ордасына анда-санда ?ана ?атынап т?ратын. Келген сайын Т?уекел о?ан ат мінгізіп, шапан жаптыратын. «Келінні? бетін кім ашса, сол ысты?» дегендей, Т?уекелді? ?зі ?аш?ын болып ж?рген кезінде жас Жиембет оны? со?ына ерді. Но?айлы жерінде Т?уекелді ал?аш?ы мада?та?ан да осы Жиембет. Жырауды? одан бас?а да Т?уекелге керек жері бар.
Жиембет жырау ?ызы? адам. Ол Т?уекел хан бол?ан к?нні? ерте?іне жо? болып кетті. Со?ынан хан жіберген ?у?ыншылар, жырауды ?рі-бері іздеп таба алмай ?айт?ан. Сол Жиембетті екі жыл ?ткеннен кейін ?лдекімдер ?ол-ая?ын ?ыл шылбырмен матап, Т?уекелді? алдына алып келді. Тексерген уа?ытта о?и?а былай болып шы?ты. Еліне ?айт?ан Жиембет Бай?лы руыны? ата?ты бір шонжарыны? он жеті жасар Есенбике атты ?ызымен к??іл ?осады. Астында?ы жал- ?ыз аты, ?олында?ы екі шекті домбырасынан б?тен ?алы? мал т?лер ?айраты жо? Жиембет Індір тауына ?ызды алып ?ашады.
?анша от ауызды, ора? тісті бол?анменен, жырауды ?зіне те? к?рмей бай жігіттерін жіберіп, ?ызы мен Жиембетті ?стап ?келдіреді. Біра? жырауды? Т?уекел хан?а жа?ынды?ы барын естіген ?ыз ?кесі ата ??рпын б?з?ан а?ынын ?зі жазаласын деп, ?ол-ая?ын байлап хан алдына алып келген.
— И?, с?йле жырау! — деген, Т?уекел к?рсініп Жиембетті к?рісімен.
— ?ол-ая?ы байлаулы жырау ?алай с?йлейді? — деді Жиембет хан?а тесіле ?арап.
Т?уекел жігіттеріне «босат» деген ишарат білдірді.
Босан?ан Жиембет керегеге с?йеулі т?р?ан хан домбырасын алып, шыр?ай ж?нелген:
«?ш ай то?сан кезінде.
?а? к?ктемні? кезінде
?ош?ар менен бура мас,
Ай?ыр менен б??а мас.
Жас болжамы жеткенде
?ыздар менен жігіт мас —
Сол масты?ты? ж?німен
Алды?а келген мен бір жас, —
Кессе?із, ханым, міне бас!»
Сонда Т?уекел езу тартып:
— ?ыз бен жігіт екеуі де айыпты екен, екеуі де жасты??а мас бол?ан екен, — деген ?ыз ?кесіне ?арап, — екі бала?ды бірдей д?релеп, байеке, елге жа?сы ат ала алмассыз, бол?ан іс болып ?ал?ан екен, б?ларды айыр?анмен, сын?ан тобатай ?айта б?тінделмес. Бір жол?а к?н?сін кешірі?із.
Жазадан ??тыл?анмен байды? ашуынан сескенген Жиембет с?йген жары Есенбикемен Індір жа?ына бармай, ?азы??рт ма?ында?ы ел арасында ?алып ?ой?ан. Ол той-думанда тек жарлыны? жо?ын жо?тап, халы?ты? с?йікті жырауына айнал?ан. Кеше хан ке?есі кезінде ?стірт жа?ынан Т?уекелге к?мекке келген Кіші ж?зді? ша?ын ?олыны? ішінде Жиембет жырау да бар дегенді Т?уекел естіп ?ал?ан. Ел арала?ан а?ын, жыраудан ?арама?ында?ы ж?ртты? ?зіне деген ойын, ал?ысын, ?ар?ысын біліп т?ру хандарды? ?ашаннан бергі ?деті. Осы д?ст?р бойынша «халы? ??ла?ы, к?зі» деп саналатын жырауды ?зіне ша?ырып, жоры? алдында ж?рт а?ысын білгісі келді.
Амандасып бол?аннан кейін Т?уекел:
— С?йле, жырау! Бізді? жоры?ымыз жайында ел-ж?рты? не деп жатыр? — деді.
— ?уанышты ел-ж?ртты к?рмедім…
— Айта бер, жырау.
— Бізге б?тен елді? жері керек емес деп жатыр ж?рты?. Б?хар, Самар- ?антты аламыз деп — халы?ты? ?анын т?гу ?иянат, хан мен с?лтандарды? б?л ?ділетсіз жоры?ын ?остамауымыз керек. Алда-жалда Ташкент, Самар?антта?ы хан сарайлары керек болса, с?лтандарды? ?зі барып со?ыссын дейді хал- ?ы?. Расында да, Т?уекел хан, сен жа?сылы??а бастап отыр?ан жо?сы?. Со?ы?нан ж?рт ерсе, ?з елін, ?з жерін ?ор?аймын деп ерді. Ал сен… Б?л б?ліншілікті? ая?ы неге барып со?атынын білесі? бе? Енді ?збек ?алалары ?ана ?ртеніп ?оймайды, ?аза? даласын да ?рт алады!
