ап, б?лем ?арашы?, ?ан майданда бір кездесерсі?!» деп ж?ргенінде мына ай?ас д?п келді. Б?рынды?ты? к?ктен с?ра?аны жерден табылды. Кекшіл батыр м?ндайда ?ш алмай б??ып ?ала алар ма! ?амбар батырды то?тата сап, ?зі а? бураны тебініп ?ап «шу!» деді.
Сала ??лаш мойнын т?мен тастап жіберіп, шудалары желкілдеп, аузынан к?бік атып а? бура тайра?дай шаба ж?нелді. ?зіне ?арсы т?йелі Б?рынды?ты? шы??анын к?ріп ?арашы? да ?мтылды. Б?л алыптарды? ай?асы еді. Бір жа?ында ?ара жартастай ?ара ар?ыма? мінген ?арашы?. Екінші жа?ында к?бік шаш?ан а? бура мінген, айдала?а отыр?ызып ?ой?ан балбала т?різді абажадай Б?рынды?. Ж?рт м?ндай алып денелі батырларды? ай?асыны? немен тынарын білмей, демдерін іштерінен алып жым-жырт тына ?ал?ан.
Астында?ы ?ара ар?ыма?ын ??йындата шауып келе жат?ан ?арашы? батыр о? ?олында?ы шо?парын ы??айлай ?йіріп, жауына таяй беріп, шо?парын сілтейтін Б?рынды?ты? ?олынан еш ?ару к?ре алмай, с?л абыржи ?алды. Ананы? ?олында ?деттегідей не шо?пар, не сойыл жо? екен. «Б? ?алай?» деді ол ішінен, с?йтті де сол ?олында?ы а? алмас алдаспанын к?тере берді. А? бура ?ылыш сілтеу жерге таяса бол?аны, иреле?деген мойнын ?шырып т?сірмек! Біра? б?л ойына жете алмады. А? бурасын е?кілдете шауып келе жат?ан Б?рынды?, он ?адамдай жерге таян?анда, т?йені? тасасында о? ?олында ?ста?ан ?ыл ар?анын сума? еткізіп ?арашы??а ?арай ла?тырып жіберді де, сол шап?ан бойы то?талмастан ора?ыта б?рылып, ?з тобына ?арай ананы ат-матымен с?йрете ж?нелді. ?арашы? мойнына т?скен ?ыл ар?анды алдаспанмен шауып т?сіруге де ?лгермей ?алды. Алдаспанын сілтегенше шауып келе жат?ан екпінімен ?арашы?ды кейін тарт?ан ?ыл ар?ан заматта тынысын тарылтып, атты? артына ?арай аударып ?кетті. Біра? ер ?стінен сыр?ып кетпес ?шін, ?арасанынан мы?тап шырма?ан ?ыл шылбыр жібермеді. ?зе?гіден ая?ын суырып ала алмады. Кенет кейін ?арай кілт тарт?ан к?шке шыдай алмай барып жерге к?рс етті. ?ыл ар?анды та?ымынан ?ткізіп, а? бураны? алды??ы ?ркешіне байла?ан Б?рынды? ай-шай?а ?арамай, ора?ыта, ?з тобына к?кпар ал?ан адамдай «Аруа?! Аруа?!» деп ай?айлай шапты. Басына киген тор дулы?асыны? етегі ал?ымына т?скен ?ыл ар?анны? мойнын ж?лып ?кетпеуіне себеп бол?ан ?арашы? батыр, екі ?олымен жанталасып жерді сыйпай, ат-матымен с?йретіле ж?нелді. Осыны? б?рі к?зді ашып-ж?м?андай уа?ытта ?тті. Алып к?ш алыпты?ын к?рсетті. Шап-?ан бойы Б?рынды? ?з шебіне жеткенде, ?зіліп кеткен ер-мерімен ш?батыла с?йретіліп келе жат?ан ?арашы?ны? жаны аузына келіп, енді шы?у?а таяу еді. ?арашы? ??ла?ан жерге таяу т?р?ан ?асым атынан секіріп т?сіп, ?ыл ар?анды наркескенімен орып жіберді.
