Жолай б?лар?а ?біл?айыр та?ына берілген бірнеше с?лтандар, батырлар ?осылып, ?здерін ?оршап ал?ан Айба? ханны? ?скерімен со?ысады. Осы ай?ас- та М?хамед-Шайбани, Махмуд-С?лтан, ?арашы? ?шеуі ханны? інісі мен бір баласын ?лтіріп ?оршаудан шы?ады. Со?ынан ?уып жеткен Ахмед ханны? ?олбасшыларыны? бірі ?оныш-?ыпша? батыр бас?ар?ан мы? адаммен ай?асып, олардан та?ы ??тылып кетеді. Б?л ай?аста ?сіресе М?хамед-Шайбаниді? інісі Махмуд-С?лтан, Бахтияр с?лтанны? балалары ?лік пен Хамзе, ?біл?айырды? баласы С?йіншік аса ерлік к?рсетеді.
Осы адамдармен ол Т?ркістан у?лиетіне келеді. Б?л мезгілдегі Т?ркістан у?лиетіні? ?міршісі ?лы?бектен ту?ан Мираншох-мырзаны? немересі, С?лтан Ахмед, Яссы ?аласыны? хакімі мо?ол М?хамед-Мазит-тархан, Отырарды? хакімі оны? баласы ??лм?хамет-тархан, Ташкент у?лиетіні? ?міршісі С?лтан Махмуд-тархан к?птен к?п К?к Орда?а мейлінше дос-жар адамдар. Б?рінде де ?аза? хандары же?іп, билігімізден айырылып ?аламыз ба деп з?ре жо?. Б?лар?а хакімі ?мір ?бду?ли-тархан, ?осшы ?міршісі А?софы батыр ?осылып, М?хамед-Шайбани мен Махмуд-С?лтанды ту ?ылып к?теріп, ??рып кеткен К?к Орданы? ша?ыра?ын ?айта к?теруді ойла?ан. Б?лар М?хамед-Шайбаниды Д?шті ?ыпша??а хан етіп к?теріп, ?здеріні? ?астары ?аза? пен Жа?атай хандарына ?арсы к?ш етіп пайдаланба? болды. Осындай саясатты? ар?асында осыдан екі-?ш жыл б?рын ?аш?ын боп ж?рген ханзадалар Д?шті ?ыпша??а ?ауіпті к?шке айналды. Оны? ?стінде М?хамед- Шайбаниды? ?зіні? жеке басыны? ?асиетін, ер ж?ректігін, а?ылдылы?ын, о?ы?анды?ын ?осса?, шынында да, Д?шті ?ыпша??а б?гін болмаса ерте? на?ыз ?атерлі к?н тууы с?зсіз еді. Осы ?ауіп іс ж?зінде ай?ындала бастады. Б?рынды? Сарайшы? жа?ына серуендеп кеткенде, М?хамед-Шайбани Сы?ана?ты басып алды. М?хамед-Шайбани жа??а шы??ан ?ала а?са?алдары к?мегімен, осыны? алдында ?ана Яссы?а жоры? салып, еште?е ?ндіре алмай келген Жиренше с?лтан?а да Саураннан айрылу ?аупі туды. К?п кешікпей ол да Саураннан айырылды.
А? Орданы? — ?аза? Ордасыны? екі бірдей б?рын?ы астанасын жо?алтуы Ж?нібек пен Б?рынды??а, Ж?нібекті? баласы Махм?д-?амбар, ?асымдар?а Д?шті ?ыпша?ты? к?ншы?ысында ?андай ?ауіпті? ту?анын аны? к?рсетті.
Б?л ?рекеттерді? б?рі де, то? етерін айт?анда, к?шейіп келе жат?ан ?аза? елін ?айтадан бас?а ?рып, кейін шегіндіру еді. Т?ркістан ?лкесін кім алса, Д?шті ?ыпша??а сол ?стемдігін ж?ргізеді. Осы себептен Т?ркістан ?алаларыны? ма?айында та?ы т?рт ханды? т?йісіп, ?ыр?ын басталу?а жа?ын ?алды.