Хан с?п-с?р боп кетті, біра? сыр берген жо?.
— Айтары? болса та?ы айт!
— ?ыс ?за??а созылса мал ?ырылады, хан ием. Далада иін-тірескен ш?пті шабуды? орнына, ер азаматтары? со?ыс?а аттан?алы жатыр. Б?дан ж?рты?а ?андай пайда бар?
— Айт, айта т?с, жырау!
Жиембет кілт то?тады.
— Жо?, мен болдым, — деді. — Сен б?йырса? да хан ием, б?л с?зді айтып ж?рген адамдарды? атын мен са?ан естіртпеймін.
— Естіртіп ?ажеті жо?, — деді Т?уекел езу тартып, ?азір оларды ?з к?зі?мен к?ресі?… С?здерін ?з ??ла?ы?мен естисі?…
— Сосын!?
— Оларды? к?м?ндануы д?рыс па, т?релігін ?зі? айтасы?…
Т?уекел есік алдында?ы к?зетшілерге ишарат етті. Сол с?тте есікті? ар жа?ынан шынжырды? шылдырла?ан ?ні естілді.
Аздан кейін он ша?ты к?зетші ?орша?ан екі батыр ?йге кірді. Ая?, ?олдары кісендеулі. Жиембет жырауды? ж?регі ойнай ж?нелді. Б?л ата?ты егіз жігіт ?ия? пен Т?я? еді. Жа?ында ?ана хан екеуін мы? басы еткен. Т?уекел А? Орданы? ?алды?ын жинап, ?аза? ханды?ын ?айта ??р?ан?а дейін, екеуі де о?ан аянбай ?ызмет етіп келген. Т?уекел ?ия? батыр?а ?мір бойы борышты да еді. С?йткен ?ос батыр, міне, енді хан алдында айыпты боп, кісендеулі т?р.
— Жоры? алдында халы? арасында сенімсіздік ту?ызып, ?лгі с?зді айтып ж?рген ерлері?, міне, мыналар, — деді Т?уекел, — «??м жиылып тас болмас, ??л жиылып бас болмас» деген де, міне осы! ?ан майданда ?ан т?гілсе тек ??лдарды? ?ана ?аны т?гіле ме? Ай?аста ажал ?арасы? ба, т?ресі? бе, та?дап жатпайды. ?ан т?гілмей ханды? ??ру?а болады дегенді кім айт?ан?!
Жиембет бар сырды бірден ??ты. Е?гезердей к?зетшілерді? ортасында шо?ты?ы ана??рлым биік ?ос батыр тапжылмай т?р. ?ол-ая?тары кісендеулі. Сонда да т?каппар бастарын т?мен иер емес. Осындай ?лы жоры?ты? алдында ?ия? пен Т?я? секілді халы?ты? с?йікті батырларын біржолата ??ртып жіберуге Т?уекелді? де к??ілі дауалама?ан.
Хан ишарат етті. К?зетшілер ?йден шы?ып кетті. Сонда ?ана Т?уекел:
— Егер сендерді б?рыннан білмесем, с?здері?нен Абдолланы? алтын а?шасыны? сылдыры естіледі дер едім… — деді ?ос батыр?а ренжи ?арап.
— Бізді? мына а?ылсыз бастарымызды бірден алдырып тастама?аны?ыз?а ра?мет, та?сыр хан, — деді ?ия? батыр. Оны? даусынан мыс?ыл білінді.
— Басымыз алынбай ?алады деп ?оры?па?дар! — деді Т?уекел кекесін с?зге кекесін жауап ?айтарып. — ?йтсе де, Абдолла?а неге сонша жандары? аши ?алды. ?ия?? Соны айтшы?
— Біз ?аза?пыз, хан ием.
— И??
— ?аза? бол?анда жай ?аза?пыз. Бізге бас?аны? жеріні? м?лде керегі жо?.
— Ал Абдолла?а ше?
— Келіп к?рсін. Бізді? ша?арларымызды аламын деп екі рет келді емес пе, одан не шы?ты? Оны ?зі? де білесі?. Ал бізге бас?а елді? ?аласыны? керегі жо?. М?ны жал?ыз біз емес, ?арама?ы?да?ы барлы? ж?рт айтады.
— Д?шті ?ыпша? еліні? жоры?тарын ?мытты? ба, ?ия? батыр? Елімізді? ерлігі к?не жырларды? б?рінде де айтыл?ан. Ата-бабамызды? атын естігенде, сонау Стамбул, Рум дірілдеген!
— Ол хандарды? жыры, хан ием.
— Ал ата?ы ше?
— Ол хандарды? ата?ы, хан ием!
— Б?рін бізге бергенде, ?зі?е не ?алды?
— Ата мекен жерім ?алады! О?ан ?оса сонау мені? ?араша ?йімні? жанында жайылып ж?рген елу ?ой, т?рт т?йе, жау?а шабар бір ж?йрігім ?алады! Со да жетеді ма?ан. Ал егер ж?т келіп, сол к?н к?рісімнен айрылсам, мені? ?й ішімді еш ханны? ата?ы ашты?тан алып ?ала алмайды. Тіпті ?ос м?йізді Ескендір