Б?рыннан да ?аза? жа?ыны? к?ші басым екенін бай?ап, ж?регі дауаламай т?р?ан Шайх-Хайдар, бас батыры ?арашы?ны? м?ндай апат?а ?шыра?анын к?ріп, енді шыдай алмады, атыны? басын б?рып алып кейін ?арай шапты. ??быжы?тан машайы? ?аш?ан, ?олбасшыларыны? ?зі атын кейін б?р?асын, жауынгерлері де со?ынан ерді. ?арашы?ны? ?легімен с?л к??ілдері бас?а жа??а ау?ан ?аза? батырлары, жауыны? жапа- тарма?ай кейін шегініп бара жат?анын к?ріп, лап ?ойды. Біра? а? б?кенге екі ыр?ып жететін а?ал-теке, теке жаумыттар б?ларды ?арасына да ілдірмеді. ?обыланды, ?амбар батыр секілді шап?анда аузымен ??с ілетін т?лпарлары бар он ша?ты батырлар ?ана со?дарынан ?уып жетіп, ж?зге таяу адамын сойыл?а жы?ып т?сірді. ?ал?аны ?зай берді. Б?дан ?рі ?уу ?ажет емес деп т?сінген ?зге батырлар атыны? басын тарт?анмен, ?ызып ал?ан алуан к?шті? иесі ?обыланды батыр то?тай алмады. Жеткен жігіттерін тірсектен сойылмен бір ?рып, жерге ??латып, жау со?ынан ?уа т?сті. ?обыландыны? жал?ыз шауып келе жат?анын к?рген с?лжы? т?рікменні? елу ша?ты сойылкер батыр жігіттері кенет аттарыны? басын кейін б?рып ?обыланды?а ?арай ат ?ойды. Жан-жа?ынан ?оршап, орта?а ап ?ыса бастады. К?кжал ?ас?ыр ?анша арлан бол?анменен, жан- жа?ынан ж?л?ылай т?скен ?зіндей кіле? к?к б?ріге не істей алады? ?обыландыны? да халі осы к?кжал ?ас?ырдай еді. ?анша алыс?анмен де к?пке топыра? шаша ала ма, к?ші де бая?ы жас кезіндегідей емес. Енді ажалды? таяу ?ал?анына к?зі жетті. Дегенмен к?ші азая бастаса да, ол сойылын о?ды-солды сілтеп, ?асына жауын та?а жуытпай т?р. Біра? б?л алыс ?за??а бара ма? Ол анда-санда арт жа?ына ?арап ?ояды. «К?п кешікпей ?зі оралар» деп ойла?ан серіктері м?ны іздеп келе ?оймады. Хал м?шкілге айналды. ?арашы?ды жауына т?сіртіп ал?ан с?лжы?тар, оны? орнына ?обыландыны байлап ?кетпек болды. Олар асау ?ста?ан жігіттердей, жан-жа?тарынан ?оршап, ар?андарын ?обыландыны? мойнына ла?тыру?а ы??айлана берді. ?алжырау?а айнал?ан ?обыланды енді ?зінен д?рмен кетіп бара жат?анын т?сінді. Намыстан да жан т?тті. ?обыланды батыр бір мезет атыны? басын кейін б?рып, ?оршауды б?зып шы?ып, ?ашып ??тылма? болды. К?ксе?гірді? ?рпа?ы Киіккетпес т?лпарын тебініп ?ап, жау шебін ?збек боп кейін шапты. ?обыландыны? айбарынан сескенген жігіттер ?а? айырылды. ?обыланды орталарынан зыр?ытып ?те берді. Біра? ?те алмады, екі жа?ынан ла?тыр?ан ар?ан мойнынан бірдей т?сті. Ыр?и ж?нелген Киіккетпесті? ?стінен сыпырып жерге д??к еткізді. Аспан-к?к шыр айналып кетті. ??лап бара жат- ?анында ??ла?ына жеткені ат д?бірлері мен «А?жол! А?жол!» деген ай?ай ?ана еді. Ар жа?ында не бол?анын ?зі де білмеді. Тек к?зін ашып, есін жиып, орнынан а?ырын т?регелгенінде, алдында к?лімсіреп ?арап т?р?ан жас жігіт пен алтын зерлі ж?мса? сауыт киген, ??ралай к?з с?лу келіншекті к?рді. Арада сегіз жыл ?тсе де, б?л екеуін ?обыланды бірден таныды. Шатыраштанып жасыл т?ккен мырза ?ара?ай т?різді с???а? бойлы сымбатты жігіт батыр Саян болатын. Ал ?асында?ы келіншек, оны? ж?байы ?біл?айырды? ту?ан ?ызы Г?лба?рам-С?лтан-Бегім еді.