?аза?тар Т?ркістан ?лкесі ар?ылы ?зіні? ежелгі жері мен ?алаларын ?ор- ?ап, ханды? д?режесін жо?алтпа?ысы келсе, Мо?олдар б?л ?лкені ?здері басып ?алып, Жетісудан ?аза? елін тайдыруды ойлады. Ал Темірді? быт-шыт бола баста?ан ?мірлері Т?ркістан ар?ылы ?здеріні? б?рын?ы А?са? Темір кезіндегі патшалы?ын са?тап, Д?шті ?ыпша?ты ?арама?ында ?стап, сауда-сатты?ын ?ркендетуді арман етсе, ?біл?айыр т??ымдары б?л ?лкені ?олына алып, б?кіл Д?шті ?ыпша?ты ?айтадан бас?арма? болды. Осындай ?арама-?арсы келген т?рт ниетті? та?дыры осы Т?ркістан ?лкесіне кеп тірелді. М?ндай жа?дайда Ж?нібек Жайы? бойында ?ала алар ма? Кеше ?ана ?зі ?ожа бола баста?ан Т?ркістаннан айрыл?ысы келмеді. Т?ркістаннан айырылуы ?айтадан ?аза? ханды?ын жо?алтуы еді. Сонды?тан Ж?нібек Сарайшы?ты тастап, ?айтадан б?рын- ?ы ?онысына к?шуді ойлады. Т?ркістанды жаулап алу ?шін ??р ?ана ?скер емес, ол жерді жайлайтын, бауыр басып ?алатын ел керек. Сол себептен де ?лы жырау Асан ?ай?ыны?:
«?ыры?ды киік жайла?ан, Суында балы? ойна?ан.
Оймауыттай то?ай егінні?
Ойына келген асын жейт??ын.
Жемде ке?ес ?ылмады?.
Жемнен де елді к?шірді?
Ойыл деген ойы?ды.
Отын тапса? тойынды.
Ойыл к?зді? жасы еді,
Ойылда ке?ес ?ылмады?,
Ойылдан елді к?шірді?»,
деп тол?ай ?рысуына ?арамай, ханды?ыны? келешегін ойла?ан Ж?нібек б?л жолы да ?з айт?анынан ?айтпады.
Ж?нібек жоры? ?шін ?айтадан ?оныс етпек бол?ан Шу, Сарысу бойын Асан ?ай?ы жамандап: Мына шіркінні? екі жа?ы борбас екен; баланы? іші ?уырылмайт??ын, пыша?ы ?ынынан суырылмайт??ын, еркегі ат болатын, ?р?ашысы жат болатын жер екен» деп, не болмаса Ж?нібекті? к?п елі жайлай баста?ан ?аратауды к?ріп: «К?кектен бас?а ??сы жо?, к?к ш?птен бас?а ісі жо?, жер аз?ыны м?нда екен, ?атыны семіз, ері ары? ел аз?ыны м?нда екен, аты бестісінде ?артаят??ын, жігіті жиырма бесінде ?артаят??ын жер екен» деп Еділ мен Жайы? бойын тастамауды айтса да, Ж?нібек к?нбеді. Т?ркістаннан айрылса, Д?шті ?ыпша?тан айрылатынын, Ордасы жо?, оша?ы жо?, азы?-т?лік, сауда-сатты?ы жо?, б?тен ж?ртпен байланыс жасай алмайтын к?шпелі елді к?ншы?ысында?ы ?біл?айыр ?рпа?ы мен Темірлан та?ы, к?нбатысында?ы Но?айлы, Астрахань, ?азан ханды?тары б?лшектеп ж?тып жіберетініне к?зі жеткендіктен ?з дегенінен таймады. Ол енді еште?еге ?арамады. ?з жолыны? ж?н екенін біліп т?р?анды?тан, Асан ?ай?ыны? дегеніне к?нбеді. Б?кіл ж?ртты ш?бырта та?ы к?шті. Келе сала Сы?ана? ?шін М?хамед-Шайбанимен со?ысу?а дайындалды. Біра? б?л кезде М?хамед-Шайбани ?жепт?уір к?шейіп ал?ан-ды.
