кідіріп ?алды. Кенет басын к?теріп алды.
— Онда ма? Онда… — Жа?анны? даусынан н?сілі Керейге біткен ?айсарлы? естілді. — Онда кекке — кек! ?ан?а — ?ан! ?асым с?лтан ?кесі мен а?асыны? ?шін ?айтарады. ?біл?айырды? ?зін ?лтіреді. М?хамед- Шайбани мен Махмуд-С?лтанны? толып жат?ан а?аларыны? басын алады. Біра? ?здері антын б?збай екеуіне де ?ылышын к?термейді. Егер мені ана дейтін болса, т???ышым ?асымжаннан осыны тілеймін. М?хамед- Шайбани мен Махмуд-С?лтан?а бірінші боп шо?пар сілтемеймін, — деп екеумізді? алдымызда ант беруін ?тінем. Егер б?л арманымды орындамаса а? с?тімді к?кке сауып ?тем.
Ана тілегі ?асымны? ж?регіне ?анжардай ?адалды. Д?л осы мезетте шешесі Жа?анны? апасы А??озы?а берген у?десіні? ?аншалы? ?ымбат екенін т?сінді. Кенет ол орнынан атып т?рып, бір тізерлеп шешесіні? алдына отыра ?алды да, беліндегі наркескенін ?ынабынан суырып ап, екі жа?ынан ?стап ма?дайына тигізді де, ?ылшылда?ан ж?зінен с?йді.
— Асыл болат наркескен, ?ос бауырым М?хамед-Шайбани мен Махмуд-С?лтан?а сені бірінші боп ?ынабымнан суырмас?а ант етем, — деді ол. — Егер антымды б?зып ?ос бауырыма бірінші боп ?асты? етсем, мына т?р?ан асыл анам Жа?ан бикені? а? с?ті ?рсын!
Жа?ан бике орнынан т?регеліп баласыны? ?олында?ы жала?аш а? семсерді алды да ерніне тигізді.
— Асыл болат а? семсер, егер ?ансырар болса?, жал?ыз ?лым ?асым?а емес, е? алдымен мені? ж?регіме ?адал. Ана тілегін ?абыл ал?аны ?шін, оны? ??рбаны болсам арманым жо? деп к?ні б?рын ант етем!
Анасы мен баласыны? б?л ?ылы?тарын ?з к?зімен к?рген хан Ж?нібек іштей екі сырды ?атты т?йді. Бірі — ?асымны? анасы Жа?анды аса жа?сы к?ретінін. Екіншісі ?ткен т?нде Жанбике то?алды? ?йіне кезексіз барды? деп ?йелдік мінез к?рсетіп, Ж?нібекті ?зіне дене с?лулы?ымен тартпа? боп отыр?ан Жа?ан бикені? кенет шын ар-намысын ?ор?айтын іске келгенде, ?андай табандылы??а болса да бара алатынын білді. «С?лу ?йел егер а?ылды болса, еркекке тек ?зіні? с?лулы?ымен ?ана емес, тере? ойлылы?ымен де, табандылы?ымен де ?ымбатты болып к?ріне алады екен» деді ол ішінен. Ол осы с?тте ?лкен ж?ректі ?йелді? уа? ?йелдік сезімінен де алыс т?рмайтынын ?атеріне алды. М?ндай ?йелді? намысымен ойнауды? ?аншалы? ?ауіпті екенін т?сінді.
Ерте?іне Ж?нібек жарлы? беріп, хан ке?есін ша?ыртты. Б?л ке?еске Орда ма?ында?ы с?лтан, батырлар, ерлік істерімен к?зге к?ріне баста?ан ?з балалары мен Керейді? баласы Б?рынды? с?лтан ?атынасты. Екі к?н ке?есіп, а?ырында К?зто?санны? басында Т?ркістан у?лиетіне шабуыл?а шы?па? боп ?й?арысты. Д?шті ?ыпша? ?скерін екіге б?лмек болды. Ж?нібек хан балаларымен ?зі бас- ?аратын топ Соза??а, Керей ханны? баласы Б?рынды? с?лтан мен Найман батыры ?апта?ай, ?о?ырат батыры Сарыбала?, Керей батыры Ойшыбай, Уа? батыры Жаубасар, Жалайыр батыры Б?рібай баста?ан ?алы? ?ол Сы?ана??а шабуыл салсын делінді. ?зіні? ежелгі салты бойынша Ар?ын, ?ыпша?, Тара?ты жаса?тары Ж?нібек ханны? — хан Ордасыны? ?асында ?алды. Б??ан Жайы?ты? бергі беті, Атырау те?ізі мен Сырды? т?мегі саласын жайла?ан Кіші ж?зден келген Адай руынан Теген батыр, Табын руынан Серке би, Ш?мекей руынан А?