Керейден ?ара?ожаны, Алшын руынан шы??ан О?ай батырды, Жалайыр Б?рібай батырды, ?а?лы-Ыстыдан ?осыл?ан ата?ты мерген Сыпырасада?ты б?ліп алды да, со?ынан та?ы екі ж?з сыпай ертіп, Хан Ордасына ?арай б?рылды. ?зге ?олына ?ала шетіндегі ?скерге арнап салын?ан рабаттар?а барып орналаса беруді б?йырды. Б?лар хан сарайыны? жанына келгенде б?кіл ала? иін тірескен халы? екен. Топ сыпаймен келе жат?ан ?асымды к?ріп, ж?рт:
— Жолдан былай т?р! — десіп, ?а? жарылып арасын аша берді.
?асым аттан т?спей, серіктерімен хан сарайыны? д?л есігіні? алдына келіп то?тады. Енді ?ана ол жан-жа?ына к?з тастады. Есік алдында жартастай боп бір топ н?керлеріні? ?оршауында Б?рынды? т?р. Анандай жерде жол?а шы??алы ы??айлан?ан салт аттылар. Е? алдында к?рі тарлан ат?а мінген, с?л б?кірейген, кереге к?з темір далба?ай киген ?лі с?сты Темір би. К?шті? е? со?ында бір жас жігітті? атыны? артына теріс ?арап отыр?ызыл?ан Г?лба?рам-Патшайым с?лу… Екі ?олын алдына байла?ан. Даусын ж?рт естімесін деп аузын а? жібек орамалмен т?мшала?ан. Аттан секіріп т?сем деп ?рекет істемес ?шін, к?мірдей ?ара, ж?п-жуан ?зын ?ос б?рымын ат ?стіндегі жігітті? та?ымыны? астынан ?ткізіп, атты? омыраулы?ынан мы?тап ілмешектеп ?ой?ан. Б?л — жаулас?ан еліні? ?ыз-келіншегіне істейтін ?алма?тан ?ал?ан ?лгі… Аяушылы?ты білмейтін заманны? айуанды? д?ст?рі! Б?рынды?ты? б?нысы ?біл?айыр ?ызы Г?лба?рам- Патшайымны? інілері М?хамед-Шайбани мен Махмуд-С?лтан ?шін кек ?айтар?ан болмысы. ?асым енді к?зін о??а ?арай б?рып еді, ж?з мы? санды жауынан ?ор?ып к?рмеген ж?регі дір ете ?алды.
Хан сарайыны? д?л алдына ?кеп орнатыл?ан дарыны? астында мойынына ?ыл ар?анны? ілмешек ?шы салын?ан, батыр Саянны? аузынан т?скендей айныма?ан, ер жетіп ?ал?ан баласы Аян т?р. ?ыл ар?анны? бір жа? ?шын ?стап, екі білегін сыбан?ан, е?гезердей хан ?мірін орындаушы — жан ал?ыш. ?анды к?з Темір биге к??дікке берілген Г?лба?рам-Патшайымны? к?зінше Аянды дар?а асуды Б?рынды? ?дейі б?йыр?ан. Б?л орынсыз ?иянатты істерінде, т?бі Аян ?сіп ат ?стіне мінер болса, Б?рынды?ты? анасына істеген ?иянатын кешпейтінін есіне ал?ан. «Ма?ан ?осар болса?ыз, жал?ыз баласын к?зінше ?ан етіп не ?ыласыз, істеме?із б?л ?ылмысты» деп ?тінген Темір биге Б?рынды?: «К?збен к?рген ?ай?ы тез ?мытылады. Бала керек болса Алшынны? а? иы?ынан та?ы табар» деп жауап берген. Ат жалын тартып мінгелі ?мір бойы ажал мен ?иянатты? ортасында ?скен Темір би, б?дан ?рі ?тініп ?иналма?ан. Ескі кекті? салдарынан ?ш к??ілді? арманы бол?ан Г?лба?рам-Патшайым?а ?олын жеткізген Б?рынды??а енді ?арсы келмеген.
?асымны? Аян?а к?зі т?скенін ?дейі к?тіп т?р?андай, жан ал?ыш ар?анны? бір ?шын ?зіне ?арай тарта берді. Д?л осы с?тте ?асым а?ырып:
— Босат! — деді.
Ерлігі елге а?ыз бола баста?ан айбарлы ?скер басыны? б?йры?ын естіп, с?мырай жан ал?ыш кенет сасып ?алды. Ар?анны? ?шын босатса да ?оя бермеді.
— Хан ?мірі! — деді ол есін жиып, даусы жауар к?ндей к?ркіреп.