Екі жа? Сауран мен Яссыны? ортасында?ы ке? жазы? далада кездесті. Б? жолы ешкім де жекпе-жекке шы?пады. Ж?нібек баста?ан ?алы? ?скер екінді кезінде М?хамед-Шайбаниды? шебіне ат ?ойды. Жау жа?ы да ?арсы шапты. Біра? М?хамед-Шайбани ?улы?ын асырды. ?аза? ?скеріні? ма?саты ?ан майданда жауын жалпы же?у болса, ?біл?айыр Ордасыны? ойла?аны хан Ж?нібекті ??рту еді. Бетпе-бет кеп т?ра ?аш?ан бір топ ?скерді ?уа т?скен Ж?нібек пен батыр Саян кенет ?здеріні? М?хамед-Шайбани мен А?софы батыр бас?ар?ан ?осшы ома?ыны? ер ж?рек он сан жауынгерлеріні? ортасына ?алай т?скендерін білмей ?алды. Алпыстан ас?ан Ж?нібек ?анша айбын к?рсеткенімен, М?хамед-Шайбаниды? ?асында?ы алып к?шті жас батыр?а ?арсы т?ра алмады. Бетпе-бет келіп ?ал?анда, ананы? ?ос ?олдап ?р?ан шо?парыны? салма?ымен омырт- ?асы ?зіліп ат-матымен жер ??ша ома?ата ??лады. Осы кезде с?л со?ынан келе жат?ан батыр Саянны? да жігіттері жолында?ы жау шебін ?амыстай бытырлатып жетіп ?лгерді. Жолбарыстай а?ырып бір тобы М?хамед-Шайбани?а ?мтылды. Біра? бір арманына жеткенін к?зімен к?рген хан баласы ?пайым т?гел дегендей, б?лар?а б?рылып та ?арамастан астында?ы жел жетпес к?ре? атына ?амшыны ?сті-?стіне басып, ?з тобына ?арай ??йындата ж?нелді. Ал батыр Саян жерде жат?ан хан денесін алдына ??геріп алып, екінші жа?ынан келіп ?ал?ан жау тобынан сытылып шы?а берді. С?йткенше т?н болып ?ара??ылы? т?сті. ?рыс то?талды. Ай туа ?скері ойсырап ?ал?ан М?хамед-Шайбани, та?ерте?гі ?рыс?а т?теп бере аламайтынына к?зі жетіп, Яссы ?аласына барып бекінбекші боп кейін шегінді.
Ханы ?лген ?аза? ?скері жауыны? со?ынан ?умады. Ж?нібекті? денесін а? кигізге орап, а? т?йеге артып, екінші баласы Махм?т билеп т?р?ан Соза??а беттеді. ?ай?ылы ел к??ірене к?рсініп, ал?аш?ы ханны? бірі Ж?нібекті арда?тап а?ыр?ы сапарына шы?арып салды. ?біл?айыр жат?ан Жуант?бедегі к?к к?мбезді мазарды? жанында та?ы бір салтанатты алтын айлы мазар пайда болды. Тірі ж?ргендерінде б?кіл Д?шті ?ыпша?ты? ке? даласына сыйма?ан ?ос тарлан, енді он шаршы ??лаш жерге ?атарласа к?мілді. ?мір татуластыра алма?ан екі ханды, енді ?лім татуластырды.
Ж?нібекті? ?ыр?ын берісімен ел жиылып, кезегіне ?арай Керейді? ?зге ?лдарынан батыр ту?ан Б?рынды?ты а? кигізге к?теріп хан сайлады. Б?рынды? хан болысымен ?біл?айыр?а еліктеп ж?ртты отыры?шылы??а бейімдей бастады. Б?ген мен Шілік ?зеніні? т?йіскен жеріне ?зіні? астанасы Б?рынды? деген ?ала салу?а кірісті. Екі жа?ында екі ?зен, т?йіскен жеріні? алды??ы жа?ынан ?амал ж?ргізді. Біра? б?л ?аланы салып бітіре алмады. Самар?ант?а ?аш?анында ?дейі кісілер жіберіп ?ртеп кетті. Б?л арада осы к?нге дейін ж?рт Б?зы? деп атап кеткен ?ор?анды ?ала орны ?лі т?р. Б?рынды? хан бол?ан д?л осы к?ндері Ташкент, Яссы, Отырар ша?арларын билеп отыр?ан мо?ол хакімдері мен Темірлан ?мірлеріні? жинап берген ?скерлерін бас?арып М?хамед-Шайбаниді? інісі Махмуд-С?лтан Соза??а аттанды. Б? жолы да ?ыр?ын ?рыс болды. ?ан судай а?ты. Та?ы да ?біл?айыр балалары же?іліп кейін шегінді. Біра? Махмуд-С?лтан Соза? билеушісі, Ж?нібекті? ортаншы ?лы Махм?т-С?лтанмен жекпе-жекке шы?ып, найзамен ?сті?гі ерні мен м?рынын алып т?сті. «Шайбани-намеде» айт?андай, «та?дыр басында?ы бар а?ылын м?рнынан ?ан етіп а?ызды». Біра? аттан ??лап т?скен Махм?т с?лтанды ?аза? жауынгерлері жау ?олына ?алдырмай бірден ат ?ойып аман ??т?арды.
Бір халы?ты ?збек, ?аза? деген екі елге б?ліп ал?ан хандар тартысы шиеленісе т?сті. «Б?л тартысты?