та?да? батыр, Тама руынан ?арабура батырлар бас?арып келген жаса?тар мен ?лы ж?зден ?а?лы, Ысты руынан Бахтияр би, Шапырашты руынан ?арасай батыр, Жаныс руынан Жанатай батыр бас?ар?ан ша?ын ?олдар келіп ?осылсын делінді. Хан Ордасынан осы ?скерлер жиналып жат?ан Саумалк?л, Телік?л, Жуанары?, К?кше те?із Атырау жа?асына ат шаптырылды. Бар ?ол К?зто?санны? басында Сейхун дарияны? т?менгі шеніндегі ?ара?зек ?ойнауында шо?ырланба? болды. Б?нымен ?атар б?л ша?арларды? хакім, бектеріне жасырын кісілер жіберілді. «Бізді? к?шіміз ?азір ?біл?айыр ханны? к?шінен арты?, ?аза? еліне ежелден жататын ша?арларымызды ?ан т?гіспей ?зімізге ?айтары?дар. Егерде б?л тілегімізді орындамаса?дар ?з обалдары? ?здері?е» деп хат жазды. Біра? б??ан ?біл?айыр хан «арзани дашті» ретінде басыбайлы Соза?ты берген ?зіні? немересі ?ызыр ханнан ту?ан Бахтияр с?лтан да, Сы?ана? хакиматыны? бела?асы Манеден- о?лан да кекете: «?біл?айыр ханнан к?шті болса, е? алдымен сайып?ыран ханды же?іп алсын. Содан кейін ?алаларымызды ?ан т?кпей бостан-бос?а береміз» деп жауап берді. Ж?нібек пен Б?рынды? Ордаларын Телік?л мен Бо?ты?арынны? бойына тастап, желто?сан т?спей-а? ?ара?зекке келді.
Осы ара?а к?п кешікпей ж?з мы??а таяу ?аза? сыпайлары жиналды. Ортада аз?антай ?олмен Ж?нібекті? ?зі, ал Маймене жа?ын Б?рынды? с?лтан, Майсары жа?ын Ж?нібекті? ?лкен балалары Жиренше мен Махм?д бас?арып (?амбар мен ?асым екінші шепте бол?ан), жыланны? айырма тіліндей екі б?та? боп, Т?ркістан?а ?арай аттан?ан. Осы к?нгі Шиелі жеріне келгенде екі б?лінген. Б?рынды? Сы?ана??а, Жиренше мен Махм?д Соза??а беттеген. Ж?нібек ?зі Ар?ын, ?ыпша?ты? та?дамалы жігіттерінен ?ал?ан ??рып, Шиелі ?амысы Сейхун дарияны? жа?асына бекінген.
?аза?тарды? айтып ж?ргендері ??р ?о?ан-ло?ы ?ор?ыту деп ойла?ан Сы?ана? ?ожасы Манеден-о?лан мен Соза? билеушісі Бахтияр с?лтан жауын к?рген жыландай кенет жиырыла ?алды. Басын к?теріп, ыс?ырынып айбат ша?ырды. ?аланы ?орша?ан ?амалды? дарбазаларын дереу бекітіп, ?ала жата?тарын лаш- ?ар?а алды. Біра? б?л дайынды?ты? б?рі ты?ыз-тая?, асы?ыс болды. ?аза? ?скеріні? тым к?п екенін естіген ?ала а?са?алдары, «ж?ртты бос?а ?ыр?ызып, ?ан т?гуді? не ?ажеті бар, ?аланы ?зірге ?аза?тар?а беру керек. ?біл?айыр ханнан к?мек келгенде ?айтып алу о?ай ?ой» деп к??кіл шы?ара бастады. Ел басы а?са?алдарды?, керуенсарай ?ста?ан саудагерлерді? к?бі Ма??ыт, ?а?лы, Жалайыр, Дулат руларынан шы??ан ?аза? ?анды адамдар еді. ?ала басы с?лтандар бол?анмен, бекіністерді? шын та?дыры осыларды? ?олында т?р?ан. Ежелден келе жат?ан д?ст?р бойынша егер, ?ала билеушілері — а?са?ал, сау- дагер, ?ожа-молдалар ?й?арса, ?аланы к??ілдеріне ?на?ан адам?а тапсырар ?дет бар. Сы?ана? ?ожасы Манеден- о?лан ж?ртты? м?ндай жа?дайын к?ріп, Самар?ант, Ташкент, Яссыдан жуыр арада к?мек келе ?оймайтынына к?зі жеткен со?, «есі? барда елі?ді тап» деп Б?рынды?ты? ?скеріні? ?арасы к?ріне баста?аннан-а? б?кіл ?й ішін, ?зіне деген н?кер-??лдарын алып, Самар?ант?а ?аш?ан. С?йтіп Б?рынды? с?лтан Сы?ана??а бір сада? о?ын жібермей, сырнайлатып-кернейлетіп тал т?сте кірген.
