«?мірі? ?атты Есім хан,
Б?лік салып б?йырды?,
Басын бер деп батырды?,
?анын ішіп ?анба??а,
Жанын от?а салма??а.
Атадан жал?ыз ол емес,
Хан ие, ісі? жол емес,
Жолбарыстай Жолымбет
??рбанды??а ?ол емес.
Жол тосып алып кетіпті,
?алма?тан алма? сыйы?ды,
?а?ары?ды бас?алы
?алы? елім жиылды.
Бастап келген ?зге емес,
Жиембет сынды биі?ді.
Малын салып алды?а
?р саладан ??йылды.
Он екі ата Бай?лы
Бір т??ірге сыйынды».
Жырау тол?ауыны? зілді тол?ау екенін т?сінген Есім хан райынан тез ?айтты.
— Жар?ыным, е? алдымен амандасайы? та! — деді.
Жиембет тізе б?кті.
— Б?л айып бізден, арсы? ба, хан ием!
— Барсы? ба, Жиембет жырау? Сен келгенде ?имайтын ?иынды? бар ма? Бір ауыз тол?ауы? ?шін ?идым Жолымбет батырды? к?н?сін. Босаты?дар батырды!
Есік алдында т?р?ан д?йекші ?йден ата ж?нелді.
— Бір тілегімді орындады?, хан ием, — деді Жиембет басын иіп. — Бізді риза еткені?, б?кіл халы?ты риза еткені?!
Есім ханны? да ойла?аны осы еді.
Жолымбеттен айрыл?ан Есім, енді ?бдірахман?а ж?рдем беруге ?алы? ?олмен ?зі аттанды.
Ол б?л ??ірде ?бдірахман ханды?ы ?ыр?ыз елімен ода?тасып, А?су, Жаркент, Ош секілді ша?арларды ?бдірашитті? ?зге балаларынан тартып алма? боп сан м?ртебе жоры??а шы?ты. Тарба?атай тауын б?ктерлей ??ла?ан Батур ?онтайшы бас?ар?ан жо??ар ?олдарымен де алысты. А?ырында аз уа?ыт?а болса да Жо??ар шап?ынын то?татты. Есім д?кпіріне шыдай алма?ан жо??ар ?скері Жетісуды жаулап алудан бас тартты. Б?дан бас?а оны? та?ы бір же?ісі — ?ыр?ыз елімен бауырласа білді. Ташкент тартысында ?зімен достас?ан ?ыр?ыз манабы К?кеменге арнап Ташкентте «К?кеменні? к?к к?мбезі» атты салтанатты мешіт салдырды. Ж?не Шалыш пен Т?рфанны? ханы ?бдірахманмен досты?, жекжатты? ода?ын мы?тап бекітті. Б?л досты? ?бдірахман ?лгенше са?талды.
— Есім жетпіске дейін ?мір с?рді, — деген Б??ар жырау. — ?рине, ол ел билеу ісінде тегеуірінді, к?рлі ?рекеттерді де к?п ?олданды. ?йтпесе Жиембет жырау оны бос?а «?мірі? ?атты Есім хан» демесе керек-ті. Біра? ол керек жерінде батырларыны? да с?зін ты?дап отыр?ан.
С?зіні? ая?ында жырау:
— Са?ан берер та?ы бір а?ылым, — деген Абылай?а. — Замана т?лкі, адам ?ыран… Б?ктерде б?ркітті к?рген т?лкі, етекке т?сіп, жауымен ке? жерде ай?асудан тайсалса, сол б?ктердегі ?зі т?стес бір ?ыз?ылт тасты? ?ия бетіне ??йры?ын шаншып т?рып ?алады. ?ыран ондай т?лкіні к?руі керек. Ел билігі ?олы?а тиген екен, к?реген бол. А?ылы? мен айла? ?атар ж?рсін.
Абылай Б??ар жырауды? осы с?здерін жадына мы?тап т?тты. Басына ?ауіп-?атер ту?ан сан ?атерлі к?ндерде де ол ?ара басынан г?рі, ?зі та?да?ан жолын жо?ары ?стады. Сол табандылы? оны алыста?ы армандарына да жеткізді.
Абылай ?азір ?ыры?тан жа?а асып бара жатыр. Ол с???а? бойлы, ат жа?ты, ?ара с?р, т?сі суы? адам. ?лкен, ойлы с?р?ылт к?здері кісіге ?ара?анда ??меннен ?ткендей ыз?арлы…
К?н ?ясынан жа?а шы?ып келе жат?ан мезгіл… Д?ние ж?зі сонау алтын к?нні? н?рына шомыла жайнап, гау?ар тастай ??лпырады.
Абылай б?л?ын жа?алы ?ара ма?пал шапанын иы?ына бос жауып, а? ордадан шы?ты. ?олына жез ??ман ?ста?ан, иы?ына шетін кестелеген хиуа с?лгісін жап?ан бала жігіт с?лтанны? ?зіне ?арай жа?ындауын к?тіп, анадай жерде ?н-т?нсіз т?р.