Батыр Саян бая?ы Сейхун дарияны? жа?асында ?біл?айырды жолбарыстан аман алып ?ал?аннан кейін, ?зі секілді к?штілерден ?орлы? к?рген ж?зге тарта батыр жігіттерді жинап, аламан болып кеткен. Сейхун мен Жейхунны? арасында ?ас?ырдай жорт?ан. Талай шонжарларды? малын шауып, Мауреннахр мен Т?ркістан арасында к?шкен сан саудагерлерді? керуенін тона?ан. А?ырында Жеті?о?ыр ма?айында ?аза? рулары бас ?осып жатыр дегенді естіген. Енді аламанды?ты тастап, бір кезде ?зін ?лімнен ??т?ар?ан на?ашы ж?ртына ?осылма? боп, ?асында?ы ж?зге таяу серіктерімен, бес жасар баласын алдына отыр?ызып, Г?лба?рам-С?лтан-Бегім с?луын ертіп жол?а шы??ан. ??м?а ?скен ?алы? сексеуіл арасында келе жатып, ?обыланды батырды ?орша?ан с?лжы? т?рікмендерді? жігіттерін к?рген. ?обыландыны аналар аттан ??латып, байлап жат?ан кездерінде Ар?ынны? ?раны «А?жолдап!» ай?айлап, шабуыл сал?ан. ?аза?ты? к?п сыпайлары жетіп ?ал?ан екен деп ойла?ан с?лжы?тар, ?арсыласу?а батылдары бармай, ?обыландыны тастап ?аш?ан. ?здері жолаушылап алыстан талып келе жат?ан батыр Саян жігіттері оларды ?ума?ан.
Г?лба?рамды к?ріп к?рі ж?рек та?ы тол?ып кетсе де, ?обыланды батыр ?зін-?зі а?ылмен то?татты. Бір кезде ?зі ?лімге ?и?ан батыры, енді б?ны ажалдан алып ?ал?анын т?сініп, к?рт ?згерді. «?оянды — ?амыс, ерді намыс ?лтірер» болса, да батырды? а??ал бір ?рт мінезіне салып ?обыланды намысын же?ді.
— ?ара?ым, батыр Саян, ер шекіспей бекіспейді. Сен екеуміз шекістік. Айып менен, — деді. — Егер сен кешірсе?, арамызда бол?ан о?и?аны мен кешірдім.
— Мен де кешірдім, — деді батыр Саян к?лімсіреп бірінші боп ?ол беріп.
?обыланды батыр Саянны? топ аламанын ертіп Хан Ордасына ?айта келгеннен кейін Ж?нібек ханны? жарлы?ы бойынша, хан ке?есіні? аз к?нге м?жілісі то?талып, жігіттерді? жау ?ашыр?ан ??рметіне ?ш к?н, ?ш т?н той істеді. Д?л осы кезде ?ырымды аралап Асан ?ай?ы жырау оралды. Басты?ы Ж?нібек боп б?кіл ?аза?ты? арда?ты батыр, биі ?арт а?ынды кілемге к?теріп ?арсы алды. ?зіне арналып а? орда тігіп, ту бие сойылды. Той ?стіне той болды.
Осы тойды? на?ыз ?ызып жат?ан ша?ында, бір ?ліп тірілген, ?араша к?ркеде сира?ы сырт?а шы?ып шынжырлаулы жат?ан ?арашы? батыр?а Б?рынды? келді.
— ?арашы? батыр, — деді ол айтайын деген с?зіне бірден кірісіп. — Егер жаны?ды сау?а етіп, елі?е жіберсін десе? мені? шартымды орында.
— ?андай шарт?
— То?тар-Бегім с?луы?ды ма?ан то?алды??а бересі?. Сонда босатам.
— Ау, оны? байы бар емес пе? Ж?не былтыр б?пелі бол?ан.
— Байынан айыр. Баласын байына ?алдыр, не ?зі? асыра. Шешесін ма?ан бер.
— Б?л м?сылманны? с?зі емес.
— Сені? ?арындасы?а мен м?сылман емеспін. ?зіні? ?ылы?ына ?арай к?пірмін.
— Жо?, М??амет пай?амбарды? дініне ?арсы болар к?н??а мен бара алмаймын. Одан да мені? басымды ал.
— Ма?ан сені? басы? емес, ?арындасы? керек.
Б?рынды? ерте?інде де, ар?ы к?ні де келді. Есіл-дерті кеше ?зін менсінбеген То?тар-Бегімді ?атын етіп, ?шін алу болды. ?арашы?ны? «То?тар-Бегімнен де с?лу та?ы бір ?арындасым, екі ?ызым бар. Соны? бірін ал» дегеніне к?нбей ?ойды. «Не ?зі?ні? ?аны?ды ішем, не То?тар-Бегімді ?атын ?ылам деді, ?аны?ды біра? асы?пай ішем, к?ніне бір ?асы?тан ?ана ?рттаймын».
Т?бі ??тыла алмайтынын білген ?арашы? а?ырында еліне, а?а-інілеріне кісі жіберді. То?тар-Бегімді