Ал Соза?ты? билеушісі Бахтияр с?лтан б?йтпеді. ?біл?айырды? аты шулы батырларыны? бірі, К?к Орда ханына ?най білген, б?кіл Соза? у?лиетін ?ойдай ?ргізген ?ажырлы с?лтан, «?аланы ?ан т?кпей беруді ойласа? ?айтеді?» деп келген а?са?ал, саудагерлер тобын н?керлеріне ?оршатып алып, «ж?рт арасына іріткі салады» деп, ?ара??ы тас сарай?а ?аматып ?ойды. Соза? мидай жазы? дала?а салын?ан ша?ар. Жан- жа?ында?ы ?амалы да Сайрам мен Саурандай биік емес. Т?йелі кісіні? ернеуіне ?олы жетеді. Б?кіл у?лиетінен отыз мы??а таяу лашкер жинап, ?алада ты?ылып жатпай ашы? далада жауына ?арсы бетпе-бет майдан?а шы?ты. Біра? бала жасынан ат ??ла?ында ойнап ?скен, ал ер жете баста?аннан-а? сойыл со?ып, сада? атуды ?нер к?рген ?аза?ты? жау ж?рек жігіттері ?ойсын ба, ??мырыс?адай ?аптап: «А?жол!», «Уайс!», «Жау?ашар!», «Бахтиярлап!» ат ?ой?анда, ал?аш?ы ?ар?ынында-а? Бахтияр с?лтанны? алды??ы шебін к?л- тал?ан етті. ?аза?тан д?л м?ндай ?нер к?тпеген Бахтияр с?лтан ?бден састы. Халы? к?ші жаз?ыт?рым?ы ж?здеген, мы?да?ан сай, жыралардан ?осылып а??ан сумен те? екенін, олар бір жерге жиналып, ернеуінен асып тасыса, алдында ?андай ?амал, б?гет болса да быт-шытын шы?аратын алып к?ш екенін Бахтияр с?лтан сонда білді. Расында да ?аза? елі к?нтерілі, сан ?орлы??а шыда?ан ?ауым еді. Ашына келіп, а?ырында ернеуінен асып т?гілген дариядай, ат?а мініп, ?олына сойыл алу?а м?жб?р болды. Жал?анда ?иянат?а к?нтерілі халы?ты? долдан?анынан асатын ?лы к?ш жо?. К?нтерілі халы? ж?й к?нде, б?лтіріктері ?стіне шы?ып ойнап маза бермеген арлан ?ас?ыр т?різді. Ал ызалан?анда еште?еге ?арамайды, б?лтірігім демейді, б?тенім демейді, ?стіндегіні? бірде-бірін ?алдырмай, ?анды ауызын салып ?ап, жан-жа?ына аямай ла?тырып-ла?тырып жібереді. ?аза? та д?л осы арлан ?ас?ыр т?різді шамасы келгенше шыдап ба?ты. Шыдамы таусылып еді, ?лген-тірілгеніне ?арамай, желке ж?нін к?дірейтіп, жауына а?ыра тап берді. ?аза? жауынгерлеріні? м?ндай ?а?арлы т?рін к?ріп, Бахтияр с?лтан «же?ілдім!» деп алдына кеп ?ол ?усырып Жиренше мен ?амбардан бітім с?рады. Б?лар ?аланы? кілтін алып, бітімге келісті.
Хан ордасын уа?ытша Сы?ана??а к?шірген Ж?нібек, Соза? у?лиетін екінші баласы Махм?д?а, Сы?ана? у?лиетіні? билігін Керейді? баласы Б?рынды? с?л- тан?а берді.
Сы?ана? пен Соза?ты алып, к??ілі к?теріліп ?ал?ан ?аза? Ордасыны? ханы Ж?нібек енді «?з еріктері?мен берілі?дер» деп Яссы мен Отырар ?аласыны? ?міршісі М?хамед-Мазид тархан?а, Сауранды билеп отыр?ан оны? баласы ??лм??амет тархан?а, ?зкентті? хакімі Уа?ас биге, Сайрамны? хакімі Мыржы? т?реге кісі жіберіп, хат жазды.
Д?л осы кезде я?ни Хаджри есебі бойынша сегіз ж?з жетпіс т?ртінші, Тыш- ?ан жылы, жа?аша бір мы? т?рт ж?з алпыс сегізінші жылы, елу жеті жасар ?біл?айыр ханны? ?зі а??ры?ын алып, ж?з мы? атты ?скерімен Мо?олстанды шаппа? болып ?ргеніш т?сынан шы?ыпты деген хабар жетті. Ж?з мы? ?скер! Б?л ?олына ??р сойыл мен сада? ал?ан ?аза?ты? ?скері емес. Б?л Исфа?ан болатынан алдаспан, ?зын ?ылыш