— Босат! — деді ?асым б?рын?ысынан да даусы ыз?арлы шы?ып. Мойынында?ы сада?ын ?олына ала бастады. Жан ал?ыш енді ар?анды жерге ла?тырып жіберді. Б?рынды? та жартастай боп кілт б?рылды да, жанында?ы д?йекшісіні? алдаспанын алды. Н?керіні? бірі анандай жерде ?стап т?р?ан жал-??йры?ы жерге т?гілген те?біл к?гін алдына тарта берді. Хан ая?ын аттай т?сті де, кілт то?тай ?алды. Оны? к?зі кіле? то?па? жал, ??ша? ??йры? желая? т?лпар мінген, ?сті-бастары к?н с?улесі ша?ылыс?ан к?к темір сауыт, ?олдарына сойыл, шо?пар ?ста?ан ?асым с?лтанны? жанында т?р?ан Д?шті ?ыпша?ты? ата?ты батырларына ауды. Атына ?арай ?мтыл?анда, соларды? ішінен кенет ?олында?ы ?озыбас ?ара шойын шо?парын ы??айлай т?сіп, о?ыс ?имылда?ан Б?рібай батырды к?зі шалып ?алды. Оны? ыз?арлы т?рі енді ая?ы?ды аты?а ?арай аттаса?, мына шо?пар к?к желке?нен тиеді дегенді сездірді. ?зге батырларды? да аяйтын т?рі жо?. К?п ?ор?ытады, тере? батырады, ?анша алып к?шті, жау ж?рек бол?анмен Б?рынды? ?асым с?лтанны? ?асында т?р?ан кіле? ?зын м?рт, т?ксиген ?аба? батырлар?а жал?ыз ?зі ?арсы шы?у?а бата алмады.
— Г?лба?рам-Патшайым жесірді аттан т?сіріп, алып келі?дер, — деді ?асым с?лтан, жанында т?р?ан батырлар?а ?арап. Б?л т?р?андарды? е? кішісі О?ай батыр атынан секіріп т?сіп, Г?лба?рам-Патшайымны? ?асына барды. ?зын шашыны? ?шын ат омыраулы?ынан шешіп алды да, ?ай?ыдан талы?сып отыр?ан жесірді к?теріп жерге т?сірді, ?олында?ы ?ыл шылбырды наркескенімен кесіп жіберіп, аузында?ы орамалын ж?лып тастады. Г?лба?рам-Патшайым сол?ылдап жылап ?оя берді.
— Жылама, ару, — деді О?ай батыр сыбырлай зекіп, — жауы? к?зінше ?зі?ді жасытпа.
Г?лба?рам-Патшайымды бір ?олымен, екінші ?олымен дар ?асында т?р?ан Аянды жетектеп О?ай батыр ?асым с?лтанны? ?асына алып келді.
— Б?йры?ы?ыз орындалды, ?асым с?лтан, — деді ол.
— Осы екі бай??сты? жау ?асты?ынан аман болуы, ?зі?е тапсырылады, О?ай батыр, — деді ?асым с?лтан.
— ??п, — деп О?ай батыр басын иді.
Д?л осы кезде Темір би де атын тебініп ?ап ?асымны? ?арсы алдына келді. ?арлы??ан к?рі даусыменен ызадан т?ты?а:
— А? иы? ?ыран ?артайса, ?ызыл ша?а жас жа?алтайдан тая? жейді деген осы екен! ?тте? жиырма бес жасым ?айта оралса, ат к?тіне бір салар едім! — деді. — ?ке? Ж?нібек бізді ба?ындыра алмай кетіп еді, соны? кегін сен алды?, ?асым с?лтан! ?лген жерім осы болды. — Ол кенет атыны? басын б?рып алып, ?з тобын со?ынан ш?бырта, ж?рттан сытылып шы?а берді, — ?ош бол, Б?рынды? хан. Са?танатын жауы? М?хамед-Шайбани емес, ?асым с?лтан екен. Соны ?мытпа!
?мір ?ызы?ынан ?лі ?міті бар ауру Темір би осы сапарында, А?т?бе жерінен ?тіп бара жатып, ж?регі ?абынып кенет ?айтыс болатынын білген жо?. Арманына жете алма?ан ?йгілі биді? б?л а?ыр?ы ?кініші еді.
Ал ?асым тобы да атыны? басын кейін б?рды. Ж?рт арасынан ?те беріп с?лтан ?лдекімдерді?:
— К?п жаса, ?асым батыр! — деген ал?ыс с?здерін естіді.
Б?л т?ні Б?рынды? ханны? да, ?асым с?лтанны? да к?здері ілінбей шы?ты.