Абылай сонау бір ?ажайып таби?атты? оянып келе жат?ан бейк?н? к?рінісіне с??тана ?арап с?л то?тады да, ??ман ?ста?ан бала жігітке ?арап бірер аттап, т?ра ?алды. Д?л сол с?тте Сырымбетті? ойпа?дау етегінен атой салып шауып келе жат?ан екі салт атты к?рінді.
?атар шап?ан ?ос к?ре?, к?л бетін ?анаттарымен сипай ?ш?ан ?ыр?и ??стар т?різді. Ауыл?а жа?ындай бере хабаршыны?;
— Аттан! Аттан! Жау келіп ?алды! — деген дауыстары да жетті.
К?зді ашып-ж?м?андай мезгіл ?ткен жо?, басына орамал байлап ал?ан салт аттыны? біреуі ?араша ауыл?а ?арай б?рылды да, ал далба?ай киген, т?йе ж?н шекпенді м?рттысы Абылайды? жанына келіп то?тады.
— Ар?ынны? бес мейрамыны? бес мы? ?скері келе жатыр, — деді жігіт ентіге, — Бота?анны? ??ны ?шін Абылайды? басын аламыз дейді.
— Бастап келе жат?ан кім?
— ?аз дауысты ?азыбекті? баласы Бекболат би.
— ?лы биді? ?зі ?айда екен?
— К?ктемнен бері сыр?ат деген. Ар?ынны? елірген тентектерін баласы Бекболат ертіп келеді.
— ?здері ?ай т?ста?..
— С?ске к?теріле жетіп ?алар. ?йтеуір т?стері суы?, біреуді? ?анын ішпей то?тар емес.
Абылай с?л ойланып т?рды да, дереу шапанын киіп, артында т?р?ан бір н?керіне б?йры? берді.
— ?р дабылды! ?олына ?ару ?стайтын еркек кіндік тегіс жиналсын.
Сол-а? екен, орда ?асында?ы кепкен ?арынмен кернелген тай ?азандай ?ос дабылды екі жігіт о?таудай ж?мыр тая?пен ?ос ?олдап ?ра бастады. Жаугершілік заман, жау?а шабатын жігіттерді? аттары белдеуде т?р?ан. Біразы жа?ын ма?да шідерлеулі жайылып ж?рген. Ауыл ?сті лезде опыр-топыр бола ?алды. ?не-міне дегенше ер азаматтар аттарына да мініп, ауыл сыртына жиналды. ?стіне сауыт-сайманын киіп, Абылай да а? боз ?йден шы?ты. Т?ле?гіт жігітті? біреуі Абылайды? ата?ты б?д?уи т?лпары Жалын??йры?ын алдынан тарта берді.
Ал ж?ртты ?бігерге сал?ан б?л о?и?аны? тарихы мынадай еді. Б?дан екі жыл б?рын Ар?ынны? бір тарма?ы ?аракесек елінде бір ?лкен ас бол?ан. ?ш ж?зді? баласы тегіс ша?ырыл?ан сол ас?а ?зіні? т?ле?гіттерімен Абылай да бар?ан.
Б?йге, к?рес, жамбы ату басталып, ас ?бден ?ыз?ан ша?та, тамаша к?руші жама?атты аралап ж?рген Шаншарды? еріккен ?уларыны? бір тобы Абылайды? ?стінен шы?ып ?алады. Абылай те?ге алуды тамашалап т?р?ан-ды. Сонда к?п ?уды? ішіндегі тентектеу біреуі:
— С?лтанны? басында?ы ?алпа?ын ?а?ып т?сірсе ?айтер еді, — дейді.
?асында?ылар оны желіктіріп:
— Абылайды? ?алпа?ын ?а?ып т?сірсе?, ?зі?ні? де басы? кетеді, — дейді.
Сонда ?лгі ?у жан-жа?ына ?арамастан с?лтан тобына кимелеп келеді де, а?дама?ан болып, ?амшысыны? сабымен Абылайды? басына киген алтын зерлі айыр ?алпа?ын ?шырып т?сіреді.
С?лтан Шаншар ?уыны? б?л ?ылы?ы жанына ?атты батса да сыр бермеген:
«?лан асыр ?лкен ас, жеген то?, ішкен мас деген осы екен-ау!» — деп к?лген де, атыны? басын б?рып ж?ре берген. Жерге т?скен ?алпа??а ?айырылып та ?арама?ан.
Келесі, бір мы? жеті ж?з елу екінші жылы генерал Киндерман ?ызылжар бекінісін салып болып, осы бекіністі? бітуіне ?ызылжарда ?лкен ж?рме?ке ашыл?ан. О?ан ?аракесек ішінен де біраз адамдар барады.