Бар ?асиеті батырлы? бол?ан Б?рынды?, ?анша шабан ойласа да б?гінгі о?и?аны? ?айда апарып со??анын жа?а ??ты. Сонау ?аза?ты? ?йгілі батырларыны? ?асыммен ?зе?гілесе ?атар т?ра ?алуынан, Г?лба?рам мен Аянды ??т?ар- ?ан с?лтан?а жинал?ан ж?ртты? «к?п жаса, ?асым батыр» деген ?нінен ?аза? руларыны? Ж?нібек баласына ауа баста?анын а??арды. М?ндайда ?з ?атесін ?зі к?ріп, «Елімді ?айтсем ?айтадан ?зіме тартам» деп ?ынжылатын, а?ыл?а салатын Б?рынды? жо?. Басына келе жат?ан ?иынды?тан жол іздеуді? орнына, ол ?зіні? ?айсар мінезіне салып, ерегісе т?сті. «Б?лем, ?апта?ай, о?ба?ан ?ара?ожа, шірік О?ай, т?ра т?р!» деп кіжіне тісін ?айрады. Б?гінгі о?и?а?а ?зін емес ?асымды к?н?кар к?рді. ?айтсем одан ?шімді алам деп т?німен басы ?атты. К?зі ілігіп бара жатса Темір биді?: «Сені? жауы? М?хамед- Шайбани емес, ?асым с?лтан екен! Соны ?мытпа!» деген даусы ?лсін-?лсін ??ла?ына келіп, к?зге ты?ыл?ан ?й?ысын шайдай аша берді. Ежелден келе жат?ан ескі салт бар: «Жа?а жауы?ды ??ртам десе?, еті? ?йренген ескі жауы?мен достас» деген. Б?рынды? хал?ыны?, еліні? алдында жо?ал?алы т?р?ан абыройын ?ор?ауды? орнына, ?асымды жою жолын іздеп ой?а шомды. Б?л тілегін орындау ?шін ескі жауы М?хамед- Шайбани, Махмуд-С?лтандармен достасса, теріс болмас еді деген т?жырым?а келді. С?йтіп та? ата ?зер дегенде ?ор ете ?алды. Ал ?асым тіпті б?тен ойда еді. Б?гінгі о?и?а оны ?атты ренжітті. Ж?нібек пен Керей кезіндегі ?аза? Ордасында?ы ауыз бірлікті? енді Б?рынды? пен ?асым кезінде ?атты шытынай баста?анына к?зі жетті. Себебі неде? Себебі Б?рынды?ты? тайыз саясатында. «Ел бірлігін а?ылмен са?тап халы?ты? м??-м??тажын, шаруа жайын ойлай отырып, к?реске ша?ыруды? орнына, ол ж?ртты ?а?арымен со?ынан ергізбек. Егер ?ділетті болса? ?ана, со?ы?нан ж?ртты ертесі?. Ал орынсыз ?аттылы? — зор ?ылмыс. Б?рынды?ты? б?гінгі істегені — тек ж?ртты ?зінен шошыттыру. Егер б?л б?йте берсе, Керей мен Ж?нібекті? ?лдім-талдым деп ??р?ан ?аза? ханды?ыны? абыройын да, ?зіні? абыройын да бір к?ні айрандай т?геді. ?аза? ханды?ыны? абыройы т?гілмегені керек-а?! Ал ел бірлігін са?тау ?шін Б?рынды?ты? абыройлы бол?аны керек пе? Хал?ымыз ?шін, ел бірлігін са?тап ?алу ?шін ?ажет. ?азіргі жа?дайда ханны? мы?ты к?рінуі ?те орынды саясат. М?хамед-Шайбани болса анау, б?кіл Т?ркістан у?лиетін басып ?алу?а таяу… Енді ол Ташкент ?міршісі С?лтан-М?хамед хан мен Яссы хакімі М?хамед-Мазит-тарханны? ала ауызды?ын пайдаланып Яссыны жаулап алады. Содан со? Ташкентті ?олына т?сіргеннен кейін, бар к?шін Самар?ант, Б??ар, Андижан ?алаларына — я?ни А?са? Темір ханды?ына ж?мсайды. С?з жо?, ол б?л ?алаларды да алады, ?йткені б?л мединелерде ?азір М?хамед-Шайбани?а ?арсы т?рар к?ш, ауыз бірлік жо?. Т?ркістан ?лкесі мен А?са? Темір ханды?ын бауырына басып ?бден к?шейіп бол?аннан кейін, ол бетін Хорезм мен ?орасан?а б?ра ма, ?лде Д?шті ?ыпша??а б?ра ма белгісіз. ?рине ?ай ханды?та ауыз бірлік жо?, ?лсіз деп тапса, со?ан шабуыл жасайды. ?лді елдермен ай- ?асып м?йізін сындыр?анша, ?лсіз елдерді ?зіне ба?ындырып ?лдене т?су — ?ай жа?анкер патшаны? болса
